Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 2014, Page 5

Náttúrufræðingurinn - 2014, Page 5
85 Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags BSc.-prófi (Honours) í dýrafræði frá háskólanum þar árið 1961. Forseti dýrafræðideildarinnar í Aberdeen var prófessor Vero Copner Wynne-Edwards, en hann vann á þessum árum að grundvallarriti um gildi atferlis í lýðfræði sem þótti nýstárlegt og hafði mikil áhrif.2 Herbergisfélagi Agnars í Aberdeen var Ian J. Patterson sem hélt síðan til frekara náms í Ox- ford og lagði stund á atferlisfræði hjá nóbelsverð- launahafanum Nikolaas (Niko) Tinbergen. Hann var einn af brautryðjendum atferlisfræðinnar og hafði birt heimsfræga bók um atferli silfurmáfs (Larus argentatus).3 Þeir herbergisfélagarnir Ian og Agnar voru samrýmdir og iðnir námsmenn en þekktir fyrir að talast lítt við þótt báðir læsu við sama borð í þrjú ár. Báðir fjölluðu þeir um máfa í verkum sínum eftir að leiðir skildi, Agnar um hvítmáf (Larus hyperboreus), svartbak (L. marinus) og fleiri stórmáfa,4 Ian um hettumáf (Chroicocephalus ridibundus).5 Á sumrin stundaði Agnar margvísleg störf, var meðal annars aðstoðarmaður Hermanns Einarssonar við hafrann- sóknir og einnig aðstoðarmaður við sníkjudýrarann- sóknir á Keldum.6 Lokaverkefni Agnars í Aberdeen fjallaði um ís- lenska haförninn (Haliaeetus albicilla) sem var í útrýmingarhættu. Agnar safnaði gögnum um út- breiðslu arna, sögu þeirra og fjölda, og ferðaðist um landið tvö sumur, 1959 og 1960, til að kanna ástand stofnsins. Ritgerðin var ekki gefin út en varð undir- staða að því faglega starfi sem fuglavinir unnu við endurreisn arnarstofnsins.7 Um leið var hornsteinn- inn lagður að Fuglaverndarfélagi Íslands.8 Að BSc.-prófi loknu starfaði Agnar í eitt ár við Til- raunastöð háskólans í meinafræði á Keldum. Þar kynntist hann Lindu Wendel (f. 10. janúar 1940, d. 28. júní 2009). Felldu þau brátt hugi saman og gengu í hjónaband 25. desember 1962. Synir þeirra eru tveir. Sá eldri er Torfi ljósmyndari (f. 14. október 1968). Sambýliskona hans er Lóa Dís Finnsdóttir. Börn Torfa með fyrri eiginkonu sinni, Elvu Kristinsdóttur, eru þau Axel Örn og Anna Cara en áður átti Torfi soninn Gunnar Pál með Andreu Gunnarsdóttur. Yngri sonur Agnars er Ingi líffræðingur (f. 11. janúar 1971) kvænt- ur Lauru J. May-Collado líffræðingi. Þau eru búsett í Vermont í Bandaríkjunum, stunda vísindastörf og háskólakennslu og eiga tvö börn, dótturina Amélie Melkorku og soninn Eið Francis. Þau hjónin Linda og Agnar voru afar samhent og gestrisin svo af bar. Agnar stundaði framhaldsnám við University of Michigan í Ann Arbor í Bandaríkjunum á árunum 1962–1967 og lauk doktorsprófi árið 1967. Hann var sem fyrr í fararbroddi og var gerður að félaga í bræðralagi afburðanámsmanna, ΦΒΚ. Doktors- ritgerðin fjallaði um fæðuvistfræði fimm máfateg- unda á Íslandi.4 Leiðbeinandi var Robert W. Storer sem var afkastamikill vísindamaður og hafði meðal annars rannsakað svartfugla (Alcidae) og goða (Podicipedidae) en var þekktastur fyrir rannsóknir sínar á starfrænni líkamsbyggingu sundfugla.9 Akademískur bakgrunnur Storers var annars vestur í Kaliforníuháskóla í Berkeley. Þar sveif yfir vötnum andi Jósefs Grinnells, brautryðjanda í vistfræði og náttúruvernd og höfundar ýmissa vistfræðilegra hugtaka, til dæmis um afmarkaðan sess (niche) teg- unda og útilokun með samkeppni.10 Að loknu framhaldsnámi hlaut Agnar lektors- stöðu (assistant professor) í líffræði við Southeast- ern Massachusetts University, sem nú er hluti af University of Massachusetts. Þessi árin, 1967–1970, bjuggu þau Linda og Agnar dágóðan spöl frá háskól- anum í friðsælu sjávarplássi, Westport Point, syðst í Massachusetts-ríki, þar sem eldri sonur þeirra fædd- ist. Haustið 1970 sneri fjölskyldan heim. Var Agnar skipaður dósent í dýrafræði við Háskóla Íslands, en kenndi aðallega vistfræði og varð síðan prófessor í þeirri grein árið 1973 og gegndi því starfi til 2007 þeg- ar hann lét af embættisstörfum fyrir aldurs sakir. En áfram sinnti hann rannsóknum allt þar til yfir lauk. Fyrst eftir að heim kom fór tími Agnars að miklu leyti í að byggja upp kennslu í líffræði við Háskóla Íslands og renna stoðum undir vistfræðirannsóknir á Íslandi. Mikill skortur var á þekkingu og fróðleik um þessi fræði og rannsóknir litlar. Því þurfti í byrj- un að huga að því hvernig þekkingu um líf- og vist- fræði landsins yrði aflað og komið á framfæri. Ekki var nóg að vísa í útlenskar bækur eins og löngum hafði verið gert. Hefja þurfti verklega kennslu til vegs og virðingar. Þar kom hin lifandi fjara að góðu gagni. Þangað mátti leita fanga allan veturinn og fara Agnar Ingólfsson útskrifaðist sem dýrafræðingur frá háskólan- um í Aberdeen í Skotlandi 1961. Íslenski haförninn var við- fangsefni hans í lokaverkefninu. 