Morgunblaðið - 10.09.2016, Síða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. SEPTEMBER 2016
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Félagsvef-urinn Face-book setur
sér ýmsar reglur.
Ein þeirra er að
ekki megi birta
nektarmyndir á
vefnum. Þegar norska blaðið Aft-
enposten setti færslu á Facebook
þar sem birt var ein þekktasta
fréttamyndin úr stríðinu í Víet-
nam létu viðbrögðin ekki á sér
standa. Á myndinni sést níu ára
stúlka nakin ásamt fleiri börnum á
götu eftir napalm-árás. Tilefnið
var frétt um færslu norsks rithöf-
undar, Toms Egeland, með áhrifa-
ríkum ljósmyndum úr stríði. Við-
brögð Facebook voru
afdráttarlaus. Krafist var að
myndin yrði fjarlægð eða nekt
stúlkunnar hulin. Áður en blaðið
hafði brugðist við hafði myndin
verið fjarlægð og reikningi blaða-
mannsins sem setti færsluna inn
lokað.
Aftenposten sló málinu upp og
margir tóku undir. Einn þeirra
var Erna Solberg, forsætisráð-
herra Noregs. Færslu hennar
með myndinni var sömuleiðis eytt.
„Það sem Facebook gerir með því
að fjarlægja slíkar myndir, burt-
séð frá góðum ásetningi, er að rit-
skoða sameiginlega sögu okkar,“
svaraði Solberg í annarri færslu
þar sem hún birti myndina frá Ví-
etnam ásamt nokkrum öðrum
þekktum fréttaljósmyndum úr
sögunni þar sem hún hafði máli
sínu til stuðnings gert persónur
óþekkjanlegar með svörtum
kassa.
Myndin sem var
fjarlægð er mikil-
vægur vitnisburður
um hörmungar
stríðs. Enn upp-
lifum við slíkar
hörmungar. Í ágúst
birtist mynd af ungum dreng
sem sat í sjúkrabíl þakinn ryki
og blóði og horfði stjörfum aug-
um fram fyrir sig. Fyrr í þessari
viku var sagt frá því í nýrri
skýrslu barnahjálpar Sameinuðu
þjóðanna, UNICEF, að 50 millj-
ónir barna væru á vergangi í
heiminum, 28 milljónir vegna
stríðs.
Facebook er ógnarstórt fyrir-
bæri. Samkvæmt upplýsingum á
vef fyrirtækisins voru virkir not-
endur hans 1,71 milljarður
manna í júní á þessu ári. Tekj-
urnar eru mörg hundruð millj-
arðar króna. En hvað er Facebo-
ok? Er það fjölmiðill?
Tæknifyrirtæki?
Veruleikinn er ekki bara
svartur og hvítur. Hann er líka
grár. Í þessu tilfelli leiddi góður
ásetningur Facebook á villi-
götur. Í yfirlýsingu frá Face-
book sagði að þar áttuðu menn
sig á gildi myndarinnar en erfitt
væri að gera greinarmun þar
sem leyft væri að birta mynd af
nöktu barni í einu tilfelli, en ekki
öðru. Nokkrum klukkustundum
síðar var blaðinu snúið við og
ákveðið að birta mætti myndina
á samfélagsvefnum. Eftir stend-
ur að vald samskiptarisans er
mikið og ábyrgðarhlutur hvernig
með það er farið.
Samfélagsvefurinn
gagnrýndur fyrir rit-
skoðun á sögulegri
ljósmynd}
Hvað er Facebook?
Í SunnudagsblaðiMorgunblaðsins
nú um helgina er
merkilegt viðtal við
Þórð Örn Krist-
jánsson, nýbakaðan
doktor í líffræði.
Þórður Örn missti heyrnina
vegna sjúkdóms, sem hann er
með. Hann ákvað að láta hvorki
heyrnarleysið né baráttu við
sjaldgæfan sjúkdóm stoppa sig í
námi og í liðinni viku lauk hann
fyrstur heyrnarlausra hér á
landi doktorsprófi.
