Bjartur og frú Emilía: tímarit um bókmenntir og leiklist - 01.07.1991, Blaðsíða 48

varðveittir,3 sennilega allir frá efri árum hans. Fyrsti þríleikur hans
var sviðsettur árið 468, en enginn þríleikur frá hans hendi hefur
varðveist í heilu lagi. Eini varðveitti þríleikurinn er Óresteia eftir
Eskýlos, færður upp árið 458 (verkin eru Agamemnon, Sáttafórn og
Hollvættir). Evrípídes fékk fyrstu verk sín sviðsett árið 455, en samdi
alls 65 harmleiki á 50 ára skeiði. Frá hans hendi varðveittust líka 7
harmleikir að viðbættu einu handriti með 10 verkum,4 þannig að við
eigum varðveittan um fjórðung af lífsverki hans, þarmeð talinn eina
„púkaleikinn" sem varðveist hefur.5
Umrædd verk ásamt riti Aristótelesar eru meginheimildir
okkar um gríska harmleikinn á blómaskeiði hans, og vissulega vitna
þær um háþróaða list og mikla andlega fr jósemd Aþeninga á 5tu öld
f.Kr. sem birtist í öllum greinum mannlegs hugvits og listsköpunar.
Allar eru þessar heimildir nú tiltækar í íslenskum búningi.
Meðþví menn munu almennt hafa einhverja nasasjón af efni
grísku harmleikjanna og efnistökunum sem snillingamir þrír beittu
(þeir sem ekki hafa hana geta nú gengið í smiðju Helga
Hálfdanarsonar og kynnt sér verkin í heild), þá þykir mér ómaksins
vert að hugleiða í fáum orðum upptök þessa merkilega fyrirbæris,
sem Grikkir nefndu „bukkasöng" afþví hann var nátengdur dýrkun
Díónýsosar, þó ekki verði séð að harmleikurinn væri beinlínis þáttur
í tilbeiðslu guðsins. Hann virðist fremur hafa verið nokkurskonar
aukageta á trúarhátíðunum, en hlýtur snemma að hafa orðið
hápunktur þeirra þareð hann fjallaði með einstæðum og
nærgöngulum hætti um efni sem voru hugstæð þorra Aþeninga.
Þessi hugleiðing hér er kannski hjáróma í almennri umræðu um
harmleikina, en mér þykir ekki úr vegi að nálgast þetta viðamikla
efni úr annarri átt og reyna að graf ast fyrir rætur tjáningarforms sem
reynst hefur lífseigara og frjórra en nokkurt annað þekkt hstform.
Myndlíking
Ég ætla þá í öndverðu að gefa mér að harmleikurinn hefjist með
myndlíkingu: líf mannsins er blóm, bylgja, stjarna. í öllu falli er
leyfilegt að gera því skóna, að einhvemtíma í grárri fomeskju hafi
runnið upp sú stund þegar umhugsun um alheiminn og manneskjuna
48
Bjartur ogfrú Emilía