Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.05.2002, Blaðsíða 14

inn í orðum hennar. Hann segist ekki hafa ætlað að vera full,
og ég finn hvernig umhyggja mín fyrir gamla manninum
blússar upp um leið og andúðin gagnvart honum koðnar niður.
Jóhann er nú kominn í baðið. Vatnsnuddið þyrlar upp vatn-
inu. Guðlaug bætir freyðilegi út í baðvatnið áður en hún fer og
kinkar kankvís til mín kolli. Jóhann segir mér að iðustrókamir
fitli við eitthvað þama niðri sem hann hafi alveg verið búinn að
gleyma; einhver glettni bærist bak við hversdagsgrámann. Eg
spyr: „Hvað viltu vera lengi í baðinu?“ Hann segir 5 mínútur en
eftir 2 er hann búinn að fá nóg. Honum er orðið kalt. Ég legg
handklæði um axlir hans. Ég nota sturtuúðarann til að ýta frá
honum löðrinu sem er alveg að kaffæra hann. Hann kvartar um
að sturtan sé köld. Ég var búinn að prófa hitann á vatninu áður
en ég sprautaði, en ég segi bara: „Best að drífa þig upp úr.“
Baðinu er lokið. Honum er kalt. Ég vef handklæði um
hann og tek eftir að hann er með „tegaderm“-sáraumbúðir á
spjaldhryggnum. Ég kalla á Guðlaugu sem fjarlægir umbúð-
imar. Sárið lítur út fyrir að vera aumt og Jóhann jánkar því.
Guðlaug leggur til að við setjum „allavyn“-umbúðir á sárið.
Mér gengur illa að koma Johanni í TED-sokkana, ekki síst
vegna þess að ég forðast að espa hann á nokkurn hátt og vil að
hann sé samvinnuþýður.
í vaktarbyrjun hafði ég lesið sjúkraskýrslur Jóhanns til að
búa mig undir að annast hann. Ég segi við hann: „Mér var sagt
að þú sért nýbúinn í geislameðferð. Hvernig gekk?“ Ég er að
reyna að koma samræðum í gang. Hann segir sögu sína hik-
laust. Krabbamein í vélinda hefur tekið sig upp aftur en það
hafði fyrst greinst fyrir sjö árum og verið meðhöndlað þá.
Honum er órótt út af þessu og finnst hann illa svikinn að
meinið skuli komið aftur. Ég tek undir með honum að það sé
illt að þurfa að vera upp á aðra kominn við að þrífa sig og
klæða. Hann lítur á mig hugsi. „Rétt er það.“ Mig langar að
skilja betur hver þessi maður er og hvað honum finnst um
heilsubrestinn. Ég finn að það er ekki hægt að hjúkra honum
nema vita um slík grundvallaratriði.
Mér finnst ég búinn að ná sambandi við hann og minnist á
hjúkrunarheimilið. „Ég heyrði að þú værir á leiðinni á hjúkr-
unarheimili.“ Hann spyr um hvað ég sé eiginlega að tala. Ég
finn undir eins andstöðuna. Hættusvæði. Ég dreg í land: „Ég
hef sjálfsagt misheyrt þetta.“ Ég spyr mig í huganum hvort
hann neiti að horfast í augu við þetta eða hafi einfaldlega
gleymt því. Hann lætur málið niður falla en ég spyr sjálfan
mig hvort það hafi verið rétt að minnast á hjúkrunarheimilið.
Glappaskot að hafa farið að ráðum Guðlaugar!
Loks röltum við aftur að rúminu hans. Hann þakkar mér
íyrir hjálpina og biðst afsökunar á að hafa verið erfiður. Ég
segist skilja hann vel, honum hljóti að finnast erfitt að vera
hérna þegar heilsan sé eins og hún er. Hvers vegna ætti hann að
þykjast ánægður þegar hann er það greinilega ekki. Tilvistar-
kreppa. Berst við að finna einhveija glóru í þessu öllu saman.