Þórður Örn segir í viðtalinu að
tækninni hafi fleygt fram á þeim
árum, sem hann hefur verið
heyrnarlaus og það hafi opnað
heilmargar dyr til samskipta.
Hann bætir því við að námið í há-
skólanum hafi reynst honum
auðveldara en í Mennta-
skólanum við Hamrahlíð og
skrifar það á tækniframfarir.
Hann fer hins vegar hörðum
orðum um stöðu textunarmála
hár á landi. „Það er algerlega
óþolandi að íslenskt efni sé ekki
textað,“ segir hann. „RÚV
textar margt en til dæmis Kast-
ljósið, sem er aðalumræðuþáttur
dagsins í dag, er aldrei textað
fyrir heyrnarsljótt fólk. Það er
ekkert nema fram-
taksleysi sem haml-
ar því að þetta sé
gert. Afsökunin er
sú að þetta sé í
beinni útsendingu
en fréttir eru það
einnig og þar er texti.“
Þórður Örn gagnrýnir einnig
Stöð 2 og segir að þar sé ekkert
íslenskt efni textað.
„Árið er 2016 og við þykjumst
vera tæknitröll á þessu skeri en
getum samt ekki textað það efni
sem er með íslensku tali þótt það
sé gert í flestum löndum í kring-
um okkur,“ segir hann og bætir
við að hann tali ekki aðeins fyrir
hönd nokkur þúsund heyrn-
arlausra einstaklinga, heldur
tugþúsunda sem séu verulega
heyrnarskertir og eigi erfitt með
að fylgja tali í sjónvarpi eftir.
Þeir sem reka sjónvarps-
stöðvar ættu að hafa metnað til
að sjá til þess að allir geti notið
þess efnis, sem þeir hafa fram að
færa, ekki síst íslenskrar dag-
skrárgerðar. Fjárvana einka-
miðlum getur vissulega verið
nokkur vorkunn, en Rík-
isútvarpið hefur enga afsökun
fyrir því metnaðarleysi, sem
Þórður Örn lýsir.
Hvers vegna er ekki
meira lagt upp úr
því að texta íslenskt
sjónvarpsefni?}
Metnaðarleysi Ríkisúvarpsins
J
afnt og þétt virðist fólk opna augun
fyrir því að það er bæði hag-
kvæmur, áreiðanlegur og skemmti-
legur kostur að aka um á bílum sem
knúnir eru rafmagni að stórum
hluta eða að öllu leyti. Á örfáum árum hafa
tækninýjungar gert það að verkum að raf-
hlöður geta geymt nægilega orku til að knýja
fólksbíla allt að 500 kílómetra vegalengd og
þá hefur bílasmiðum einnig tekist að gera bíl-
ana þannig úr garði að þeir eru einkar kraft-
miklir og aksturseiginleikar þeirra einnig á
pari við það sem best gerist.
Um leið og fólk hefur áttað sig á þessu hef-
ur neyslumynstur margra breyst til muna.
Þeir sem keyra um á svokölluðum „hreinum“
rafmagnsbílum fara ekki á bensínstöðvar
nema í þeim erindagjörðum að kaupa lottó
eða kaffibolla og flestallir þeir sem keyra um á slíkum
bílum eða hinum svokölluðu tvinnbílum, sem einnig eru
knúnir eldsneyti, hafa komið sér upp aðstöðu við heimili
sín til að hlaða bílana þar. Þá hafa mörg fyrirtæki rutt
brautina og tryggt starfsfólki sínu aðstöðu til að hlaða
bíla sína á vinnutíma og á það meðal annars við um
Morgunblaðið.
