Morgunblaðið - 16.06.2016, Qupperneq 19

19
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. JÚNÍ 2016
Háskóli unga fólksins Nemendur kynna sér ótal greinar sem kenndar eru við Háskóla Íslands og skemmta sér þess á milli í skipulögðum leikjum og sumir borða jafnvel um leið.
Eggert
Fyrir nokkrum vik-
um tók stjórn Lista-
safns ASÍ ákvörðun
sem markar tímamót í
sögu íslenskra safna-
stofnana, nefnilega að
selja með nokkru
hraði Ásmundarsal við
Freyjugötu, þar sem
safnið hefur verið
heimilisfast und-
anfarna áratugi. Svo
virðist sem hagspek-
ingar Alþýðusambands Íslands hafi
reiknað sig til þeirrar niðurstöðu
að ekki séu fyrir hendi fjárhags-
legar forsendur til þess að halda
uppi rekstri „fyrsta og einasta
listasafns í alþýðueign sem til er... í
allri Evrópu“, svo vitnað sé í orð
Hannibals Valdimarssonar, fyrr-
verandi forseta ASÍ, frá árinu 1982.
Ekki virðist hafa hvarflað að hag-
spekingunum – eða skipt þá máli –
að með þessum gerningi væri verið
að færa eitt merkasta hús bæði ís-
lenskrar myndlistar- og bygginga-
listarsögu í hendur einkaaðila, til
að ráðskast með eins og þá lystir.
Og það verður að segjast eins og
er að fyrstu viðbrögð kaupenda,
sem fengu eignina fyrir andvirði
blokkaríbúðar við Skuggasund,
voru ekki uppörvandi. Á þeim
mátti skilja að nánast
engin „starfsemi“
listamanna og hand-
verksfólks hefði nokk-
urn tímann átt sér
stað í Ásmundarsal,
en nú ætti loksins að
bæta úr þeirri ávönt-
un. Sannleikurinn er
sá – og þetta gerir
missi íslenskra mynd-
listarmanna sérdeilis
þungbæran – að Ás-
mundarsalur hefur
um árabil verið einasti
griðastaður þeirra
sem ekki hafa viljað lúta ofurvaldi
stærri safnanna; þar hafa þeir
fengið að setja upp sýningar alfar-
ið eftir eigin höfði. Sú „starfsemi“,
studd af framsýnum forstöðu-
mönnum, hefur ótvírætt verið með
því markverðasta sem framkvæmt
hefur verið í nafni íslenskrar
myndlistar hin síðari ár.
Í viðtölum fullyrti rekstrarstjóri
Alþýðusambandsins að ekki væri
verið að leggja niður safn, heldur
einungis að selja hús. Listasafn
ASÍ yrði áfram við lýði, en með
„breyttu fyrirkomulagi“. Hér er
ýmsum spurningum ósvarað. Fyrir
utan það að langvarandi áhugaleysi
forsvarsmanna Alþýðusambands-
ins um þessa listaverkaeign sína
gefur tilefni til að taka öllum yf-
irlýsingum þeirra með fyrirvara.
Hvað á talsmaður ASÍ við með
„safn“? Myndir í geymslum?
Breytilegt upphengi á skrifstofum
Alþýðusambandsins sjálfs? Í frétt-
um var sagt frá því að helsta ger-
semi listaverkagjafar Ragnars í
Smára, „Fjallamjólk“ Kjarvals,
væri nú komin upp á vegg í skrif-
stofu Gylfa Arnbjörnssonar, for-
seta sambandsins. Er það vísbend-
ing um það sem koma skal?
Nú hefur Listasafn ASÍ í núver-
andi mynd unnið í samræmi við
regluverk íslensks Safnaráðs, þar
sem kveður á um skyldur safna við
menningararf þjóðarinnar. Þar er
listasöfnum uppálagt að varðveita
safneignir sínar við bestu skilyrði,
tryggja aðgang almennings að
þeim, miðla upplýsingum um þau
og stuðla að rannsóknum fræði-
manna á þeim. Verður „breytt fyr-
irkomulag“ í samræmi við þessa
grundvallarskilgreiningu á hlut-
verki safna?
Það er ljóst af bæði upprunalegri
skipulagsskrá Listasafns ASÍ frá
23. júlí 1961 og því sem haft er eft-
ir forsvarsmönnum Alþýðu-
sambandsins á árunum 1961-62, að
þar stóð hugur manna til safns í
klassískum skilningi. Í skipulags-
skránni segir að „Tilgangur safns-
ins (sé) að varðveita og hafa til sýn-
is fyrir almenning listaverk þau,
sem Ragnar Jónsson gaf Alþýðu-
sambandinu til eignar... svo og önn-
ur listaverk, sem safnið kann að
eignast. Eigin sýningarsal skal
koma upp, eins fljótt og ástæður
leyfa.“
Í blaðinu Mjölni (9. febrúar 1962)
er birt bréf sem forseti ASÍ,
Hannibal Valdimarsson, sendi öll-
um verkalýðsfélögum innan sam-
bandsins, varðandi þetta fyrirhug-
aða listasafn. Þar er sérstaklega
áréttað að „listasafn eigi ekki að-
eins að vera geymslustaður lista-
verka heldur um leið allfjölþætt
menningarstofnun almennings, þar
sem fólk á öllum aldri geti notið
ánægjulegra tómstunda í fögru og
menningarlegu umhverfi“.
Hannibal skilgreindi þetta menn-
ingarlega umhverfi nánar í viðtali
sem Ingólfur Margeirsson tók við
hann vegna útgáfu bókar um Ragn-
ar Jónsson árið 1982: „Við (Alþýðu-
sambandið) lögðum mikla áherslu á
það að safnið yrði ekki grafhýsi
fyrir málverkin og ekki heldur
geymslustaður einvörðungu. Við
töldum að hvert málverk yrði að
sýna í umhverfi sem veitti því að-
stöðu til að njóta sín sem best og
að þau leituðust við að mennta
sækjendur safnsins í listum. Safnið
mundi því einnig henta til fyr-
irlestra, tónleika, ljóðskáldakvölda
og kvikmyndasýninga svo að eitt-
hvað sé nefnt. Hinn vinnandi mað-
ur ætti þar kost á að efla fegurð-
arskyn sitt og kynna sér fjársjóði
íslenskrar menningar.“ Og þá spyr
maður sig: Hvenær ræddu núver-
andi forsvarsmenn ASÍ síðast um
að „menning“ væri hluti af lífs-
gæðum almennings?
Stefni Alþýðusamband Íslands
að einhverju því „fyrirkomulagi“ á
listaverkasafni sínu sem er á skjön
við umgengnisreglur sem söfn í
landinu hafa sameinast um, svo
ekki sé minnst á stefnumörkunina
sem kemur fram í upprunalegri
skipulagsskrá safnsins og yfirlýs-
ingar þeirra sem tóku við „stór-
höfðinglegri gjöf“ Ragnars í
Smára, er sambandinu tæpast sið-
ferðilega stætt á öðru en að afsala
sér safninu í hendur einhverrar
stærri listastofnunar sem hefur
burði og metnað til að „varðveita
og ávaxta slíkan menningarfjársjóð
sem hér um ræðir“, svo aftur sé
vitnað til bréfsins í Mjölni.
Eftir Aðalstein
Ingólfsson » Langvarandi áhuga-
leysi forsvarsmanna
Alþýðusambandsins um
þessa listaverkaeign
sína gefur tilefni til að
taka öllum yfirlýsingum
þeirra með fyrirvara.
Aðalsteinn
Ingólfsson
Höfundur er listfræðingur.
Í minningu Listasafns ASÍ