Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.2001, Blaðsíða 30

heföi mátt merkja við („smella á“) valmöguleikann „streitu-
áreiti í daglegu lífi“. Með slíkri stöðlun mætti láta tölvuna
leita í öllum sjúkraskrám þeirra sem lögðust inn á ákveðnu
tímabili á lyflæknisdeildir stofnunar X, að textanum „streitu-
áreiti í daglegu lífi“ undir Gordonlykli nr. 10. Enn auðveld-
ara og fljótlegra væri fyrir tölvuna að framkvæma slíka fyrir-
spurn ef hugtakið „streituáreiti í daglegu lífi“ hefði ákveðinn
undirkóða sem skráðist sjálfkrafa þegar merkt væri við
hugtakið „streituáreiti í daglegu lífi" í tölvunni. Kóðinn væri
jafnvel ósýnilegur hjúkrunarfræðingnum sem skráir en í
stað „streituáreiti í daglegu lífi“, sem var valið, skráðist
kóðinn (t.d. ,,ST7“) í sjúkraskrá einstaklingsins, kóði sem
alls staðar þýddi „streituáreiti í daglegu lífi“ hvort sem væri
í hjúkrun, læknisfræði, á sjúkrastofnun eða heilsugæslu, á
íslandi eða sem víðast um heim.
Þannig geta rafræn skráningarkerfi, sem byggjast á
kóðuðum upplýsingum, einnig stuðlað að því að unnt sé
að bera saman staðlaðar heilsufarsupplýsingar á milli
sjúklingahópa, á milli deilda og stofnana sem og á milli
landa. Með samræmdri rafrænni skráningu allra heil-
brigðisstétta má sjá fyrir þá gríðarlegu möguleika sem
skapast við öflun upplýsinga sem nýtast megi klínísku
starfi, kennslu, stjórnun og rannsóknum, ekki bara á
landsvísu heldur jafnvel á heimsvísu.
Kóðuð flokkunarkerfi innan hjúkrunar og nauðsyn
áframhaldandi vinnu
Dæmið, sem fór hér á undan, var vísvitandi tekið um
flokkunarkerfi innan hjúkrunar því að hugtök, sem skráð
eru, hafa ekki enn verið stöðluð eða kóðuð á
viðurkenndan hátt (sjá þó dæmi um staðlaða rafræna
upplýsingasöfnun skv. regium Gordon í grein eftir Johnson
(2000)). Þó fyrrgreint dæmi sýni mikla einföldun á flóknu
efni sýnir það vonandi hversu mikils virði það er fyrir alla
klíníska vinnu og rannsóknir í hjúkrun ef hjúkrunarupplýs-
ingar sem og önnur skráning í hjúkrun væru skráðar á
staðlaðan hátt samkvæmt viðurkenndum flokkunarkerfum
og væru kóðanlegar eins og að framan er lýst.
Hjúkrun býr þó að því að mikil vinna hefur verið lögð í
stöðlun og kóðun hjúkrunargreiningar, hjúkrunarmeðferðar
og árangur hjúkrunarmeðferðar. Ýmis flokkunarkerfi hafa
verið samin, en í kröfugerð heilbrigðis- og tryggingamála-
ráðuneytis um rafræna sjúkraskrá kemur fram sú krafa að
við skráningu hjúkrunarupplýsinga verði notað NANDA-
flokkunarkerfið fyrir hjúkrunargreiningu, NIC (Nursing
Intervention Classification) fyrir hjúkrunarmeðferð og NOC
(Nursing Outcomes Classification) fyrir árangur hjúkrunar-
meðferðar. NANDA- og NlC-flokkunarkerfin hafa náð mikilli
fótfestu í skráningu hjúkrunarupplýsinga bæði hérlendis og
erlendis, sérstaklega vestanhafs, og NOC-kerfið er í örri
þróun. Nýlega var gefin út bók (Johnson og fl., 2000) sem
inniheldur öll þrjú flokkunarkerfin og tengingarnar á milli
þeirra, tengingar sem veita þessum flokkunarkerfum
30
ákveðna sérstöðu umfram önnur í hjúkrun og munu í
rafrænni skráningu t.d. geta leitt hjúkrunarfræðinga frá
greiningu að meðferðarvali og á svipaðan hátt að
árangursmati. Eins gera slíkar tengingar mögulegt að leita
svara við flóknari spurningum í úrvinnslu rafrænna gagna
og upplýsinga, t.d. þegar um er að ræða ákveðna hjúkr-
unargreiningu, veitir tiltekin hjúkrunarmeðferð betri árangur
en önnur?
