Morgunblaðið - 01.10.2015, Blaðsíða 16

16 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. OKTÓBER 2015
mbl.is/askriftarleikur
Viðar Guðjónsson
vidar@mbl.is
Íbúðalánasjóður hefur gert úrbætur
á greiðslukerfi sínu hjá Reiknistofu
bankanna þannig að séreignar-
sparnaður fer hér eftir allur inn á
húsnæðislán til lækkunar í takti við
lög um höfuðstólsleiðréttingu verð-
tryggðra húsnæðislána. Nokkra at-
hygli vakti þegar hluti séreignar-
sparnaðar fór í niðurgreiðslu vaxta í
stað þess að fara til lækkunar lán-
anna. Fyrir vikið hafa greiðendur
húsnæðislána hjá ÍLS greitt lægri
afborganir í stað þess að honum yrði
ráðstafað inn á lánin að fullu. Sig-
urður Jón Björnsson, yfirmaður
fjármálasviðs hjá ÍLS, segir að úr-
bætur á kerfinu hafi verið kláraðar
undir lok ágúst eða í byrjun sept-
ember en heimilt var að greiða inn á
höfuðstól með séreignarsparnaði í
desember sl. „Þetta var óheppilegt
en við tókum það fram í umfjöllun
um lagasetninguna að við gætum
ekki verið tilbúin á þeim tíma sem
þetta hófst,“ segir Sigurður Jón.
Séreignarsparnaður fer nú
allur til lækkunar hjá Íls
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Íbúðalánasjóður Úrbótum á
greiðslukerfi Íls er nú lokið.
 Fer ekki lengur
í vaxtagreiðslur
Leiðréttingin
» Íbúðalánasjóður hefur lok-
ið úrbótum á greiðslukerfi sínu.
» Séreignarsparnaður fer
hér eftir allur til lækkunar
höfuðstóls húsnæðislána í stað
þess að fara í vaxtagreiðslur.
» Úrbótum lauk undir lok
ágúst eða í byrjun september.
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Jón Kristjánsson fiskifræðingur
segir að yfirdrifin laxahrygning sé í
flestum laxveiðiám. Stækkun hrygn-
ingarstofns í ám
sé oftast til skaða
því þá verði ekki
nægt æti fyrir
seiðin. Hann tel-
ur að það að
sleppa veiddum
laxi sé laxastofn-
inum ekki til
framdráttar.
Jón segir í ný-
legri grein á
bloggi sínu (fiski.blog.is) að „op-
inberir vísindamenn“ kunni ekki
skýringar á miklum sveiflum í lax-
veiðinni á milli ára. Í fyrra hafi verið
hörmungarveiði en metveiði nú. Jón
segir að nú sleppi menn nær öllum
veiddum fiski í dýrustu ánum.
„Þetta skekkir alla tölfræði, eng-
inn veit hve margir veiddust aftur og
aftur og sumir veiðimenn bóka fisk
sem var á í fimm sekúndur sem
veiddan – og slepptan. Þá er mikil
freisting fyrir veiðimenn að búa til
fiska til að standast samanburð við
aðra í hollinu. Þá hefur oft verið ýjað
að því að veiðilaeyfasalar prenti fisk.
Allt er þetta auðvelt ef menn þurfa
ekki að sýna aflann,“ skrifaði Jón.
Hann telur það ekki skipta neinu
teljandi máli fyrir betri ræktunar-
árangur í ánum að sleppa veiddum
laxi. Það skýrist af tvennu: „Laxinn
gengur aðeins einu sinni í ána, ein-
ungis um 5% lifa af hrygninguna til
þess að ganga í annað sinn og
hrygna. Það er því ekki hægt að
safna upp fiski milli ára,“ skrifaði
Jón. Hann segir í samtali við Morg-
unblaðið að samkvæmt 40 ára
reynslu sinni sé nóg af laxaseiðum á
fyrsta sumri (0-grúppu) í ánum og
yfirleitt sé yfirdrifið nóg hrygning.
„Það var til dæmis mjög lítil veiði í
Leirvogsá í fyrra. Þeir náðu ekki
einu sinni klakfiski, fiskurinn var svo
strjáll. Nú er alveg yfirþyrmandi af
0-grúppu-seiðum í ánni úr hrygn-
ingu þótt hún virtist vera mjög lítil
miðað við það sem áður hefur verið.“
Jón segir að of mikið af ungum
seiðum geti haft neikvæð áhrif á við-
komuna því þá verði of mikil sam-
keppni milli seiðanna um æti. Þau
nái þá ekki nægum þroska og verði
illa búin undir fyrsta veturinn. Auk
þess veiti þau eldri seiðum sam-
keppni um æti. „Aukning hrygning-
arstofns er því oftast til skaða,“
skrifaði Jón. Laxaseiðin hafa yfir-
leitt dvalið þrjú fyrstu árin í ánum á
hlýviðristímabilinu. Þess vegna eru
þrír seiðaárgangar á fóðrum í ánni
hverju sinni.
Þá telur Jón það að veiða og
sleppa laxi brjóta í bága við lög og
vitnar m.a. í lög um velferð dýra þar
sem segir: „Ávallt skal staðið að
veiðum þannig að það valdi dýrunum
sem minnstum sársauka. Skylt er
veiðimönnum að gera það sem í
þeirra valdi stendur til að aflífa dýr
sem þeir hafa veitt áverka.“ Einnig
segir þar: „Dýr skulu aflífuð með
skjótum og sársaukalausum hætti
og eftir því sem unnt er án þess að
önnur dýr verði þess vör. Forðast
skal að valda dýrum óþarfa þján-
ingum eða hræðslu.“
Jón segir að það að ganga til veiða
til þess eins að sleppa veiddri bráð
sé í blóra við veiðiskap eins og menn
hafi stundað hann frá örófi alda.
