Náttúrufræðingurinn - 2014, Qupperneq 13

93
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
allt að 6 km austur fyrir Sokkseyri
haustið 2008 bar ekki árangur. Í
Faxaflóa hefur stranddoppa fund-
ist reglulega í nokkrum gróður-
lausum fitjatjörnum í Gálgahrauni
við botn Skerjafjarðar (4. mynd),
einnig á leirum við bæina Straum-
fjörð og Vog á Mýrum.1 Algengust
hér á landi er hún samt í ísöltum
fitjatjörnum á áðurnefndum Mela-
bökkum (3. mynd) og hefur að auki
sést í nágrenni þeirra í nokkrum
fitjatjörnum.2,4 Við norðanverðan
Breiðafjörð eru tveir þekktir
fundar staðir, ísaltar fitjatjarnir við
Þorska fjörð og örgrunnir pollar
milli kletta ofarlega í fjöru austan-
megin í firðinum.1 Sömuleiðis hefur
stranddoppan fundist á víð og dreif
á vesturhluta leirunnar við innan-
verðan Djúpafjörð.1 Líklegt er að
stranddoppa leynist víðar hérlendis
en hún er yfirleitt lítt áberandi
nema þar sem hún situr á gróðri,
svo sem marhálmi (Zostera marina)
eða lónajurt (Ruppia maritima). Til
að finna dýrin er best er að taka
botnsýni og sigta leðjuna í burtu.
Lífsferlar sníkjuagðna
Ögður (Digenea) eru sníkjudýr sem
hafa flókinn lífsferil (rammi A). Full-
orðinsstigið er yfirleitt flatvaxinn
ormur sem lifir og verður kynþroska
í einhverju hryggdýri (lokahýsill) en
lirfustig, eitt eða fleiri, fjölga sér kyn-
laust í einum eða fleiri millihýslum
og er fyrsti millihýsill í langflestum
tilvikum snigill sem lifir í sjó eða í
ferskvatni. Yfirleitt eru ögðurnar
sérhæfðar í vali fyrsta millihýsils en
hafa oftar aðlagast nokkrum teg-
undum lokahýsla. Lirfustigin gegna
fyrst og fremst fjölgunarhlutverki.
Fjölgun verður einnig á fullorðins-
stiginu því ögðurnar verpa yfirleitt
miklum fjölda eggja eftir kynæxlun
ormanna. Stundum er snigill eini
millihýsillinn í lífsferlinum (5. mynd,
rammi B) en oftast færa lirfurnar
sig þó um set yfir í einhverja aðra
hryggleysingja sem lifa í námunda
við snigillinn, til dæmis krabbadýr,
Annar millihýsill
2nd intermediate
host
Lokahýslar
Final host
Bifhærð
lirfa
Miracidium
Hala–
lirfa
Cercaria
Gálga–
hraun
Mela–
bakkar
Þorska–
fjörður
Djúpi–
fjörður
n=530 n=4539 n=129 n=188
Microphallidea
Microphallus sp.* 0,2 0,7 1,5 -
Microphallus pirum enginn / not present æðarfugl / eiders - - 0,4 5,8 0,8 -
Microphallus breviatus enginn / not present óþekktir / unknown - - 27,7 0,7 4,7 1,0
Microphallus claviformis þanglýs / isopods endur, vaðfuglar /
ducks, waders - + 0,4 0,8 0,8 3,2
Maritrema subdolum marflær / amphipods vaðfuglar/ waders - + - 3,2 - -
Echinostomatidae
Himasthla continua samlokur / bivalves máfar / gulls + + 2,5 - 7,8 5,9
Psilostomidae
Psilostomum brevicolle samlokur / bivalves endur, máfar, tjaldur /
ducks, gulls,
oystercatcher
+ + - 0,1 - -
Notocotylidea
Cercaria Notocotylidae sp.* - 3,3 - 0,5
Cercaria Notocotylidae
sp. 11 (monostomi) enginn / not present óþekktir / unknown - + - 6,6 - 1
Cercaria Notocotylidae
sp. 12 (imbricata) enginn / not present óþekktir / unknown - + 1,7 2,7 0,8 1
Cercaria Notocotylidae
sp. 13 (Yenchingensis) enginn / not present óþekktir / unknown - + - 0,2 - -
Heterophyidae
Cryptocotyle concavum hornsíli / sticlebacks fuglar, spendýr / - + 0,7 1,9 0,8 -
birds, mammals
*nýleg sýking – young infection
1. tafla. Ögðulirfutegundir og smittíðni þeirra (%) í stranddoppu Ecrobia ventrosa (fyrsti millihýsill) á fjórum söfnunarstöðum á Íslandi
á árabilinu 1998–2008. Tilgreindar eru upplýsingar um aðra millihýsla og lokahýsla í lífsferlinum og hvort frítt-syndandi bifhærð lirfa eða
halalirfa komi fyrir í lífsferlinum (+). – Digenean species and their prevalence (%) in Ecrobia ventrosa (first intermediate host) from four
sampling sites in Iceland during 1998–2008 with information on second intermediate hosts and final hosts, and if miracidium larva and
cercaria occur (+) in the life cycle.