Samkvæmt kröfugerð heilbrigðis- og tryggingamála-
ráðuneytisins og skv. þarfagreiningu um rafræna sjúkra-
skrá sem er í vinnslu á Landspítala-háskólasjúkrahúsi (sjá
http://www.rsp.is/hjukstjo/skraning_hjuk/tharfir_0202.doc)
eru og verða þessi flokkunarkerfi undirstaða kóðaðra
hjúkrunarupplýsinga í rafrænni sjúkraskrá á íslandi. Öll þrjú
kerfin eru fyrst og fremst flokkunarkerfi sem ekki voru
hönnuð upphaflega með tölvuvæðingu í huga (Button og
fl., 1998). Enn er því verk að vinna svo flokkunarkerfin
innihaldi öll þau hugtök sem hjúkrun þarf á að halda til
nauðsynlegrar hjúkrunarskráningar (Henry og Mead, 1997)
og svo þau uppfylli kröfur sem gera þarf til kóðunarkerfa til
notkunar í rafrænum sjúkraskrám (Button og fl., 1998;
Henry og Mead, 1997).
Enn fremur er verk að vinna við aðlögun þessara
flokkunarkerfa að skráningarþörfum og starfsumhverfi
íslenskra hjúkrunarfræðinga. Samkvæmt rannsóknum
Ástu Thoroddsen, sem hefur með rannsóknum sínum og
ötulu starfi að þessum málum hjúkrunar, bæði á íslandi og
í beinu samstarfi við þróunaraðila NIC- og NOC-
flokkunarkerfanna við háskólann í lowa í Bandaríkjunum,
er skoðun margra íslenskra hjúkrunarfræðinga að erlend
flokkunarkerfi í hjúkrun á borð við NANDA endurspegli ekki
nægilega vel íslenskan menningarheim (Ásta Thoroddsen,
Landlæknisembættið, 1999). I riti Landlæknisembættisins
(1999) vitnar Ásta í rannsókn sína frá 1996 sem leiddi í Ijós
að aðeins rúmlega 50% hjúkrunargreininga voru skráðar í
NANDA-kerfinu. Rafræn sjúkraskrá skv. hugmyndastefnu
og þarfagreiningu Landspítala - háskólasjúkrahúss hyggst
m.a. bjóða hjúkrunarfræðingum upp á val hjúkrunargrein-
inga byggt á undangenginni upplýsingaskráningu. Slíkt
fyrirkomulag ætti að geta bætt verulega úr skráningu,
sérstaklega þegar þannig tengjast greining (NANDA),
meðferð (NIC) og árangursmat (NOC) í hjúkrun.
Til að hjúkrunarskráning skv. þessum erlent ættuðu
flokkunarkerfum endurspegli þarfir hjúkrunar á íslandi og
uppfylli kröfur, sem gera má og gera þarf til rafrænnar
sjúkraskrár, er afar mikilvægt að allir íslenskir hjúkrunar-
fræðingar kynni sér vel NANDA-, NIC- og NOC-flokkunar-
kerfin, lagi sig að notkun þeirra og skrásetji þá annmarka
sem greinast á notkun þeirra í íslensku heilbrigðisumhverfi.
Umsjónarmenn flokkunarkerfanna eru ætíð opnir fyrir
athugasemdum sem komið geta að gagni við endurbætur
og alþjóðavæðingu kerfanna (Bulechek og McCloskey,
1997) enda er stefna þeirra að flokkunarkerfin nái sem
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 77. árg. 2001