Morgunblaðið - 10.09.2016, Blaðsíða 35

UMRÆÐAN 35
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. SEPTEMBER 2016
Þegar einstaklingur
er ákærður fyrir
meint brot, leggur
saksóknari meðal ann-
ars fram gögn, sem
ætlað er að styðja
sekt ákærða. Ákæru-
valdinu ber hins vegar
jafnframt að huga að
gögnum og stað-
reyndum sem eru
ákærðum manni til
hagsbóta. Í 18. gr laga um með-
ferð sakamála segir: „Ákærendur
skulu vinna að því að hið sanna og
rétta komi í ljós og gæta jafnt að
þeim atriðum sem horfa til sýknu
og sektar.“ Virði ákæruvaldið ekki
þessa grundvallarreglu getur slíkt
framferði verið andstætt ákvæðum
almennra hegningarlaga og leitt
til margra ára fangelsisvistar fyrir
þá starfsmenn embættisins sem í
hlut eiga. Er ástæða til að hafa
áhyggjur af því að embætti sér-
staks saksóknara, nú héraðs-
saksóknara, hafi í einhverjum til-
fellum virt að vettugi þessi skýru
ákvæði laganna?
Kæra lögð fyrir
Nýlega lagði Hreiðar Már Sig-
urðsson, fyrrverandi forstjóri
Kaupþings, fram kæru á hendur
héraðssaksóknara fyrir það að
hafa leynt mikilvægum gögnum í
máli, sem rekið var gegn honum
og fleirum. Þetta er vissulega ekki
í fyrsta skipti sem embætti sér-
staks saksóknara er sakað um
óheiðarleg vinnubrögð, sbr. ásak-
anir um hleranir símtala á milli
sakborninga og lög-
manna þeirra.
Þegar þessar nýj-
ustu ásakanir komu
fram varð mér hugs-
að til minnar eigin
reynslu af embætti
sérstaks saksóknara.
Ég hafði verið settur
sem sérfróður með-
dómsmaður í Aurum-
málinu svo kallaða og
fékk þannig tækifæri
til að kynnast vinnu-
brögðum embættis-
ins. Þegar vel var liðið á málflutn-
ing Aurum-málsins kom í ljós að
sérstakur saksóknari hafði undir
höndum gögn, sem skiptu vörnina
miklu máli. Þau gögn voru hins
vegar ekki lögð fram við þingfest-
ingu málsins, né var sakborn-
ingum eða verjendum þeirra sagt
frá tilvist þeirra.
Aurum-málið snerist að miklu
leyti um verðmat á fyrirtækinu
Aurum, sem stóð til að selja til
fyrirtækisins Damas. Sérstakur
saksóknari taldi hins vegar að
verðið, sem lagt var til grundvall-
ar viðræðum í söluferlinu, væri of
hátt og hefði ekki verið unnið fag-
lega, heldur einungis með það í
huga að hagnast óeðlilega á söl-
unni. Á þessum tíma vissi embætti
sérstaks saksóknara hins vegar
fullvel að fyrir lá verðmat, svokall-
að Damas-mat, sem var hluti af
áreiðanleikakönnun sem Damas
hafði látið vinna af alþjóðlegum
aðilum, lögmannstofu og endur-
skoðunarfyrirtæki í tengslum við
fyrirhuguð kaup þeirra á Aurum.
Niðurstöður þess verðmats voru
svipaðar því verði sem var upp-
hafspunkturinn í samningaviðræð-
unum við Damas. Embætti sér-
staks saksóknara lagði þetta
verðmat ekki fram með öðrum
gögnum við þingfestingu málsins.
Hver og einn, sem hafði þekkingu
á eðli Aurum-málsins, áttaði sig
strax á mikilvægi þessa verðmats
fyrir vörnina.
Rétt er að geta þess að þegar
ákæran var gefin út lagði sér-
stakur saksóknari ekki fram nein
samtímamöt á verðmæti hluta-
bréfa í Aurum, jafnvel þó málið
hafi að miklu leyti einmitt snúist
um verðmæti hlutabréfa félagsins.
Vitað er að bæði Glitnir og Kaup-
þing í Englandi höfðu unnið verð-
möt á Aurum, sem voru svipuð
eða ofan við það verð sem lagt var
til grundvallar í samninga-
viðræðum við Damas.
Mér er sérstaklega minnisstætt
þegar rannsóknarlögreglumaður
frá embætti sérstaks saksóknara
kom sem vitni fyrir dóminn og var
spurður af hverju Damas-
verðmatið hefði ekki verið lagt
fram. Hann svaraði því til að þeim
hefði fundist vera komið nóg af
gögnum, rúmlega 6 þúsund blað-
síður og fannst þeim ekki á það
bætandi. Mér fannst slíkt svar
með algjörum ólíkindum. Ef rann-
sóknarlögreglumaðurinn áttaði sig
á mikilvægi þessa skjals fyrir
vörnina, en lagði það samt ekki
fram, þá fæ ég ekki betur séð en
að hann hafi brotið þau lög, sem
vitnað er til í upphafi grein-
arinnar. Hafi hann hins vegar ekki
áttað sig á mikilvægi skjalsins þá
er augljóst að hann hefur ekki
skilið eðli þess máls sem honum
hafði verið gert að rannsaka.
