Morgunblaðið - 02.01.2016, Blaðsíða 60

60 MORGUNBLAÐIÐ TÍMAMÓT 2.1. 2016
okkar sem „drápsmaskínu sem sinni gagn-
hryðjuverkastarfsemi á iðnaðarlegum
kvarða“.
Þar sem almenningur sér ekki til
Það sem er kannski ennþá betra fyrir
stjórnmálamenn, þar sem drónar og rassíur
sérsveitarmanna setja ekki herlið í þá stöðu
að þurfa að halda landsvæði, er hægt að
segja að sendiför til þess að drepa eða
handsama skotmark hafi heppnast full-
komlega hvort sem hún hefur jákvæð áhrif
á öryggi heimshlutans sem hún á sér stað í.
Íhlutanir okkar kosta (okkur) minna; þær
gerast þar sem almenningur sér ekki til (þú
sendir ekki blaðamann með sérsveitarliði,
hvað þá dróna); og þar sem hvert skotmark
er metið út af fyrir sig eru þær færari um
að skila settu markmiði (með því að drepa
eða handsama mjög ógeðfellt og hættulegt
fólk). Svo virðist sem það sé mun minna til
að rífast um, jafnvel á meðan ofbeldið og
óstöðugleikinn aukast jafnt og þétt.
Stríðsmaður nútímans starfar því á
vinnusvæði sem er einangrað sífellt meir
frá alvarlegri almannaumræðu. Mér leið
eins og ég væri útundan þegar ég var með-
limur í því brotabroti af Bandaríkjamönnum
sem gengur í herinn – en núna er varn-
armálastefnu okkar framfylgt af einungis
broti af því brotabroti.
Það sem veldur meiri áhyggjum er að
Bandaríkin eru enn að vinna eftir áratuga-
gamalli heimild til beitingar hervalds, og
fyrir utan öldungadeildarþingmennina Tim
Kaine og Jeff Flake, sem hafa lagt til nýjar
verklagsreglur, hefur þingið sýnt lítinn
áhuga á að ræða um nýja heimild sem hefur
ekki jafnopin markmið. Í röksemdafærslu
sinni vitnaði Kaine í James Madison:
„Stjórnarskráin gerir ráð fyrir því sem saga
allra ríkisstjórna hefur sýnt: Að fram-
kvæmdavaldið er sú grein ríkisvaldsins sem
hefur mestan áhuga á stríði og hneigist
mest til þess. Hún hefur því, að vel yf-
irlögðu ráði, sett spurninguna um stríð í
hendur löggjafanum.“ Flestir þingmenn
hafa að jafnvel yfirlögðu ráði hugsað um
það hvernig atkvæðagreiðsla um stefnuna í
varnarmálum myndi neyða þá til þess að
taka yfirvegaða afstöðu um merkilega flókið
mál, sem gæti síðar orðið að myllusteini um
háls þeirra, og hafa því fært spurninguna
um stríð rækilega aftur í hendur fram-
kvæmdavaldinu.
Það er engin furða að fyrsta umdeilda
spurningin um stríðsrekstur í núverandi
kosningabaráttu um forsetastólinn sé ekki
um það hvaða stefnu við ættum að fram-
fylgja í Jemen eða Írak eða Afganistan eða
Líbýu eða Sýrlandi eða Pakistan eða Fil-
ippseyjum eða horni Afríku eða Nígeríu
eða … jæja, þú áttar þig á hugmyndinni.
Við höfum verið upptekin. Spurningin er:
Hefðum við átt að ráðast inn í Írak árið
2003? Fyrir þann meðlim hersins sem er
forvitinn um það hvort landi hans sé alvara
með stefnu sína í varnarmálum er svarið
ljóst.
Þeir menn og konur sem ég þjónaði með
árið 2007 voru í raun og sann að reyna að
búa til betra Írak, og hættu lífi sínu til
þess. Við upplifðum ýmsa sæta sigra og
leyfðum okkur að trúa því að við hefðum
komið á varanlegri stöðugleika en reyndin
var. Heilbrigði og öryggi írasks samfélags
skipti okkur máli, og gerir enn. Mörg okkar
mynduðu tilfinningaleg tengsl við staðinn
og fólkið þar. Og mörg okkar sneru heim
með mjög breytta afstöðu til okkar eigin
þegnskyldu.
