Fréttatíminn - 29.01.2016, Blaðsíða 20

lóaboratoríum lóa hjálmtýsdóttir
Í Fréttatímanum í dag er fjallað um hversu ólíkt velferðarkerf-ið á Íslandi er kerfum hinna Norðurlandanna. Að mörgu
leyti er eðlismunur á kerfunum.
Íslendingar styðja einir þjóða hús-
eigendur svo þeir geti greitt háa
vexti af verðtryggðum lánum. En
þeir styrkja hins vegar ekki barna-
fjölskyldur eins og gert er á hinum
Norðurlöndunum. Í öðrum atriðum
felst munurinn í aflinu til hjálpar. Ís-
lendingar verja mun lægri upphæð-
um til stuðnings við foreldra, eldri
borgara og aðra sem þurfa stuðn-
ing. Afleiðingin er lakari stuðning-
ur, meira óöryggi og útbreiddara
basl fólks sem býr við erfiðar að-
stæður eða skerta starfsgetu.
Við getum velt fyrir okkur hvar
séu rætur þessa munar. Að hluta til
má rekja hann til þess að alþýðu-
byltingar urðu ekki á Íslandi í sama
mæli og í hinum löndunum. Verka-
mannaflokkar komust til valda á
Norðurlöndunum upp úr kreppu og
seinna stríði og sveigðu uppbygg-
ingu samfélagsins að hagsmunum
eignalauss verkalýðs. Slík bylting
varð aldrei á Íslandi. Fyrsta hreina
vinstri stjórn flokka af sósíalískum
bakgrunni var ekki mynduð fyrr en
2009 á Íslandi. Þá höfðu flokkarnir
týnt uppruna sínum og tengslum
við verkalýðinn.
Sjálfstæðisbaráttan mótaði
mótunarár íslensks samfélags
frá sveit til borgar. Verkafólki var
innrætt að berjast fyrir landið og
þjóðina. Það átti að orna sér við
vaxandi þjóðartekjur og almenna
uppbyggingu atvinnugreina. Kenn-
ingin var að allir sætu í sama báti.
Íslenskir hagsmunir urðu leiðandi
hugtak. Því var tekið sem gefnu að
vaxandi heildartekjur væru vax-
andi hagsæld hvers fyrir sig; að allir
í bátnum hefðu sömu og ókljúfan-
legu hagsmunina.
Auðvitað var það ekki svo. Það
sést ágætlega á þeim samanburði
sem dreginn er fram í Fréttatím-
anum í dag. Munurinn á velferðar-
kerfinu á Íslandi og á Norðurlönd-
unum er ígildi um 145 milljarða
króna árlega. Og munurinn er
sárastur fyrir barnafjölskyldur,
aldraða, veika og þá sem þurfa
mest á aðstoð að halda.
Íslendingar völdu að fara bland-
aða leið í velferðarmálum. Ísland
er sambland af Norðurlöndum og
Bandaríkjunum. Samtakamáttur
verkalýðs mótaði ekki íslenska
kerfið eins og raun varð á á Norður-
löndunum.
Í stað þess að berjast fyrir hús-
næðisöryggi fyrir alla án tillits til
eignarhalds hafa Íslendingar lagt
alla áherslu á séreignastefnuna eins
og Bandaríkjamenn og Bretar. Á
meðan þeir hafa greitt húseigendum
hundruð milljarða í vaxtabætur hafa
húsaleigubætur þótt róttæk hug-
mynd á Íslandi, hálfgerður komm-
únismi. Og þrátt fyrir að reynsla
þjóðanna sýni að séreignastefnan
valdi bólum og hrunum og kalli
mikla erfiðleika yfir stóran hluta al-
mennings með reglulegu millibili.
Séreignastefnan er kostnaðarsöm,
áhættusöm og óhagkvæm.
Önnur sérstaða Íslendinga liggur
í lífeyriskerfinu. Nú er stefnt að því
að það taki til sín um 20 prósent af
öllum launatekjum. Þessi skattlagn-
ing leggst ofan á tekjuskatt launa-
fólks og hlutfallslega þyngra á þá
lægst launuðu þar sem persónuaf-
sláttur kemur ekki til frádráttar.
Áherslan á að byggja upp kerfi
sem mögulega stendur undir líf-
eyri í framtíðinni hefur sogað til
sín góðan hluta þess krafts sem
þurft hefði til að byggja upp vel-
ferðarkerfi að norrænni fyrirmynd.