84_3-4.indd 93 1601//15 12:49
Náttúrufræðingurinn
160
1. viðauki. Þekktir varpstaðir hvítmáfa á Íslandi. Í fjórða dálki er greint frá því hvort varpstaður var notaður (1) eða ekki (0) við nýjustu
tiltæku athugun. Frá sumum stöðum eru ekki tiltækar nýlegar skráðar og ársettar athuganir þótt vitað sé að hvítmáfar hafi orpið þar (x).
– Appendix. Location of known Glaucous Gull nesting sites in Iceland. Column 4 includes codes if site was in use (1) or not (0), as well
as questionable observations. Recent and dated records are not available from several places although known that Glaucous Gulls breed
there (x). Sumar = Summer. Vor = Spring.
Sýsla
District
Staður
Location
Nánari staðsetning varps
More detailed location
Notkun
Use
Dagur
Day
Mánuður
Month
Ár
Year
Fjöldi para
Nos pairs
Breiðafjörður
Snæf. Ólafsvík Ólafsvíkurenni 1 7 6 2000 3
Snæf. Brimilsvellir í Fróðársveit Vallnabjarg 1 16/20 6 2005 5
Snæf. Fagrahlíð í Fróðársveit Svartbakafell 0? 16 5 2005 0?
Snæf. Tröð í Fróðársveit Traðarklettar (Mávahlíðarfjall) 1 16 5 2005 35
Snæf. Búlandshöfði í Eyrarsveit Búlandshöfði (bæði ofan og neðan þjóðvegar) 1 16 5 2005 1
Snæf. Búlandshöfði í Eyrarsveit Sætrar í Búlandi 1 16 5 2005 5
Snæf. Búlandshöfði í Eyrarsveit Höfðakúlur/Höfðaklettar 1 16 5 2005 3
Snæf. Gálubúð/Krossnes í Eyrarsveit Stöðin (Brimlárhöfði) 1 16 5 2005 15
Snæf. Mýrar í Eyrarsveit Mýrarhyrna 1 16 5 2005 330
Snæf. Kirkjufell í Grundarfirði Kirkjufell 1 16 5 2005 468
Snæf. Grund í Eyrarsveit Grundarmön 1 x x 1991< x
Snæf. Setberg í Grundarfirði Melrakkaey í Grundarfirði 1 17 5 2003 15
Snæf. Hallbjarnareyri í Eyrarsveit Írland 1 x x 2011< 1
Snæf. Kolgrafir í Kolgrafafirði Kolgrafaoddi 1 21 5 1991 1
Snæf. Árnabotn í Helgafellssveit Axarhamar 0 2 6 2005 0
Snæf. Bjarnarhafnarfjall Ámýrafjall (Ámýraklettar) 1 2 6 2005 38
Snæf. Bjarnarhafnarfjall Sauðaþjófar/Skipþúfa 1 2 6 2005 13
Snæf. Bjarnarhafnarfjall Klettar ofan Bjarnarhafnar 0 2 6 2005 0
Snæf. Akureyjar í Helgafellssveit Litlihólmi 1 x x 2010 1
Snæf. Akureyjar í Helgafellssveit Stórihólmi 1 x x 2010 1
Snæf. Bjarnarhöfn í Helgafellssveit Guðnýjarstaðahólmar (3) 1 x x x x
Snæf. Bjarnarhöfn í Helgafellssveit Danskur 1 18 5 1995 2
Snæf. Bjarnarhöfn í Helgafellssveit Hrútey 1 18 5 1995 2
Snæf. Bjarnarhöfn í Helgafellssveit Grynnri-Hafnarey (Bæjarey) 1 18 5 1995 3
