Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.1993, Blaðsíða 26

Tímarit hjúkrunarfræðinga 1. tbl. 1. árg. 1993
öldrunarlækningadeildar Landspítalans og sem
við höfðum ekki haft nein afskipti af áður.
Tímabilið sem við völdum var allt árið 1992.
Könnunin var framkvæmd á þann hátt að fara
í heimilisvitjun til hvers og eins.
Árið 1992 komu 106 einstaklingar í fyrsta
skipti á móttökudeildina. Af þessum fjölda var
utan úrtaks 31 einstaklingur. Ástæður fyrir því
voru að 22 notuðu ekki lyf, 5 bjuggu úti á landi,
2 lögðust inn á sjúkrahús og útskrifuðust ekki,
og einn flutti á dvalarheimili. Þess utan var einn
ófær um að taka þátt í könnuninni vegna geð-
rænna vandamála að mati læknis og hjúkrunar-
fræðings á móttökudeild.
Alls komu 75 einstaklingar til greina í úrtakið.
Af þeim neituðu 8 einstaklingar þátttöku. 67
einstaklingar tóku því þátt í könnuninni. Þátt-
tökuhlutfall af úrtaki var 89%.
Skipulagið var þannig, að þegar einstaklingur
kom í fyrstu skoðun var rætt við hann og/eða
aðstandendur hans og í þeim samræðum var
könnunin og aðferðin við hana kynnt.
Farið var í heimilisvitjun sem allra fyrst eftir
komu einstaklingsins á móttökudeild. Jafnan
fóru tveir hjúkrunarfræðingar í hverja vitjun.
Verkaskipting var þannig, að annar taldi lyfin
meðan hinn ræddi við þátttakandann. Vitjan-
irnar tóku mislangan tíma, allt frá einni klst. upp
í 5 1/2 klst. Algengast var að vitjun tæki um það
bil þrjár klukkustundir. Vitjanir til aldraðra í
heimahús geta tekið langan tíma ef vinna á
traust og trúnað einstaklingsins. í ljós kom að
margir þeir sem koma á móttökudeildina með
lyfin sín, eða upplýsingar um þau, eiga miklu
fleiri lyf heima hjá sér. Sem dæmi má nefna
þátttakanda sem sagðist nota tvö lyf en var með
44 mismunandi lyf heima.
Æskilegt þótti að athuga hvort einhverjar
líkamlegar takmarkanir hefðu áhrif á hvort fólk
gæti tekið lyf sín rétt. Því voru könnuð sjón,
minni, stjörn á handahreyfingum og geta til að
opna glös. Sjón var metin góð ef einstaklingur-
inn gat lesið meginletur dagblaðs (9 punkta
Times) með eða án gleraugna. Hún var metin
sæmileg ef viðkomandi gat lesið 18 punkta letur
og léleg ef hann gat aðeins lesið stórar fyrir-
sagnir (48 punkta letur).
Við athugun á minni einstaklingsins var notað
MMSE-próf (Folstein’s Mini Mental State Exami-
nation). Sá skali gefur mest 30 stig. Mörkin um
vitsmunalega skerðingu eru á milli 23 og 24
stiga. Þetta próf metur m.a. minni, athygli og
getu til að fara eftir leiðbeiningum.
Við stjórn á handahreyfingum var lögð áhersla
á að athuga næmi í fingrum til að vita hvort fólk
gæti tekið upp töflu. Beitt var vísifmgursaðferð,
þ.e. að láta einstaklinginn snerta vísifingur
rannsakandans með sínum. Handahreyfing var
metin góð ef viðkomandi gat framkvæmt hana
hiklaust, sæmileg ef hann átti í vandræðum með
að hitta en gat það þó og léleg ef hann náði því
ekki.
Kannað var hvort þátttakendur gætu opnað
lyfjaglös og þá hvernig þeim gengi það. Til þess
valdi lyfjafræðingur Landspítalans fimm mis-
munandi lyfjaglös.
Spurt var hvort þátttakandi fengi lánuð lyf og
hvort hann lánaði öðrum lyf. Ef svarið var
jákvætt, var spurt hvort það væri vegna þess að
hann hefði vantað lyf eða vildi reyna lyf sem
hafði reynst öðrum vel.
Kannað var hvort viðkomandi ætti lyfjakort.
Ef svo var skráðum við fjölda lyfja á kortinu og
síðustu dagsetningu. Enn fremur var athugað og
metið fyrirkomulag á geymslu lyfja. Fyrirkomu-
lag var flokkað ígott, sæmilegt og lélegt eftir því
hvort álitið var að það stuðlaði að öryggi í töku
lyfjanna. Hér var um huglægt mat að ræða, byggt
á sameiginlegum niðurstöðum hjúkrunarfræð-
inganna eftir hverja vitjun. Til dæmis var fyrir-
komulag metið gott ef öll lyf voru á sama stað,
sæmilegt ef lyf voru á sama stað en innan um
lyf sem ekki voru notuð og sum lyfjaglös opin,
og lélegt ef lyf voru á mörgum stöðum í íbúð-
inni.
Fjöldi lyfjategunda sem einstaklingur átti, og
hversu margar tegundir hann notaði var skráð.
Hvert lyf fyrir sig var skráð; hvort það var á lyfja-
korti eða ekki, tegund, hvort til var eldri
skammtur, dagsetning á umbúðum og fyrn-