Skattahækkanir lífeyriskerfisins
hafa numið um 14 prósentustigum
á síðustu áratugum. Hún hefur girt
fyrir frekari hækkun til uppbygg-
ingar sameiginlegs velferðarkerfis.
Lífeyrissjóðirnir eru nú 3300
milljarða króna fyrirbrigði sem
krefst 3,5 prósent ávöxtunar út úr
hagkerfi sem er aðeins um 2000
milljarðar króna. Það segir sig sjálft
að slíkt dæmi gengur ekki upp. Ef
sjóðirnir næðu markmiðum sínum
myndu þeir kæfa samfélagið. Ef
sjóðunum verður leyft að fjárfesta
erlendis mun það leiða til mikils
útstreymis fjármagns úr hagkerf-
inu. Það myndi laska getuna til að
byggja upp lífskjör og velferð.
Sagan segir að útlent fólk dáist
mjög að íslenska lífeyrissjóðakerf-
inu. Það má vera að fólk hafi haft
uppi slík orð. En engin þjóð hefur
tekið upp íslenska kerfið. Það segir
meira en orðin.
Tvær stoðir íslenska velferðarkerf-
isins, séreignastefnan og lífeyris-
sjóðirnir, byggja á reynsluheimi
efri hluta millistéttar. Fólk í sæmi-
legum efnum getur byggt upp eign
í húsnæði og á sama tíma safnað til
efri áranna. Þetta er hinsvegar ekki
raunveruleiki meirihluta fólks. Það
á í erfiðleikum með að lifa af laun-
um sínum og getur hvorki byggt
upp eign né safnað í sjóð. Þetta á
við alls staðar og sérstaklega á Ís-
landi þar sem launin eru lág.
Norrænu þjóðirnar fóru þá leið
að miða kerfið út frá hagsmunum
þeirra sem voru veikastir, fátækir
og eignalitlir. Ef Íslendingar vilja
búa við viðlíka öryggi og velferð
þurfa þeir að setja hina veikustu
í öndvegi. Það mun best tryggja
hagsmuni heildarinnar.
Gunnar Smári
Byggja
kerfið á hag
þess veikasta
köllunarklettsvegi 1, 104 Reykjavík. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is
Útgefandi: Gunnar Smári Egilsson. ritstjórar: Gunnar Smári Egilsson og Þóra Tómasdóttir.
fréttastjóri: Þóra Kristín Ásgeirsdóttir. ritstjórnarfulltrúi: Höskuldur Daði Magnússon. framkvæmdastjóri og auglýsingastjóri:
Valdimar Birgisson. Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í 83.000 eintökum í Landsprenti.
20 | fréttatíminn | Helgin 29. Janúar-31. Janúar 2015
TENERIFE
GRAN CANARIA
Frá kr.
79.900
GRAN CANARIA
& TENERIFE
2FYRIR1
SÉRTILBOÐ
SÉRTILBOÐ
Frá kr. 109.900
m/hálft fæði innifalið
Netverð á mann frá
kr. 109.900 m.v. 2 í
herbergi.
9. febrúar í 7 nætur.
Iberostar
Torviscas
Frá kr. 105.900
m/allt innifalið
Netverð á mann frá
kr. 105.900 m.v. 2 í
stúdíó.
2. febrúar í 7 nætur.
Frá kr. 79.900
Netverð á mann frá
kr. 79.900 m.v. 2 í íbúð.
3. febrúar í 7 nætur.
Frá kr. 89.900
Netverð á mann frá
kr. 89.900 m.v. 2 í íbúð.
3. febrúar í 7 nætur.
Frá kr. 79.900
Netverð á mann frá
kr. 79.900 m.v. 2 í
smáhýsi.
10. febrúar í 7 nætur.
Tamaimo
Tropical
Don Diego
Beverly
Park
Santa Clara
2fyrir1 tilboð á flugsæti með gistingu.
Bir
t m
eð
fy
rir
va
ra
um
pr
en
tvi
llu
r.
He
im
sfe
rð
ir
ás
kil
ja
sé
r r
étt
til
le
iðr
étt
ing
a á
sl
íku
. A
th.
að
ve
rð
ge
tur
br
ey
st
án
fy
rir
va
ra
.
E
N
N
E
M
M
/
S
IA
•
N
M
73
28
5
SÉRTILBOÐ