En annar fylgifiskur rafbílavæðingarinnar er upp-
bygging svokallaðra hraðhleðslustöðva sem gera fólki
kleift að hlaða bíla sína á skömmum tíma og oft í þeim
tilgangi að auka á drægni þeirra milli staða. Orka nátt-
úrunnar reið á vaðið í þessum efnum og hefur sett upp á
annan tug hleðslustöðva á síðustu árum. Bíla-
umboðin sem bjóða upp á rafbíla hafa einnig
komið upp stöðvum á sínum vettvangi. Og þá
hafa ýmis fyrirtæki séð tækifæri í því að laða
viðskiptavini á staðinn sem eiga rafbíla og
geta hugsað sér að nýta tímann meðan á
þjónustu- eða vörukaupum stendur til að
bæta á hleðsluna. Skýrustu dæmin um þetta
eru ný af nálinni. Annars vegar þegar IKEA
ákvað að fjölga hraðhleðslustöðvum við versl-
un sína í Garðabæ og allt stefnir í að slíkar
stöðvar verði þar um 30 talsins áður en langt
um líður. Þetta ákveður fyrirtækið eftir að
hafa starfrækt tvær slíkar stöðvar um nokk-
urra missera skeið. Stöðvarnar hefur fyr-
irtækið sett upp í samstarfi við Orku náttúr-
unnar og Heklu. Þá var tilkynnt í vikunni að
Kringlan hygðist setja upp tólf hleðslu-
stöðvar við verslunarmiðstöðina í samstarfi við Íslenska
gámafélagið. Kringlumenn hafa án efa notið góðs af
þeirri hleðslustöð sem sett var upp við Olís við Miklu-
braut, en margir rafbílaeigendur, þar á meðal undirrit-
aður, hafa nýtt sér hana og skroppið í Kringluna um leið.
Á komandi misserum er nauðsynlegt að koma upp
fleiri hraðhleðslustöðvum um landið. Það þarf til dæmis
að gerast á leiðinni milli Akureyrar og Reykjavíkur, en
með uppsetningu fjögurra til sex stöðva á þeirri leið yrði
flestum rafbílaeigendum kleift að fara milli höfuðstað-
anna tveggja án þess að eyða til þess svo miklu sem ein-
um dropa af bensíni eða dísilolíu. ses@mbl.is
Stefán Einar
Stefánsson
Pistill
Rafhleðslustöðvunum fjölgar hratt
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Unnið er að lagningu ljós-leiðara í dreifbýli, meðstyrk fjarskiptasjóðs, ífjórtán sveitarfélögum á
þessu ári. Um 1.100 sveitabæir fá
góða net- og sjónvarpstengingu í ár.
Með fylgja önnur hús og sumarbú-
staðir þannig að búast má við að
tengingarnar geti orðið allt að 1.500
til 2.000 þegar upp verður staðið um
áramót.
Verkefnin ganga þannig fyrir
sig að sveitarfélögin gera áætlanir
um lagningu ljósleiðara, meta kostn-
að og sækja um styrk til fjar-
skiptasjóðs. Þar eru umsóknirnar
flokkaðar og þær ódýrustu á hverja
styrkhæfa tengingu fá forgang. Til-
gangurinn er sem sagt að gera sem
mest fyrir þá fjármuni sem til ráð-
stöfunar eru.
Sjóðurinn hafði 450 milljónir til
ráðstöfunar og dreifði þeim um
landið, eftir umsóknum. Verkefni
þar sem meðalstyrkur yrði undir
500 þúsund krónur á tengingu hlutu
náð fyrir augum fjarskiptasjóðs.
Mesta átakið er í Rangárþingi ytra,
þar sem nærri 300 bæir fá tengingu.
Sveitarfélögin sóttu ýmist um
fyrir öll lögbýli eða hluta af byggð-
inni. Þau standa síðan að fram-
kvæmdum með ýmsum hætti. Sum
stofna sérstök félög um lagningu og
rekstur kerfisins en önnur semja við
fjarskiptafélögin um að annast
reksturinn. Ekki má gleyma því að
nokkur sveitarfélög eða samtök íbúa
höfðu áður ráðist í ljósleiðaravæð-
ingu á eigin kostnað.
Fram úr vonum
„Ég er mjög ánægður með
þróunina, hún fór fram úr björtustu
vonum mínum,“ segir Haraldur
Benediktsson, alþingismaður og
stjórnarformaður fjarskiptasjóðs og
verkefnisins Ísland ljóstengt. Hann
segir að tilboð sem sveitarfélögin
hafi verið að fá í lagningu ljósleiðara
séu að hækka. Það bendi til að um-
fang verkefnisins megi vera mun
meira á hverju ári.
