Fréttablaðið - 28.10.2016, Blaðsíða 4

M ARGFALDUR
METSÖLUHÖFUNDUR!
www.forlagid.i s | Bókabúð Forlagsins | F i sk i slóð 39
Metsölulisti
Eymundsson
vika 42 Barnabækur
1.
fornleifar Nýtt bæjarstæði frá
víkingaöld er fundið á Hofstöðum
í Mývatnssveit. Fundurinn er ekki
síst merkilegur fyrir þær sakir að
fornleifarannsóknir í Hofstaðatún-
inu hófust fyrir aldarfjórðungi og
eru fáir staðir jafn ítarlega rann-
sakaðir með tilliti til fornleifa hér-
lendis – án þess að þessar minjar
hafi fundist. Fundurinn setur Hof-
staði og hlutverk þessa stórbýlis
frá víkingaöld í nýtt samhengi og
frekari rannsóknir aðkallandi.
Orri Vésteinsson, prófessor í
fornleifafræði við Háskóla Íslands,
segir það hafa komið mjög á óvart
þegar Árni Einarsson, forstöðu-
maður Náttúrurannsóknastöðvar-
innar við Mývatn, tilkynnti forn-
leifafræðingum að hann hefði
fundið áður óþekktar tóftir í túninu
í sumar – með aðstoð gervihnatta-
myndar Google Earth. Uppgröftur
um síðustu helgi leiddi í ljós að
það sem Árni fann eru að minnsta
kosti þrjár tóftir og ein þeirra af
landnámsskála [eldaskála] sem
var fallinn alllöngu fyrir alda-
mótin 1100. Hinn nýfundni skáli
er 26 metra langur sem setur hann
í flokk með stærstu skálum frá vík-
ingaöld, þó hann sé mun minni en
hinn sérstaki veisluskáli sem þegar
hafði fundist á Hofstaðatúninu og
er stærsta hús sem þekkt er hér á
landi frá þeim tíma. Veisluskálinn
er talinn hafa verið í notkun á
milli áranna 950 og 1050. Í túninu
er einnig kirkjugarður sem var í
notkun frá um 1000 og fram á 13.
öld, segir Orri.
Nýja bæjarstæðið er aðeins 450
metrum norðan við veisluskálann
– og hefur um aldir verið vel falið í
þykku kjarri. „Þetta er í raun stór-
merkilegt. Þarna er fundið annað
bæjarstæði frá sama tíma og veislu-
skálinn,“ segir Orri og bætir við að
hingað til hafi túlkanir fornleifa-
fræðinga gert ráð fyrir að veislu-
skálinn væri stök bygging. Fundur-
inn kalli því á frekari rannsóknir til
að skilja samhengið á milli þessara
tveggja staða; hvort um hjáleigu sé
að ræða eða sjálfstætt býli og þá
hvernig sambandinu var háttað.
Eins hvort fleiri slík bæjarstæði
gætu leynst í nágrenninu og þarna
hafi örlað á þorpsmyndun jafnvel,
sem Orri vill ekki útiloka.
Fornleifauppgröftur hefur staðið
yfir í kirkjugarðinum á Hofstöðum
frá því sumarið 1999. Nú þegar hafa
leifar tveggja bænhúsa og hátt í
200 beinagrindur frá 11.-15. öld
verið grafnar upp. Orri telur lík-
legt að þar geti heimilisfólk beggja
bæjanna hvílt og sé frábær heimild
um lífshætti á staðnum. Hins vegar
hafa aldrei fundist kuml á Hof-
stöðum.
„Þetta þýðir að við verðum að
herða enn leit okkar að kumlunum
á Hofstöðum. Þau hljóta að vera
þarna einhvers staðar. Við erum
búin að vera við störf á þessum
stað í aldarfjórðung en getum sam-
kvæmt þessu verið þarna í hálfa öld
í viðbót við rannsóknir,“ segir Orri.
svavar@frettabladid.is
Merkur fornleifafundur á Hofstöðum
Nýtt bæjarstæði er fundið á Hofstöðum í Mývatnssveit – einum mest rannsakaða fundarstað fornminja á Íslandi. Setur þekktar
fornminjar á staðnum í nýtt og flóknara samhengi. Kuml hafa þar aldrei fundist en vel á annað hundrað beinagrindur.
Þetta er í raun stórmerkilegt.
Þarna er fundið annað
bæjarstæði frá
sama tíma og
veisluskálinn.
Orri Vésteinsson,
prófessor
Fundur bæjarstæðisins nýja í landi
Hofstaða í Mývatnssveit á sér senni-
lega ekki hliðstæðu í íslenskri sögu.
Fundarmaðurinn, Árni Einarsson,
forstöðumaður Náttúrurannsókna-
stöðvarinnar við Mývatn, rak nefni-
lega augun í tóftir landnámsskálans
þegar hann var að skoða myndir á
Google Earth.
Árna segist svo frá: „Myndin var
tekin eftir vorhretið í maí 2012 og
hafði snjó skafið í allar lægðir svo
að fornar tóftir og garðlög komu
