Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.1993, Side 62

Tímarit hjúkrunarfræðinga 1. tbl. 1. árg. 1993
Þankastik: Frásagnarhefð
Kristín Björnsdóttir, lektor
Eftir því sem árin líða finnst mér hjúkrun verða meira spennandi. Mér verður sífellt betur
ljóst hve víðtækrar þekkingar og reynslu árangursrfk umönnun krefst. Ég fyllist lotningu
þegar ég hugsa um hjúkrunarfræðinga sem ég hef kynnst á lífsleiðinni sem virðast hafa náð
undraverðum tökum á starfinu. Ég held að fyrir þeim sé hjúkrun stöðugur brunnur nýrrar
reynslu, nýs skilnings á fjölbreytilegu mannlegu eðli og leiðum til þess að hjálpa fólki til að
takast á við óvænta atburði sem oftar en ekki krefjast breytinga á lífi þess.
Stundum hugsa ég um það hvernig hægt sé að þróa þessa færni í starfi meðan á námi
stendur. Hvernig geta nemendur öðlast þann djúpa skilning og innsæi sem virðist einkenna
bestu hjúkrunarfræðingana okkar? Eitt af því sem talið er mikilvægt til að þróa dýpt og færni
í hjúkrunarstarfinu er að fá tækifæri til að segja frá reynslu sinni. Slík frásögn hjálpar manni
til að íhuga merkingu atburða og öðlast þannig dýpri skilning á þeim. í frásögninni veljum
við mikilvæga þætti, drögum fram það sem skiptir meginmáli í ákveðnum aðstæðum.
Jafnframt fáum við viðbrögð áheyrenda okkar við túlkun okkar og getum á þann hátt öðlast
enn dýpri skilning á aðstæðum (Benner,1991; Kirkevold, 1993).
En hvernig höfum við ræktað sagnahefðina í hjúkrun? Hefur frásögnin verið mikilvægur
þáttur í menntun og störfum hjúkrunarfræðinga? Ég veit ekki svarið við þessari spurningu en
varpa henni til þín, lesandi góður. Ég sjálf man sérstaklega eftir því hvernig ég og félagar
mínir sögðum sögur af því sem við kynntumst í námi á mismunandi stofnunum og fyrstu
árin eftir að námi lauk. Sumir þeirra hjúkrunarfræðinga, sem ég ræddi við í tengslum við
rannsókn mína, notuðu frásögnina til að lýsa reynslu sinni. Þeir tóku dæmi úr starfi sínu sem
var eins konar dæmisaga, sértækt dæmi sem fól þó í sér algildan sannleika. Sögur sem þessar
geta verið leiðbeinandi. í þeim er dregið fram það sem skiptir mestu máli við ákveðnar
aðstæður.
Ástæðan fyrir því að ég ákvað að fjalia um frásögnina í þessum stutta pistli er sú að ég
held að við höfum ekki gefið henni nógu mikinn gaum. Við höfum ekki ræktað sagnahefð
okkar og þróað hana. Við erum kannski ekki nógu vön að tjá okkur um hjúkrun, finnst þau
viðfangsefni, sem snerta hjúkrun, vera hversdagsleg og augljós. Það vakti athygli breska
félagsfræðingsins Clare Ungerson (1987), er hún vann að rannsókn á reynslu umönnunaraðila
af umönnun náinna aðstandenda, að karlmennirnir í úrtakinu hennar höfðu mun fleiri orð
um umönnun sína en konurnar. Þeir lýstu aðferðum sínum og árangri umönnunar í mörgum
orðum á meðan konurnar höfðu um hana fá orð. Ungerson taldi að skýringin á þessum
mismun væri sú að karlmennimir voru að uppgötva svið sem þeir höfðu ekki þekkt fyrr og
það kom þeim skemmtilega á óvart hve margbreytilegt og skemmtilegt það var. Umönnun
var hins vegar svo sjálfsagður hlutur fyrir konurnar, svo stór hluti af þeirra daglega lífl, að
það hefði verið eins og að lýsa því í smáatriðum hvernig maður fer að því að klæða sig og
borða að lýsa henni lið fyrir lið. Jafnframt taldi Ungerson að karlmennirnir hefðu notað
frásagnaraðferð sem var þeim eiginleg í starfi. Þeir voru einfaldlega vanir að greina frá
störfum sínum og voru ekkert að draga undan.
Hvaða lærdóm má af þessu draga ? Ég held að það verði hjúkrunarfræðinni mjög til
framdráttar að sú sagnahefð, sem vissulega er til staðar. verði þróuð og efld. Við þurfum að
þróa okkar eigið tungumál; tungumál sem endurspeglar þann heim sem við köllum hjúkrun.
Vissulega eru hjúkrunargreiningarnar tilraun til að þróa slíkt mál, en þess ber þó að gæta að
þeim er ætlað að vera hlutlæg, algild lýsing á þeim viðfangsefnum sem hjúkrunarfræðingar
takast á við í starfi. Frásögnin, í þeirri merkingu sem ég á við hér, gefur okkur tækifæri til að
lýsa atburðum á þann hátt að persónuleg líðan, t.d. tilfinningar, verði hluti af sögunni.
Siðferðilegar vangaveltur og umhugsun um árangursrikar aðferðir til að leysa klínísk vanda-
mál koma fram. Frásögnin gerir okkur kleift að lýsa ákveðnum aðstæðum á heildrænan hátt.
Helmlldlr
Benner, P. (1991). The role of experience, narrative, and community
in skilled ethical comportment. Advances in Nursing Science,
14(2), 1-12.
Kirkevold, M. (1993). Fortellingens plass i sykepleiefaget. I
M. Kirkevold, F. Nortvedt og H. Alvsvag (Ritstj.) Klokskap og
kyndighet. Oslo: Ad Notam Gyldendal. '
Ungerson, C. (1987). Policy is personal. London: Tavistock.