Hann segir ánægjulegt að sjá
að fjarskiptafyrirtækin komi með
miklu ákveðnari hætti inn í verk-
efnin, með greiðslu styrks á hverja
tengingu gegn því að fá samning um
rekstur kerfisins, eins og gerst hafi í
Rangárþingi eystra. Hann telur að
almennt talað megi áætla að fyrir
hverjar tvær krónur sem ríki og
sveitarfélög leggi í ljósleiðaravæð-
inguna komi aðrar tvær krónur frá
öðrum aðilum.
Meiri byggðastefna
Haraldur segir að ýmislegt
megi bæta í framkvæmdinni. Þeir
sem starfa að verkefninu eru að afla
sér gagna um framkvæmdina í ár og
greina, til að geta lært af reynslunni
og nota við næstu úthlutun. Nokkuð
var gagnrýnt við úthlutun styrkja í
vor að ódýrustu tengingarnar nytu
algers forgangs. Haraldur segir að
verið sé að fara yfir úthlutunarregl-
urnar og reyna að taka tillit til
gagnrýninnar. Hann tekur þó fram
að reglur fjarskiptamarkaðarins
setji takmörk á að tekið sé tillit til
sjónarmiða byggðastefnu við slík
verkefni. Hann vonast til að
Byggðastofnun geti komið þar
til skjalanna.
Við úthlutun í vor
urðu fámenn, landstór og
afskekkt sveitarfélög út-
undan. Nefna má Skaft-
árhrepp, Ölfus og sveitir
innan Ísafjarðarbæjar sem
dæmi um það. Meðalkostn-
aður á hverja tengingu á
þessum svæðum er frá
1,5 til 5 milljóna en
meðalkostnaður teng-
inga í verkefnum sem
hlutu styrk var rúm-
ar 400 þúsund krón-
ur.
Yfir þúsund sveita-
bæir sjá ljósið í ár
Styrkir fjarskiptasjóðs til ljósleiðaraverkefna
Kjósarhreppur
48 staðir, 8 milljónir
Súðavíkurhreppur
21 staður, 5 milljónir
Eyja- og Miklaholtshreppur
31 staður, 12 milljónir
Rangárþing eystra
77 staðir, 27 milljónir
Samtals voru veittar
450 milljónir í styrki
til framkvæmda á
1.101 stað
Rangárþing ytra
297 staðir, 118 milljónir
Sveitafélagið Skagafjörður
45 staðir, 21 milljón
Húnaþing vestra
130 staðir, 46 milljónir
Húnavatnshreppur
175 staðir, 46 milljónir Fljótsdalshérað
19staðir, 9 milljónir
Blönduósbær
28 staðir, 13 milljónir
Þingeyjarsveit
150 staðir, 74 milljónir
Norðurþing
22 staðir, 5 milljónir
Svalbarðshreppur
41 staður, 20 milljónir
Borgarbyggð
17 staðir, 5 milljónir
Áætlað er að eftir þetta ár
eigi eftir að leggja ljósleið-
ara til um 3.000 lögbýla og
að það kosti um þrjá millj-
arða króna.
Haraldur Benediktsson
segir að gert sé ráð fyrir
fjármögnun verkefnisins í
samþykktri ríkisfjár-
málaáætlun. Vonast hann til
að haldið verði áfram með
svipuðum hætti og í ár og
að ljósleiðaravæðingu
landsins verði að mestu lok-
ið í lok árs 2020.
„Það hefur verið meiri
kraftur í þessu en við gerð-
um ráð fyrir. Þörfin er gíf-
urleg og pressa á að koma
þessu hraðar á,“ segir Har-
aldur. Margir íbúar
landsbyggðarinnar telja
góða nettengingu ekki síð-
ur mikilvæga en góðar
samgöngur. Svo
hratt hafa
áherslurnar
breyst á
stuttum
tíma.
Verkefninu gæti
lokið 2020
ÍSLAND LJÓSTENGT
Haraldur
Benediktsson