óvenjulega vel fram. Ég var að fara
síðustu yfirferð yfir myndina út af
korti sem ég er að vinna, og á að
sýna garðlögin miklu sem liggja
um þingeyskar byggðir þverar og
endilangar, m.a. á Hofstöðum. Þegar
ég renndi augum yfir Hofstaði – og
það var ekki í fyrsta skipti – gat ég
ekki betur séð en stærðar skálatóft
með „víkingaaldarlagi“ væri í kjarri
vöxnum móanum rétt norðan við
heimatúnin. Hálftíma seinna var ég
kominn þangað. En tóftin var ekki
augljós á vettvangi. Þegar betur var
að gáð innan um víðirunnana mátti
þó greina 25 metra langa laut og
líkleg veggjabrot báðum megin. Ég
var ekki viss í minni sök fyrr en ég
hafði farið þangað aftur með lítinn
jarðvegsbor og fundið greinileg
merki um gólfskán – lag með
mylsnu af viðarkoli og beinum,“
segir Árni. – shá
Google Earth vísaði á skálann
Það er ekki að undra að tóftirnar í Laxárdal hafi ekki komið fram fyrr – enda á kafi í þykku kjarri. Það þurfti auga gervitungls og
glöggs líffræðings til. FréttabLaðið/Orri
reykjavík Meðal möguleika sem
Reykjavíkurborg skoðar til að
stemma stigu við útbreiðslu kanína
í Elliðaárdal eru veiðar og bann við
að fóðra þær.
Á miðvikudaginn var minnisblað
lagt fram í umhverfis- og skipulags-
ráði Reykjavíkur með hugmyndum
að mögulegum aðgerðum til að
fækka kanínum í neðanverðum Ell-
iðaárdal.
Engar ákvarðanir hafa enn verið
teknar um aðgerðirnar. Hins vegar
er reiknað með að varúðarskilti um
kanínur verði sett upp við hjólastíga
í Elliðaárdal á næstunni.
Eins og Fréttablaðið hefur greint
frá hefur tilfellum þar sem árekstr-
ar hafa orðið við kanínur farið
fjölgandi. Nú síðast fyrir nokkrum
vikum varð alvarlegt hjólreiðaslys
þar sem hjólreiðamaðurinn varð
meðal annars fyrir beinbrotum og
þurfti að leggjast inn á sjúkrahús.
Kanínur eru friðaðar samkvæmt
lögum um veiðar og vernd dýra.
Meðal aðgerða sem lagðar eru til
umræðu fyrir umhverfis- og skipu-
lagsráð er að kanínum á svæðinu sé
fækkað kerfisbundið með veiðum,
og þyrfti þá undanþágu frá lögum.
Einnig er lagt til að setja strangar
reglur um að bannað sé að fóðra
kanínurnar í Elliðaárdal.
Til að tryggja öryggi er meðal
annars lagt til að setja upp sérstök
varúðarskilti. Þegar hefur verið rætt
við Vegagerðina og lögregluna um
að útbúa lága kanínuhelda girðingu
meðfram aðreininni sem liggur frá
Stekkjarbakka út á Reykjanesbraut.
Málið verður skoðað frekar í ráð-
inu. Snorri Sigurðsson verkefnis-
stjóri, sem ritaði minnisblaðið, segir
mikilvægt að ítreka að það sé afar
óæskilegt og í raun brot á lögum
um velferð dýra að sleppa gælukan-
ínum lausum úti í náttúrunni.
„Fólk sem vill ekki eiga kanínurn-
ar sínar ætti að finna önnur heimili
fyrir kanínurnar eða láta svæfa þær
á mannúðlegan hátt hjá dýralækni,“
segir Snorri Sigurðsson. – sg
Borgaryfirvöld íhuga að fækka kanínum í Elliðaárdal með veiðum
Stefnt er að uppsetningu varúðarskilta
um kanínur við hjólastíga í Elliðaárdal.
Mynd/rEykjavíkurbOrg
Fólk sem vill ekki
eiga kanínurnar
sínar ætti að finna önnur
heimili fyrir kanínurnar eða
láta svæfa þær.
Snorri Sigurðsson, verkefnisstjóri hjá
Reykjavíkurborg
Otas eiust que ea nos
excerore natiae re ped
moloribus ma que nonsero
riorumquam
2 8 . o k t ó b e r 2 0 1 6 f Ö S t U D a G U r4 f r é t t i r ∙ f r é t t a b l a ð i ð
2
8
-1
0
-2
0
1
6

0
4
:2
7
F
B
0
7
2
s
_
P
0
6
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
5
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
0
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
1
7
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
B
1
8
-B
B
F
8
1
B
1
8
-B
A
B
C
1
B
1
8
-B
9
8
0
1
B
1
8
-B
8
4
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
B

F
B
0
7
2
s
_
2
7
_
1
0
_
2
0
1
C
M
Y
K