Snæf. Bjarnarhöfn í Helgafellssveit Dýpri-Hafnarey (Innri-Hafnarey) 1 18 5 1995 3
Snæf. Ytri-Kóngsbakki í Helgafellssveit Grynnri-Kóngsbakkaey (Grynnriey) 1 14 5 1995 2
Snæf. Ytri-Kóngsbakki í Helgafellssveit Dýpri-Kóngsbakkaey (Dýpriey) 1 x x 1992/93 1
Snæf. Jónsnes í Helgafellssveit Hrísey 1 x x 2011 1
Snæf. Jónsnes í Helgafellssveit Tveggjalambahólmi 1 x x 2011 1
Snæf. Jónsnes í Helgafellssveit Jónsnesflaga 1 (sú stærsta) 1 x x 1990 / 2005 1
Snæf. Jónsnes í Helgafellssveit Jónsnesflaga 2 1 x x 1990 / 2005 1
Snæf. Jónsnes í Helgafellssveit Hnífsey 1 x x 2011 1
Snæf. Jónsnes í Helgafellssveit Ólafsey 1 17 5 1988 1
Snæf. Höskuldsey á Breiðafirði Höskuldsey 1 x x 2011 5
Snæf. Þormóðsey [við Stykkishólm] Þormóðsey 1 x x 2006 1
Snæf. Þormóðsey [við Stykkishólm] Þormóðseyjarklettur 1 x x 2010 1
Snæf. Sellón [við Stykkishólm] Sellón 1 26 6 1988 1
Snæf. Sellátur (Saurlátur) [við Stykkishólm] Rótarsker 1 12 5 1988 3
Snæf. Vaðstakksey á Breiðafirði Vaðstakksey 1 6 5 1997 2
Snæf. Vaðstakksey á Breiðafirði Andhælissker austara 1 13 6 1982 1
Snæf. Elliðaey á Breiðafirði Ytri-Dyrhólmi 1 x x 2010 1
Snæf. Fagurey á Breiðafirði Enghólmi 1 25 5 2006 1
Snæf. Stykkishólmur (Grunnasundsnes) Þórishólmi 1 12 5 1988 1
Snæf. Stykkishólmur (Grunnasundsnes) Landey 1 x x 2011 5
Snæf. Þingvellir í Helgafellssveit lág klettaborg 500–700m frá sjó 1 22 7 1982 1
Snæf. Ólafsey [í Suðureyjum] á Hvammsfirði Fremri-Langhólmi 1 9 5 1994 1
Snæf. Gvendareyjar á Hvammsfirði Ystey 1 20 5 1991 1
Snæf. Geitareyjar á Hvammsfirði Stóra-Hjallsey 1 16 5 1993 2
Snæf. Brokey á Hvammsfirði Gagney 1 16 5 1993 2
Snæf. Brokey á Hvammsfirði Stóri-Syndingarhólmi 1 9 5 1994 2
Snæf. Brokey á Hvammsfirði Litli-Lynghólmi 1 15 5 1993 1
Dal. Skorravík á Fellsströnd Skorravíkurmúli 1 x x 1839< x
Dal. Staðarfell á Fellsströnd Bjargið (Staðarfellsbjarg) 1 15 5 2005 48
Dal. Hrappsey á Hvammsfirði Hrúthólmi 1 27 5 1989 1
Dal. Hrappsey á Hvammsfirði Háhólmi 1 14 5 1988 1
Dal. Hrappsey á Hvammsfirði Skarði 1 14 5 1988 1
Dal. Klakkeyjar á Hvammsfirði Dímonarklakkar – Stóri-Klakkur 1 14 5 1991 1
Dal. Melar á Skarðsströnd Melafjall 1 15 5 2005 11
Dal. Ballará á Skarðsströnd Ballarárfjall (Ballarárhlíð) 1 15 5 2005 13
84_3-4.indd 160 1601//15 12:50
15
01
19
7
N
at
tu
ru
fr

3B
C
M
Y
K
56