Morgunblaðið - 12.12.2015, Blaðsíða 26

26 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. DESEMBER 2015
BAKSVIÐ
Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
Desember getur verið óviðrasamur
eins og landsmenn fengu að kynnast í
byrjun vikunnar. En til allrar ham-
ingju varð engum meint af, ef frá er
talið eignatjón.
Mannskaðaveður hafa verið tíð í Ís-
landssögunni. Núna á mánudaginn,
14. desember, verða liðin 80 ár frá því
að ofsaveður skall nær fyrirvaralaust
á landinu vestan- og norðanverðu.
Stóð veðurhamurinn yfir frá hádegi á
laugardegi fram eftir sunnudeginum
15. desember. Alls fórust 26 manns,
þar af 22 sjómenn á níu bátum og
skipum, og gríðarlegt eignatjón varð.
Íbúðarhús og sveitabæir brunnu, fólk
varð úti í veðurhamnum, fé fennti í
kaf eða drukknaði við sjávarstrendur
og vötn, og rafmagns- og síma-
sambandslaust varð á stórum hluta
landsins.
Önnur lægð kom að óvörum
Dagana á undan hafði verið hæg-
viðri um allt land, reyndar óvenju-
mikið miðað við árstíma og oft hafði
gefist færi til að róa. Á föstudegi
komu skeyti frá Veðurstofunni um að
breyting væri í vændum. Kom þá
grunn lægð upp að Suðvesturlandi og
var á austurleið. Að kvöldi föstudags
þótti ljóst að vindur myndi snúast til
norðanáttar. En þar sem lægðin þótti
heldur grunn bjuggust veðurfræð-
ingar ekki við neinu ofsaveðri.
Á laugardeginum varð hins vegar
bálhvasst með norðvestanátt og snjó-
komu. Önnur lægð hafði þá borist
hratt suður yfir vestanvert landið, án
þess að hennar yrði vart fyrr en hún
var skollin á, líkt og fram kom í frá-
sögn Morgunblaðsins þriðjudaginn
17. desember. Í Reykjavík mældist
veðurhæðin mest 11 vindstig, sem er
á við 30 metra vindhraða á sekúndu.
Veðurspár og viðvörunarkerfi al-
mannavarna voru ekki jafn fullkomin
fyrir 80 árum og í dag. Snemma að
morgni laugardagsins 14. desember
fóru margir bátar á sjó og mátti litlu
muna að ekki færi enn verr.
„Það er bezta veður“
Einhverjir höfðu þó varann á sér.
Meðal þeirra var Helgi Sigurðsson á
Sauðárkróki, kallaður Helgi í Saln-
um. Hann hafði verið að hlusta á veð-
urskeytin í útvarpinu að kvöldi föstu-
dags og drifið sig í beitningarskúr
bróður síns, Sigga, sem var formaður
á bátnum Blíðfara og mættur með
sína menn til að gera klárt fyrir
næsta róður. Voru samskipti þeirra
bræðra jafnan hreinskiptin og engin
tæpitunga töluð. Í bók Kristmundar
Bjarnasonar, Sögu Sauðárkróks, er
þessu lýst samkvæmt frásögn eins
bátsverja á Blíðfara:
„Það var gott veður, og allir voru
mættir og höfðu búið um sig hver á
sínum stað, tilbúnir að hefja beit-
inguna. Formaðurinn var að brjóta
sundur frosna síld og í þann veginn að
hefja skurð á beitunni, en það var
verk formannsins á þessum árum.
Snarast þá ekki inn úr dyrunum
Helgi bróðir hans heldur gustmikill
og bregður fyrir sig sjómannaorð-
bragði: „Skammastu með síldina
strax í frystihúsið aftur, helvítis bölv-
aður asninn þinn!“ – „Hvað er þetta
maður, það er bezta veður – blíða!“
svarar Siggi. En svo var Helgi vond-
ur, að það lá við, að hann legði hendur
á hann og aftraði, að hann skæri
nokkra síld.“
Risaháir garðar í norðri
Blíðfari fór því ekki á sjó en það
gerðu hins vegar sjö aðrir bátar af
Króknum, af stærðinni 2-4 tonn, með
alls 14 menn um borð. Dagana á und-
an hafði vel veiðst á helstu miðum
Skagfirðinga og skýrir það að hluta
sjósóknina.
Bátarnir héldu í róðra frá klukkan
eitt eftir miðnætti til klukkan fjögur
aðfaranótt laugardagsins. „Lognið
var mikið,“ segir í bók Kristmundar,
„svikalogn.“
Um hádegisbil skall veðrið skyndi-
lega á. Meðal þeirra báta sem komust
í land í Skagafirði var Baldur og for-
maður þar var Sveinn Sölvason, faðir
Sölva Sveinssonar, fv. skólameistara.
Í bók Kristmundar er m.a. haft eftir
Sveini, þegar hann lýsir veður-
hamnum sem blasti við bátsverjum:
„Við héldum svo af stað í land og
ætluðum venjulega leið grunnt inn
með Reykjaströnd, en er við komum
rétt inn fyrir Ingveldarstaðarhólma,
byrgir hann glennuna fyrir Skagann,
og þar sjáum við sjóina koma eins og
risaháa garða norðan fjörðinn og
stórhríð um leið með norðan hvass-
viðri. Ég hef aldrei fyrr né síðar vitað
norðanveður koma svo snöggt. Það
voru ekki tíu mínútur frá því er sjór
var ládauður, þar til kominn var stór-
sjór, hvassviðri og hríð.“
Tveir bátanna fórust; Aldan, með
fjóra menn um borð, og Njörður, með
þrjá menn. Aldan fannst brotin í fjör-
unum skammt við Kolkuós á mánu-
deginum, er veðrið hafði gengið nið-
ur, og lík fjögurra bátsverja. Áhöfnin
af Nirði fannst aldrei en brak úr bátn-
um rak á Borgarsand. Um borð í
Nirði var nýkrýndur skákmeistari
„Þar sjáum við sjóina koma“
 14. desember verða 80 ár liðin frá mannskaðaveðri á vestanverðu landinu  Veðrið skall á fyrir-
varalaust með norðanbáli og snjókomu  Alls fórust 26 manns, þar af 22 sjómenn á níu bátum
Mannskaðaveðrið 14.-15. desember 1935
Grunnkort/Loftmyndir ehf.
Fjárskaðar og skemmdir á mann-
virkjum á vestanverðu landinu,
símasambands- og rafmagnslaust víða.
Austurland slapp að mestu við
veðurofsann.
Nokkurra báta var leitað sem síðar
komu fram og áhafnir heilar á húfi.
Bátar losnuðu frá bryggju og sukku í
höfnum, án manntjóns.
Maður féll út af
togara við Aðalvík
Tveir fórust á báti
við Elliðaey
Þrír fórust á báti við
Fellsströnd
Húsbruni á
Ingjaldssandi
Tveir fórust á báti
við Barðaströnd
Maður hné niður í
Hrútafirði
Tveir menn urðu úti
í Skagafirði
Sjö fórust af tveimur
bátum á Skagafirði
Húsbruni í
Fljótum
Húsbruni á
Siglufirði
Feðgar fórust á báti
við Látraströnd
Maður varð úti við
Svalbarðseyri
Fjórir fórust á báti
frá Akranesi
Húsbruni í
Garði
Maður drukknaði
þegar bát hvolfdi í
Vestmanneyjahöfn
Harmafregnir Úr Morgunblaðinu 17. desember 1935, er skaðinn var ljós.
 SJÁ SÍÐU 28