Orð og tunga - 01.06.2002, Qupperneq 48

38
Orð og tunga
<halfReingi> AM 394 4to{0 23v. Guðmundar saga sem felld er inn í Sturlunga sögu
hefur hins vegar myndina rœinga: <ræinga (sveit)>11 AM122 afol. (Króksfjarðarbók)12
18rb. Skýring þessa misræmis er sú að íslenzka hafði bæði „veika“ og „sterka" mynd
nafnorðsins (sjá hér að neðan). Það má telja næsta víst að Orkneyinga saga (23. kap.)
geymi þolfall fleirtölu rœingia. Að vísu hefur Flateyjarbók (GkS 1005 fol.)13 myndina
rœningia, en bæði þýðingin „de som vaare intet actendis“14 í Holm. Isl. 39 fol. papp.15
og textasamhengið mæla með breytingu hennar í rœingia (sbr. Guðbrand Vigfússon
1887: 42 með nmgr. 2). Textasamhengi ofangreindra orðmynda er eftirfarandi:
Guðmundar saga Hólabiskups (hin elzta):
Þar kemr Jon Hunraðar s(on) með réingia sueit micla. ok Gys mikinn.
(AM 399 4to 10v)16
Madur er nefndr Audun. ok uar kall(adur) hande. Hann uar litill madur. ok
nær halfReingi. Hann sendu þeir a land. eptir jolin. til nockra niosna.
(AM 394 4to 23v)17
Orkneyinga saga:
en er æinglismÉ>/j/2 verda varir vit íerá uikinga sofnnuduzst þeir saman
ok foru at þeim ok toku af þeiin fe allt en drapu af þe/'in menn alla þa er
duga/jde voru en send<u>18 aftr ræ{n}i//gia19 nockura ok badu þa segia
þoríinni ialli huersu þeir leiddu uikingu/n ran ok hrifsa//<.> höfdu þar u//z
mörg hadulig ord.
(GkS 1005fol. dlk. 524)
Fyrsti textinn er hluti frásagnar af för Guðmundar til hestaþings á Vatnsenda í Vestur-
hópi. Þangað komu og óvinir hans, Jón Húnröðarson og liðsmenn hans, þar á meðal
Toll-Oddur, skógarmaður Guðmundar, sem Jón tók við. Sló þar í bardaga með þeim
og var sonur Húnröðar drepinn, en Oddur og margir aðrir særðir. Við það yfirgefur
Guðmundur mannamótið. Af frásögninni er greinilegt að litið er á Jón og flokk hans
10Uppskrift af Resensbók, sennilega frá 1592 (sjá Stefán Karlsson s. st. LXXXVI). f handritinu er ‘æ’
yfirleitt skrifað <æ>, en stöku sinnum «j>. „í halfiteingi [...] hefur ugglaust verið é í forriti" (Stefán Karlsson
s. st. LXXI).
ní orðmyndinni <ræinga> er neðri bogi e-sins í límingarstafnum ‘æ’ ógreinilegur.
12Frá 1350-1370 (sbr. ONP/Registre: 433).
13Frá 1387-1395 (sbr. ONP/Registre: 470).
14Þ.e.a.s. ‘þeir sem voru einskis virði’.
15Uppskrift frá 1615 af danskri þýðingu Orkneyinga sögu, sem gerð var í Noregi um 1570 (sbr. Finnboga
Guðmundsson 1965: CVIII o. áfr.). Handritið sem þýtt var eftir og nefnt helur verið Codex Academicus
glataðist síðar.
16Texti eftir útgáfu Stefáns Karlssonar 1983: 55. Samsvarandi texti í Króksfjarðarbók (18rb) hljóðar svo:
þí/r kemr Jon . Hvnroðar. son . með micla ræinga sveit ok glens mick/7.
17Texti eftir útgáfu Stefáns Karlssonar 1983: 193-194.
18Leiðrétting fyrir <sende>.
19Leiðrétting (rœingia) fyrir <ræni/igia>.