84_3-4.indd 85 1801//15 16:54 Náttúrufræðingurinn 168 Fundarstaður – Location Chironomidae fjöldi m-2 – number per m-2 Halocladius spp. fjöldi m-2 – number per m-2 fjöldi einstakl. – number of individuals* Chironomus spp. fjöldi m-2 – number per m-2 Undirlag – Substrate Heimild – Referance Þerneyjarsund á Kollafirði Leðjubotn (5 m dýpi) – Muddy bottom (5 m depth) 37 Álfsnes í Kollafirði + Hnullungafjara – Boulders 38 Leiruvogur 759 Leira – Mudflat 39 Blikastaðaleira 38 Leira – Mudflat 39 Grunnafjörður 5830 1288 Leira – Mudflat 40 Laxárvogur í Kjós + +? Leðja með marflóm – Muddy substrate with amphipods 41 Brynjudalsvogur + Leira – Mudflat 42 Kolgrafafjörður 118 Þangfjara, möl – Fucoid shore, gravel 35 Kolgrafafjörður 2554 Leira – Mudflat 35 Berufjörður í Reykhólahreppi + Fjara – Littoral zone 43 Þorskafjörður + Fjara – Littoral zone 43 Djúpifjörður + Fjara – Littoral zone 43 Djúpifjörður (Hallsteinsnes) 3610 Leiruskikar og klappir – Mud patches and rock shore 44 Djúpifjörður (Grónes) 9197 Fjara – Littoral zone 44 Gufufjörður (Melanes) 980 Fjara – Littoral zone 44 Gufufjarðarbotn 168 Fjara – Littoral zone 44 Mjóifjörður í Kerlingarfirði 2266 675 Leira – Mudflat 45 Mjóifjörður í Kerlingarfirði (v. mynni) 6371 Leira – Mudflat 46 Kjálkafjörður 1169 538 Leira – Mudflat 45 Dýrafjörður 260 Bóluþangsfjara – Fucus vesicuosus shore 28 Dýrafjörður 961 Klóþangsfjara – Ascophyllum shore 28 Dýrafjörður 398 Leira – Mudflat 28 1. tafla. Upplýsingar um fundarstaði rykmýslirfna í fjörum og á sjó umhverfis Ísland. Meðalþéttleiki lirfna á fermetra eða fjöldi í sýni (fljót- andi þang) er gefið fyrir Chironomidae, Halocladius og Chironomus eða upplýsingar um hvort lirfur hafi fundist (+), spurningamerki táknar að greining sé óviss. Fyrir fljótandi þang er gefin upp fjarlægð frá landi í kílómetrum. – Information on occurrences of chironomid larvae in intertidal areas or offshore around Iceland. The average densities are given for each taxon or its presence marked (+), question mark denotes that identification has not been verified. For floating seaweed, the distance from nearest shore in km is given. Abstract Chironomids in marine habitats Marine insects are fairly uncommon and it may be plausible to say that among ar- thropods, crustaceans dominate marine biomes while insects dominate terrestrial and freshwater biomes. This review is aimed to cast a light on the distribution and biology of a prominent insect group within the intertidal zone around the world, which the dipterous insect chi- ronomids are. The last part of the review demonstrates the distribution of inter- tidal chironomids in Iceland, which is to a large extent based on studies carried out by late professor Agnar Ingólfsson. Chironomids are a diverse group, which are widely distributed and occupy vari- ous habitats, mainly aquatic. Despite be- ing one of the predominating inverte- brate in freshwater ecosystems they can often be found in great abundance in in- tertidal shores around the world. In Iceland six species of marine chirono- mids have been documented and further four species, which are mainly restricted to freshwaters, also occur in brackish wa- ters. Chironomid larvae are known to be important in the diet of migrating wad- ers in Iceland and are probably also eaten by small intertidal fish. It is not un- likely that the role of chironomids, which have been neglected in intertidal studies, may be more significant in intertidal food webs and energy budgets than pre- viously assumed. 84_3-4.indd 168 1601//15 12:51 15 01 19 7 N at tu ru fr 2A C M Y K 56

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.