Dagblaðið Vísir - DV - 13.11.2015, Blaðsíða 23

Helgarblað 13.–16. nóvember 2015 Umræða 23
Útlaginn og Syndarinn
um yngri elskusemi og vinsemd,
og ýmis legt höfum við síðan rætt
og brallað, og ferðast á öldruðum
bifreiðum. Ég vissi að nýja bókin,
Syndarinn, væri framhald af Málar­
inn sem kom út fyrir þremur árum,
og var reyndar aðeins efins um
hvernig það ætti að geta gengið þar
sem aðalpersóna hennar, málarinn
Davíð, hefur í lok þeirrar bókar mál­
að sig svo kirfilega út í horn í lífinu að
framhaldi yrði eingöngu teflt fram úr
mjög þröngri stöðu. En í þessari nýju
bók er það annar málari, Illugi Arin­
bjarnar, sem er aðalpersónan; hann
hafði verið aukapersóna í þeirri fyrri,
en nú hefur dæmið snúist við.
Öryggi hins þjálfaða nóvelista
Syndarinn er skrifuð af miklum þrótti
og miklu öryggi hins þjálfaða nóvel­
ista; Ólafur Gunnarsson er í bana­
stuði. Það er stundum sagt, kannski
reyndar ekki með alltof miklum
rétti, að nútímaskáldsögur, íslenskar
jafnt sem aðrar, hafi gjarnan þröngt
eða lítilfjörlegt yrkisefni, fjalli mest
um hversdagsmál eða búksorgir og
þannig hvunndagsáhyggjur. En svo
er allavega ekki í þeirri bók sem hér
um ræðir; hér er grundvallarspurn­
inga spurt, um sektina og fyrirgefn­
inguna; hér eru morð, sjálfsmorð,
fullkomin örvænting, menn kveikja
í sér, það er verslað með stóra pen­
inga, braskað með Eimskip, Hafskip
og Landsbankann, og helstu versl­
unarkeðjur landsins að auki. Og svo
er sjálf seinni heimsstyrjöldin mjög
miðlæg í þessari bók, og það ekk­
ert minna en innrás þýska hersins
í austurveg, Barbarossa­áætlunin,
orrustan um Stalíngrad, framsókn
Rauða hersins og upplausn og enda­
lok Þriðja ríkisins.
Sýnt í MoMA
Í upphafi bókar hefur málarinn
Illugi gert mikla seríu um Stalín­
gradhildarleikinn út frá venjuleg­
um forsendum sigurvegaranna; hún
er sýnd í sjálfu MoMA (Museum of
Modern Art) í New York og slær í
gegn. Hana sér gamall liðsmaður úr
hinum svonefndu kósakkaherdeild­
um sem börðust með Þjóðverjum í
stríðinu, þeir töldu sig í baráttu gegn
harðstjórn Stalíns, og verður gamli
liðsmaðurinn ekki par hrifinn af sýn­
ingunni. En á grundvelli hans sögu
og hinna tragísku endaloka kósakka­
herjanna og leiðtoga þeirra Otto von
Pannwitz málar Illugi nýja seríu sem
einnig er sýnd í MoMA, og fær stór­
brotnar en mjög ólíkar viðtökur. Ís­
lenski málarinn setur þannig fram
spurningar um sekt og fyrirgefningu
sem fólki ekki líkar og allt leiðir þetta
til sársaukafullra uppgjöra. (Þess
má geta að hafi glöggir lesendur
Ólafs ekki vitað um aðdáun hans á
Dostojevskí áður en þeir lesa þessa
nýju bók, mun spurningin hvort
svo hljóti ekki að vera trúlega koma
þeim í hug.)
Umdeild sjónarmið
Rétt eins og seinni sýning Illuga
Arinbjarnar í New York kom af stað
miklum deilum þá bíður maður dá­
lítið spenntur eftir því að sjá og heyra
hvernig menn taka þessari nýju bók
Ólafs Gunnarssonar. Einhverjir
munu örugglega verða órólegir, þótt
ekki væri nema vegna loka atriðis
bókarinnar, til dæmis þeir sem hafa
lesið hina merkilegu skáldsögu
HHhH eftir Laurent Binet sem kom
út í íslenskri þýðingu Sigurðar Páls­
sonar fyrir tveimur, þremur árum.
Annars er ég núna að skemmta
mér yfir bók sem heitir Munaðar­
leysinginn – Örlagasaga Matthíasar
Bergssonar eftir Sigmund Erni
Rúnarsson, en það er ljúf og vel skrif­
uð saga um ævintýralegt líf manns
sem hefur afar geðþekk sjónarmið,
og viðhorf til samtíðarfólks. Og mikið
fannst mér ljóðabók Halldórs DNA
Halldórssonar skemmtileg: Hug­
myndir, andvirði hundrað milljónir.
Og Hundadagar Einars Más, mað­
ur lifandi, það var þó ánægjulestur.
Svo bíð ég eftir að lesa nýju bókina
eftir Auði Jóns, og Bubba Morthens,
Kalman, Þórunni Vald, og marga
fleiri stórmeistara svo að of langt mál
yrði upp að telja. n
„Ég leit varla upp
úr bókum þann
daginn og sólarhring
seinna hafði ég klárað
tvær, upp á rúmar átta
hundruð síður samtals,
og báðar stórmerkilegar.
Syndarinn „Er skrifuð af miklum þrótti og
miklu öryggi hins þjálfaða nóvelista.“
Ólafur Gunnarsson
„Fyrsta skáldsagan
hans, Milljón prósent
menn, var ein af mínum
uppáhaldsbókum.“
Munaðarleysinginn – Örlagasaga Matthíasar Bergssonar „Ljúf og vel skrifuð saga
um ævintýralegt líf manns sem hefur afar geðþekk sjónarmið, og viðhorf til samtíðarfólks.“