„Menn hafa farið til veiða til þess
að afla sér matar og njóta náttúr-
unnar. Það er ekki eðlilegt að leika
sér að því að veiða dýr til þess eins
að sleppa þeim aftur,“ sagði Jón.
Fiskifræðingur
er á móti því að
veiða og sleppa
 Jón Kristjánsson segir að yfirleitt sé
yfirdrifið nóg hrygning í laxveiðiánum
Morgunblaðið/Einar Falur
Lax Jón segir yfirleitt vera nóg af
seiðum á 1. sumri (0-grúppu).
Jón Kristjánsson
Anna Lilja Þórisdóttir
annalilja@mbl.is
Í desember í fyrra nutu tæp 8% allra
leikskólabarna á landinu sérstaks
stuðnings eða sérkennslu. Hlutfallið
er nokkru hærra í stærsta sveitar-
félagi landsins, Reykjavík, þar sem
þetta hlutfall var yfir 9% í fyrra og
kostnaðurinn meira en einn milljarð-
ur.
Í tölum Hagstofu Íslands kemur
fram að á síðasta ári nutu 1.524 leik-
skólabörn á landinu sérstaks stuðn-
ings vegna fötlunar eða félagslegra
og tilfinningalegra erfiðleika og
hafði þeim fjölgað um 324 börn frá
árinu á undan. Þetta voru 7,6%
þeirra 19.938 barna sem sóttu leik-
skóla í fyrra og aðeins einu sinni áð-
ur hefur hlutfall leikskólabarna sem
fá slíkan stuðning farið yfir 7% og
það var árið 2007.
Hlutfall leikskólabarna sem fá
sérkennslu í Reykjavík hefur meira
en tvöfaldast á átta ára tímabili og
hefur aldrei verið hærra. Árið 2006
fékk 251 reykvískt leikskólabarn,
sem þá var 4,1% leikskólabarna, sér-
kennslu. Átta árum síðar, árið 2014,
fengu 617 leikskólabörn í Reykjavík
sérkennslu og hlutfallið var komið
upp í 9,3%. Heildarkostnaður við
sérkennslu í fyrra var 1.021.527.653
krónur.
Svipuð þróun víða
Elísabet Helga Pálmadóttir, verk-
efnastjóri sérkennslu á fagskrifstofu
leikskóla á skóla- og frístundasviði
Reykjavíkur, segir ástæður þessarar
aukningar margvíslegar. „Til dæmis
hefur börnum á einhverfurófinu
fjölgað töluvert,“ segir hún. „Und-
anfarin tíu ár hefur þeim fjölgað um
400%. Málþroskaraskanir eru líka
talsvert algengari en áður.“ Aðrar
algengar ástæður eru þroskahömlun
og hegðunarerfiðleikar, en rösklega
50 börn fengu ráðgjöf hegðunar-
ráðgjafa. Að sögn Elísabetar er
kennsla í íslensku fyrir börn af er-
lendum uppruna ekki talin sem sér-
kennsla í leikskólum.
Elísabet segir að svipuð þróun
hafi átt sér stað víða erlendis, hvort
sem um sé að ræða Norðurlöndin
eða Bandaríkin. „Það virðast víða
vera ákveðnar áhyggjur af þessari
þróun, hversu mikið einhverfugrein-
ing hefur aukist og ýmsu öðru,“ segir
hún.
Hún segir afar misjafnt hversu
mikla sérkennslu börnin fá og þurfa.
Stundum þurfi að ráða manneskju
með sérþekkingu, í öðrum tilvikum
geti þeir starfsmenn sem fyrir eru á
leikskólanum veitt þá aðstoð sem
þarf. Stundum þurfi tímabundin inn-
grip, stundum sé um langtímaverk-
efni að ræða. Spurð hvort nægilega
mikið sé af menntuðu fagfólki á leik-
skólunum til að vinna þessi störf seg-
ir hún svo ekki vera. „Allir gera sitt
besta. En auðvitað myndum við vilja
fá fleira fagfólk inn í leikskólana. Til-
gangurinn með sérkennslunni er að
börnin samlagist hópnum og séu full-
gildir aðilar að leikskólastarfinu,“
segir Elísabet.
Þegar tölur fyrir einstök hverfi
eru skoðaðar sést að hlutfall leik-
skólabarna í sérkennslu er hæst í
miðborg og Hlíðum þar sem það er
12,9% og í Breiðholti er þetta hlutfall
12,7%. Lægst er hlutfallið í Grafar-
vogi og á Kjalarnesi þar sem það er
8,1%.
Morgunblaðið/Eggert
Leikskólabörn Hlutfall þeirra leikskólabarna, sem þurfa á sérkennslu að halda, hefur aukist undanfarin ár.
Milljarður í leikskóla-
sérkennslu í borginni
 400% fleiri einhverf leikskólabörn nú en fyrir tíu árum
Hlutfall leikskólabarna í Reykjavík
sem fær sérkennslu
10%
9%
8%
7%
6%
5%
4%
3%
2%
1%
0
2006 2014