Sá sem er 18, 19 eða 20 ára gamall og
skráir sig í her þjóðar sinnar er ekki í góðri
stöðu til að tryggja það að tveimur árum
síðar, þegar hann er búinn með þjálfun sína
og undirbúning fyrir sendiför sína, muni
þjóð hans tryggja honum vel úthugsaða
varnarmálastefnu til þess að framfylgja.
Það er starf okkar allra að ganga úr skugga
um að hann hafi slíka stefnu. Ef við tökum
ranga ákvörðun eftir að búið er að ræða
málin ítarlega fyrir opnum tjöldum höfum
við öll brugðist á einn hátt. Ef við tökum
ranga ákvörðun án þess að hún hafi verið
rædd á nokkurn hátt gildir allt annað.
Ábyrgð stjórnmálamanna
Sem leiðir mig að annarri ljósmynd, mjög
ólíkri þeim sem Gilbertson tekur. Hún er af
vörubíl sem fannst yfirgefinn á þjóðvegi ná-
lægt landamærum Austurríkis og Ungverja-
lands. Ég sá þessa mynd á kaffihúsi í Vín.
Þessi var fremur daufleg, jafnvel miðað við
aðrar ljósmyndir af kyrrstæðum vörubílum,
og fátt sem augað nam sem merkileg smá-
atriði. Það sem greypir þessa mynd í huga
mér er ekkert við myndina sjálfa, heldur sú
vitneskja, að innanborðs voru rotnandi lík
59 manna, átta kvenna og fjögurra barna,
líklega flóttamanna frá Sýrlandi, sem voru
að reyna að ná til Þýskalands. Þau höfðu
kafnað. Þegar þau fundust höfðu líkamar
þeirra rotnað svo mikið og voru svo útötuð í
líkamsvessum að nærri því ómögulegt var
að bera kennsl á þau.
Þetta var fyrir hryðjuverkin í París, áður
en það varð vinsælt að kalla svona fólk
„mögulega hryðjuverkamenn“. Ég hélt í
barnaskap mínum að svarið við þessum at-
burði yrði skýrt. Í staðinn fór ég að hafa
áhyggjur af getu okkar til þess að höndla
þá krísu sem þetta fólk hafði flúið. Þegar
svo margar leiðir til þess að skýla hern-
aðaraðgerðum frá vökulum augum almenn-
ings eru til hafa stjórnmálamenn losnað við
þá ábyrgð að koma fram með skýra stefnu
fyrir almenning. Er einhver furða að slíkt
endi í ringulreið?
Sú stefna sem ekki þarf að þola athugun
almennings er ólíkleg til þess að þola þær
miklu erfiðari þolraunir sem beiting hennar
í raunveruleikanum mun hafa í för með sér.
Engu að síður er þetta staðan í hernaði nú-
tímans – ofbeldi, þjáningar og viðvarandi
skortur á siðferðislegri athygli.
Lögregla fann líkamsleifar 71 flóttamanns í loftkældum vörubíl á þjóðvegi í Austurríki 27. ágúst.
Á sama tíma voru leiðtogar Evrópu á fundi að ræða lausnir á flóttamannavandanum.
Dieter Nagl/Agence France Presse/Getty Images
Höfundur segir að áhersla hins vestræna heims sé ekki lengur sú að lyfta öðrum samfélögum,
og byggja upp heldur sé nú einblínt á að elta uppi og drepa hryðjuverkamenn.
Simon Pemberton/THE NEW YORK TIMES
TÍMAMÓT: ÞÚSUNDIR GANGA TIL LIÐS VIÐ RÍKI ÍSLAMS ÞRÁTT FYRIR AÐGERÐIR GEGN HRYÐJUVERKUM
Engu að síður er
þetta staðan í hern-
aði nútímans – of-
beldi, þjáningar og viðvarandi
skortur á siðferðislegri athygli.”