Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.1994, Blaðsíða 14

Tímarit hjúkrunarfræðinga 2. tbl. 70. árg. 1994
Hjúkrunarfrœðingar geta verið baði
beinir og óbeinir stuðningsaðilar
skjólstœðinga sinna.
ing (recipient). Til þess að samskipti þessara ein-
staklinga teljist styðjandi þarf annaðhvort veit-
andinn eða þiggjandinn að líta svo á að stuðningur
hafi verið veittur (Shumaker og Brownell, 1984;
Wortman, 1984). Það sem veitandi telur stuðning
þarf því ekki að vera skynjað sem stuðningur af
þiggjanda. Því er ljóst að stuðningur getur jafnvel
orðið neikvæður.
Neikvæður stuðningur getur verið af tvennum
toga. Annars vegar að gerðir veitandans séu nei-
kvæðar í sjálfu sér eða hins vegar að þiggjandinn
upplifi stuðninginn á neikvæðan hátt (Stewart,
1993). í ljósi þessa er mikilvægt að hjúkrunarfræð-
ingar íhugi orð sín og gjörðir, og leggi áherslu á
jákvæðan stuðning í samskiptum við skjólstæðinga
sína.
Hvað er stuðningur?
Stuðningur hefur verið skilgreindur á marga
mismunandi vegu. Sumar þessara skilgreininga gefa
heldur óskýra mynd af hugtakinu. Dæmi um það
er skilgreining Cohen og Syme (1985) sem segja
stuðning vera bjargráð sem aðrir veita einstaklingn-
um. Þó þessi skilgreining sé gagnorð og almenn og
haldi opnum möguleikanum á bæði jákvæðum og
neikvæðum áhrifum stuðnings þá skortir hana alla
útlistun á hverjir séu veitendur stuðnings, hvernig
stuðningur verkar og hverjar séu afleiðingar stuðn-
ings. Gottlieb (1983) hefur aftur á móti sett fram
eina af skilmerkilegustu skilgreiningunum á stuðn-
ingi. Gottlieb segir að stuðningur sé samsldpti, með
eða án orða, sem fela í sér upplýsingar, ráð, áþreif-
anlega hjálp eða gjörðir sem boðnar eru fram af ná-
komnum einstaklingum og hafa jákvæð áhrif á til-
finningar eða hegðun viðtakandans. Gottlieb
(1983) leggur þannig áherslu á hvað stuðningur
felur í sér, hverjir veita stuðning og hverjar séu af-
leiðingar stuðnings. Hins vegar gerir Gottlieb
(1983) ekki ráð fyrir mögulegum mismun á skynj-
un veitanda og þiggjanda stuðningsins og þar með
þeim möguleika að stuðningur geti verið neikvæður
í augum þiggjandans.
Schaefer, Coyne og Lazarus (1981) segja
stuðning þríþættan, þ.e. tilfinningalegan, upplýs-
ingalegan og áþreifanlegan stuðning sem feli í sér
mat eða skynjun einstaklingsins á því hvort og
hversu hjálpleg samskipti eða samband við aðra
reynast. Þessi skilgreining er gagnorð og segir skýrt
til um hvað felst í stuðningi með áherslu á skynjun
þiggjanda stuðningsins. Hér á eftir verður stuttlega
fjallað um hvern þessara þriggja þátta.
1) Tilfinningalegur stuðningur (emotional support)
veitir einstaklingi, sem hans nýtur, tilfinningu
um að einhverjum þyki vænt um og sé annt um
hann/hana. Þær kenndir, sem fylgja tilfinninga-
legum stuðningi, eru: nánd, samhygð, ást, um-
hyggja, virðing, traust, fullvissa/huggun og von
(Cobb, 1976; House, 1981; Lazarus og Folk-
man, 1984; Schaefer o.fl., 1981). Þó við fáum
tilfinningalegan stuðning helst frá okkar nán-
ustu, eins og fjölskyldu og nánum vinum, geta
hjúkrunarfræðingar þó haft stóru hlutverki að
gegna varðandi tilfinningalegan stuðning við
skjólstæðinga sína og fjölskyldur þeirra. Nálægð
við skjólstæðinginn í gleði og sorg, efling vonar,
traust meðferðarsamband, virðing fyrir þörfum,
14