Hann veit ekki af ráðabrugginu um að koma honum á hjúkrun-
arheimilið. Þetta er gamla togstreitan milli sjálffæðis sjúklings-
ins og umhyggju annarra. Dóttur hans finnst hún ekki geta
78
lengur hugsað um hann heima hjá honum svo það er búið að
ákveða að þeim sé báðum fýrir bestu að hann fari á hjúkrunar-
heimili. Svona togstreita er alltaf erfið viðureignar. í huganum
reyni ég að vega og meta þarfir Jóhanns og dótturinnar og finn
hvemig menn glata sjálfræðinu þegar þeir verða upp á aðra
komnir um grundvallarþarfirnar. Sjálfsvirðingin dalar þrátt fyrir
að hjúkrunarffæðingamir geri hvað þeir geta til að viðhalda
henni. Það er mikilvægt að veita Jóhanni stuðning. Kannski er
rangt að vera með þetta leynimakk en ég veit að hann hefði
streist á móti ef hann hefði verið hafður með í ráðum. Hann
hefði orðið eins og óþekkur krakki. Það er mikilvægt að ég sem
annast Jóhann, þótt ekki sé nema þessa einu vakt, skilji þessa
togstreitu og sætti mig við hana. Auðvitað em ekki til neinar
alréttar lausnir, bara þær skástu miðað við aðstæður.
Jóhann rakar sig með raffnagnsrakvél. Ég næ í te handa
honum og hann kinkar til mín kolli. Ég segi Guðlaugu ffá
glappaskotinu. Hún hlær. Ég kann vel að meta hvemig hún hlær
bara og hristir þetta af sér. Þetta er samt ekkert grín fyrir Jóhann.
Jóhann veit að við Guðlaug erum að tala um hann svo ég fer
til hans síðar og segi honum að við höfurn verið að tala um
sárið á honum. Hann segir sárt að sitja á stólsessunni. Ég spyr
hvort hann vilji leggjast í rúmið. Hann segist nýkominn ffam úr,
hann er ekkert önugur. Ég bið hann að láta mig vita þegar vilji
fara aftur í rúmið, það gerir hann 20 mínútum síðar. Hann er
þakklátur fyrir hjálpina. Hann hefur staðið fast á sjálffæði sínu
og streitist ekki lengur gegn mér því hann veit núna að ég passa
mig á að virða sjálfræði hans eftir því sem kostur er, svo hann
fær að ráða því litla sem hann er fær um að ráða nú orðið. Ef
hann er full veit ég að hann er bara að hleypa út innibyrgðri
gremju yfir að vera svona illa settur en ekki að skjóta eitur-
skeytum á mig. Ég reyni í staðinn að hjálpa honum að beina
neikvæðninni á jákvæðari brautir með því að fá hann til að
beina sjónum að góðu hliðunum á tilverunni. Mér finnst ekki
að með því loki maður augunum fýrir ástandinu hjá honum þótt
það sé í raun ósköp dapurlegt. Þetta eru vangaveltur um stöðu
hans og þannig hjálpa ég honum að öðlast agnarlitla stjóm á
tilverunni svo hann hafi um eitthvað að velja í eigin ævihlaupi.
Ég finn óveðursskýin, sem ógna lífi hans, hrannast upp.
Veit hann af þeim? Hunsar hann þau? Eða eru skýin eitthvert
ráðabrugg? Ég hef samúð með þessum litla, veikbyggða
manni. Ég er líka eilítið smeykur við hann. Snýr hann sér á
hina hliðina og gefst upp eða ætlar hann að þráast við? Ég get
víst lítið sagt um það. í huganum vona ég að hann þráist við
þó að dóttirin þrýsti á. En mig grunar að hann verði yfir-
bugaður og láti í minni pokann.
Jæja, hvað skiptir nú mestu máli í þessari lýsingu á sam-
skiptunum við Jóhann? Að hann sé geðvondur vegna þess að
hann er kvíðinn og gramur, missi þess vegna stjórn á skapi
sínu? Að við stimplum hann geðvonskupúka vegna þess að við
komum fram við hann af ljúfmennsku en þó lymskufull;
umburðarlynd, velviljuð og umhyggjurík en þó gagnrýnin og
við öllu búin ef hann skyldi voga sér of langt? Með svonefhdri
Tímarit hjúkrunarfræðinga ■ 2. tbl. 78. árg. 2002