Bjartur og frú Emilía: tímarit um bókmenntir og leiklist - 01.07.1991, Síða 46

Sigurður A. Magnússon
RÆTUR HARMLEIKSINS
Harmleikurinn hefur verið mönnum áleitið umhugsunarefni allt frá
dögum Aristótelesar á 4ðu öld f.Kr. frammá þennan dag — þó með
1500 ára hléi. Um miðja fyrstu öld e.Kr. samdi Rómverjinn Lucius
Annæus Seneca (4 f .Kr,- 65 e.Kr.) níu harmleiki um grísk efni, og eru
einskonar melódramatískur endvnómur grísku fyrirmyndanna,
standa þeim langt að baki. Síðan liðu semsagt 1500 ár ánþess nokkur
tilraun væri gerð til að blása lífi í hið foma form. Það er ekki fyrren
í byrjun 16du aldar að endurreisnin vekur nokkra ítalska höf unda til
að hefjast handa um að endurreisa harmleikinn — með ákaflega
misjöfnum árangri.
Á síðustu 500 árum hefur harmleikurinn átt sér nokkur stutt
blómaskeið á Spáni og Ítalíu, í Frakklandi og Bretlandi, og ber þar
vitanlega hæst W illiam Shakespeare og samtímamenn hans kringum
aldamótin 1600 og frönsku skáldin Pierre Comeille og Jean Racine
á ofanverðri 17du öld.
Þegar talað er um harmleikinn er samt að jafnaði átt við gríska
harmleikinn, bæði vegna þess að í Grikklandi var þetta tiltekna
tjáningarform fundið upp og fullmótað og ekki síður vegna hins að
á tiltölulega skömmu skeiði, 5tu öld f.Kr., urðu þrír önd-
vegishöfundar, þeir Eskýlos, Sófókles og Evrípídes, til að þróa
formið til þvílíkrar fullkomnunar, að síðan hafa öll harmleikjaskáld
staðið í skugga þeirra, þó vissulega hljóti Shakespeare að teljast
verðugur arftaki þeirra og sé raunar eina harmleikjaskáld seinni
alda sem nefna má í sömu andrá og grísku þremenningana.
Forngrísku skáldin þrjú mótuðu og þróuðu grundvallarform
sem síðan hefur með ýmsum útúrdúrum og tilbrigðum verið talið
hið eiginlega form harmleiksins. í rauninni er um að ræða ákaflega
46
Bjartur ogfrú Emilía