Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.07.1972, Page 24

er algengastur hjá sjúkling-
um með manio-depressiv
sj úkdóm og endogen depress-
ion. Sjúklingurinn er út-
hverfur og félagslyndur, á
auðvelt með að kynnast öðru
fólki. Hann er glaðlyndur og
þykir oft mj ög skemmtilegur
í hópi vina sinna, hefur gam-
ansögur á reiðum höndum,
er mikið fyrir góðan mat og
drykk og veraldlega hluti
yfirleitt. Hann hefur mjög
ríka þörf fyrir blíðu, ástúð
og uppörvun, en getur ekki
veitt öðrum ástúð að sama
skapi og hann er sjálfur
þiggjandi. I höfn hjóna-
bandsins heimtar hann
meira af mótpartinum en
hann er sjálfur fær um að
gefa. Sjúklingurinn hefur
tilhneigingu til að leita halds
og trausts hjá öðrum, að
vera öðrum háður, helzt til-
heyra ákveðnum hóp, sem
veitir vernd. Hann er sjálf-
miðaður (narcissistiskur),
er sífellt í þörf fyrir upp-
örvun, hrósyrði og að láta
á sér bera. Samkvæmt kenn-
ingum Freuds hýsir þessi að
því er virðist glaðlyndi og
vinsæli einstaklingur oft
heilmiklar árásarkenndir,
sem hann á í erfiðleikum
með að veita eðlilega útrás.
Þess vegna bælir hann þess-
ar óþægilegu kenndir niður
í undirmeðvitund sína og
tekst að gleyma þeim að
mestu eða öllu leyti. Sál-
kreppan heldur þó áfram
að verka í undirmeð-
vitundinni, og hinar bældu
árásarkenndir valda þungri
sektarkennd, sem krefst
refsingar af einhverju tagi.
Þessai'i refsingarþörf er full-
nægt með því að beina árás-
arhneigðinni inn á við að
eigin persónu í stað hins
rétta aðila. Afleiðingin verð-
ur geðlægð, minnimáttar-
kennd, enn meiri sektartil-
finning, dauðaþrá og sjálfs-
morðshugleiðingar. I svæsn-
ustu tilfellum leiðir þessi ó-
heillaþróun til sjálfsmorðs.
8. Reglubundnir afturkippir.
Endogen depression kemur
oft fram á vorin og haustin.
9. ECT verkar oft vel á endo-
gen, en ekki exogen depress-
ionir. Það, sem áður var sagt
um reaktivar og neurotiskar
depressionir, gildir einnig
að mestu um þær endogen.
Einkennandi fyrir endogen
depressionir er þó, að þær
eru dýpri og sjúkdómsá-
stand allt alvarlegra, tregð-
an miklu meiri og sektar-
og smæðartilfinningin magn-
aðri. Depressionin byrjar
oft mjög hægfara, oft með
óeðlilegri þreytu, lystarleysi,
megrun og almennu áhuga-
leysi, bæði fyrir atvinnu og
frístundaiðju. Smám saman
verður tregðan meir og meir
áberandi, sérstaklega að
morgninum. Á sama tíma er
einnig kvíðinn og þunglynd-
ið verst. Að lokum kemst
sjúklingurinn ekki á fætur
lengur, heldur liggur fyrir
allan daginn.
Við psykomotoriska tregðu
í hámarki fær maður svo-
kallaðan depressions stupor,
sjúklingurinn liggur þá fyr-
ir algerlega hreyfingarlaus,
ófær um að tala og neitar
fæðu. Ef ekki er snarlega
hægt að binda enda á þetta
lífshættulega ástand, verður
að sondumata sjúklinginn
eða flytja honum næringu og
vökva parenteralt. Ef á hinn
bóginn tregðan er lítt áber-
andi í sjúkdómsmyndinni, en
angistin og óróleikinn þeim
mun meiri, talar maður
um agiteraða depression.
Sjúklingurinn á þá erfitt
með að vera kyrr, æðir fram
og aftur, kveinandi og
kvartandi og talandi um sína
eigin vonzku, afbrot og mis-
gjörðir, sem muni steypa sér
í glötun.
SjáJfsmorðshætta er fyrir
hendi við hvers konar þunglynd-
isástand og má aldrei gleymast.
Hættan er yfirleitt mest við
endogenar depressionir og oft
mest, þegar sjúklingur er í
afturbata.
Paranoid einkenni.
Paranoid einkenni koma fyrir
fyrst og fremst í sambandi við
langvinna paranoid schizofreni,
en eru engan veginn bundin við
þennan sjúkdóm einvörðungu.
Paranoid einkenni koma einnig
fyrir við maniska og depressiva
sj úkdóma og eru einkum tiltölu-
lega vanaleg í depressivum
psykosum kvenna á miðjum
aldri og efri árum.
Paranoid einkenni geta einn-
ig verið alláberandi í epilep-
tiskum psychosum við temp-
oral lob. epilepsi. Sömuleiðis
við dementia senilis og arterios-
clerosis cerebri hjá öldruðu
fólki. Einnig við amfetamin-
psychosur. Paranoia hjá mið-
aldra fólki og eldra, þar sem
paranoid einkenni eru áberandi,
sér í lagi ofsóknarhugmyndir,
en aðrar dæmigerðar geðtrufl-
anir schizofreniu vantar í sjúk-
dómsmyndina, kallast stundum
parafrenia.
Hvað eru paranoid einkenni?
Með þessu heiti er átt við ýmiss
konar hugvillur og ranghug-
myndir, sem eru aðallega
þrenns konar:
1. Megaloman ranghugmyndir.
Sjúklingur álítur sig vera
snilling, t. d. fremsta lista-
mann heimsins í einhverri
grein, rithöfund, tónlistar-
mann og því um líkt, eða
þá frábæran vísindamann og
uppfinningamann, einn af
velgj örðarmönnum mann-
kynsins. Sjúklingurinn telur
sig e. t. v. útvalinn til að
frelsa heiminn. Eða þá að
sjúklingurinn telur sig auð-
ugustan og fegurstan allra
manna, að allir séu skyld-
ugir að hlýða honum o. s. frv.
58 TÍMARIT HJÚKRUNARFÉLAGS ÍSLANDS