Orð og tunga - 01.06.2015, Page 113

Katrín Axelsdóttir: Beyging og merking orðsins hjalt
101
(7) Sverðið var mjög langt. En________á því voru frekar lítil.
Með textanum fylgdi mynd af sverði, áþekk því sem sjá má á Mynd 1
hér á eftir. Sumir nemendanna spurðu fólk undir tvítugu, aðrir fólk
milli tvítugs og fimmtugs og enn aðrir spurðu fólk yfir fimmtugu. I
yngsta aldurshópnum skrifaði enginn hjöltun, aðeins kom hjöltin (fjög-
ur dæmi) og svo hjaltar (eitt dæmi). En í hinum tveimur hópunum var
nokkurt jafnræði með hjöltin og hjöltun. Þessi litla könnun er auðvitað
ekki mjög áreiðanleg en rétt er að hafa í huga að hugsanlega spurðu
einhverjir nemendanna sama fólkið (könnunin var nafnlaus). Sá
munur, sem kom fram milli yngsta aldurshópsins og hinna tveggja, er
örugglega ekki marktækur. Frá yngsta aldurshópnum bárust einungis
fimm svör, frá hinum samanlagt 26. En þessi könnun staðfestir þó
að fleirtölumyndirnar hjöltun og hjöltin eru báðar vel þekktar og að
hjöltun er ekki nein nýjung hjá börnum og unglingum nútímans.
Það sem hér hefur verið rætt, hjölt(in) —> hjöltu(n), er augljóslega
breyting þótt hún eigi e.t.v. aldrei eftir að enda með sigri myndarinnar
hjöltu(n). Með breytingunni verður til nýtt tilbrigði í málinu. Hvorki
vitnisburður heimildarmannanna sem getið var að ofan né nemenda-
könnunin gefa vísbendingar um hvort nýjungin hjöltu(n) er í sókn eða
ekki. En það er ósennilegt að nýjungin hjöltu(n) verði gerð afturreka.
Ekki er vitað til þess að amast hafi verið við nýjunginni hjöltu(n) í
skólum eða í málfarsleiðbeiningum. Það kemur varla á óvart. Orðið,
sem hér um ræðir, er sjaldgæft og umvandanir beinast líklega fyrst
og fremst að algengari nýjungum á borð við mig/mér hlakkar, læknir-
ar o.s.frv. Vera má að aldrei hafi verið amast við þessari nýjung ein-
faldlega vegna þess að enginn hefur tekið eftir henni.
Vert er að nefna hér í lokin að skiptar skoðanir geta verið um orð-
myndirnar innan fjölskyldna. Nokkrir heimildarmannanna, sem leit-
að var til, tengjast fjölskylduböndum og í þessum hópi voru þrenn
hjón. í tveimur tilvikum voru hjón ósammála í dómum sínum um
myndirnar. í þriðja tilvikinu voru hjónin á sama máli (hjöltu) en dóttir
þeirra var á öndverðum meiði (hún tók hjölt eindregið fram yfir).
Þarna kjósa foreldrarnir nýjungina en afkvæmið velur eldri mynd.
Myndina hefur dóttirin því ekki lært af foreldrum sínum. Við því
væri ekki heldur endilega að búast. Orðið hjalt kemur varla oft fyrir
í daglegu tali fólks. Líklegra er að menn læri það af bókum frekar en
af eldri kynslóðum. Ef svo er þarf ekki að koma á óvart að mörgum
þyki hjölt(in) og hjöltu(n) jafngóðar myndir; báðar hafa þekkst á prenti
öldum saman. Og báðar hafa nokkuð til síns ágætis. Sú fyrri er í