Hefur embætti sérstaks sak-
sóknara kosið að leyna gögnum í
öðrum mikilvægum málum? Ef
fram kemur áburður um slíkt, eins
og núna frá Hreiðari Má, verður
að taka hann mjög alvarlega í ljósi
þess sem á undan er gengið. Þar
sem margt bendir til að annað
hvort, vanhæfi eða óheiðarleiki,
hafa átt sér stað með tilliti til
meðferðar gagna í Aurum-málinu,
er engan veginn hægt að útiloka
að slíkir atburðir hafi endurtekið
sig í öðrum málum.
Vanræksla?
Ég fæ ekki séð að íslensk
stjórnvöld eða ríkissaksóknari
hafi, þrátt fyrir augljós tilefni,
gert mikið í því að rannsaka áburð
um óheiðarleg vinnubrögð emb-
ættis sérstaks saksóknara – til-
fellin eru fleiri en þau sem hér
hafa verið nefnd. Mér sýnist þetta
vera alvarleg vanræksla af hálfu
þeirra aðila sem ættu að veita
ákæruvaldinu aðhald og fylgjast
með vinnubrögðum þess. Nú er sú
staða komin upp að önnur stofnun,
þ.e. Mannréttindadómstóll Evr-
ópu, hefur sett málsferð nokkurra
dómsmála undir smásjána og kraf-
ið íslensk stjórnvöld um svör við
atriðum sem tengjast þeim.
Undanfarin tíu ár hafa íslensk-
um stjórnvöldum borist ein til
tvær fyrirspurnir á ári frá Mann-
réttindadómstólnum. Árið 2015
voru þær hins vegar fjórar og það
sem af er árinu 2016 eru þær
orðnar a.m.k. fimm. Síðustu tölur
benda því til að fjöldi íslenskra
dómsmála, sem Mannréttinda-
dómstóllinn vill fá nánari upplýs-
ingar um, hafi aukist. Það er skoð-
un sumra að möguleg ástæða fyrir
því sé fordæmalaus ásetningur
ákæruvaldsins að sakfella banka-
menn, hvað sem það kostar, og
koma þeim á bak við lás og slá í
eins mörg ár og mögulegt er, jafn-
vel þó það krefjist þess að beitt sé
ólöglegum vinnubrögðum, eins og
símahlerunum eða afturhaldi mik-
ilvægra gagna. Svo hefur heldur
ekki skort á stuðning frá reiðri
þjóð, sem stundum virðist telja
fangelsun mikilvægari en rétt-
mæta málsmeðferð. Ég hef heyrt
þá skoðun setta fram að ef til vill
séu sakfellingar í nokkrum banka-
eða hrunmálum rangar, en að það
sem skipti höfuðmáli sé að réttir
menn voru dæmdir. Maður trúir
varla eigin eyrum þegar maður
heyrir slíkar athugasemdir.
Þrátt fyrir útbreidda andúð á
bankamönnum er mikilvægt að
hún yfirbugi ekki virðinguna, sem
við flest viljum bera, fyrir rétt-
arkerfi landsins. Því miður virðist
vera ýmislegt í hátterni ákæru-
valdsins upp á síðkastið, sem er
ekki til þess fallið að viðhalda,
hvað þá auka, virðingu fólks fyrir
réttarkerfinu í landinu.
Ákæruvaldinu ber að gæta að gögnum sem
eru ákærðum manni til hagsbóta
Eftir Sverri
Ólafsson » Þrátt fyrir útbreidda
andúð á bankamönn-
um er mikilvægt að hún
yfirbugi ekki virð-
inguna, sem við flest
viljum bera, fyrir rétt-
arkerfi landsins.
Sverrir Ólafsson
Höfundur er prófessor í verkfræði.
Uppspretta ánægjulegra viðskipta
Stefán JarlMartin
Lögg. leigumiðlari.
Aðstoðarmaður fasteignasala
8929966
stefan@fastlind.is
HannesSteindórsson
Löggiltur fasteignasali
6995008
hannes@fastlind.is
KristjánÞ.Hauksson
6961122
kristjan@fastlind.is
GunnarValsson
Aðstoðarmaður fasteignasala.Aðstoðarmaður fasteignasala.
6993702
gunnar@fastlind.is
Einstök útsýnishús, aukin lofthæð í öllum íbúðum, allt að 3,30m. Húsin eru álklædd að utan,
vandaðar innréttingar og granít. fullbúin sýningaríbúð. 3ja og 4ja herbergja íbúðir.
Verð frá 52,9 millj. kr.
Byggingaraðili:Allar nánari upplýsingar veita:
Einstök útsýnishús
Opið húsGarðatorgi 2a og 2b, sunnudaginn 11.sept frá kl 16:00 -16:30
Garðatorg 2a og 2b
Fasteignasala kynnir:LIND
Hlíðasmári 6, 201 Kópavogur
OPIÐHÚS