Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.2004, Síða 45

MINNING
Gjöf til minningar um
Valgerði Helgadóttur
Gjöf í tilefni aldarafmælis Valgerðar Helgadóttur
12. desember sl. afhenti Katrín Helgadóttir Fé-
lagi íslenskra hjúkrunarfræöinga málverk af
systur sinni Valgeröi, en hún heföi orðið 100
ára 2002. Yfir veglegu kaffiboröi á heimili
þeirra systra, sem hefur veriö haldið meö upp-
runalegum húsgögnum foreldra í hundraö ár,
sagöi Katrín ætlunina hafa veriö aö gefa gjöf-
ina ári áöur en ekki tekist vegna veikinda
Katrínar, en hún er nú ein eftirlifandi systkina
Valgeröar. Valgeröur átti 11 systkini, dóttir
hjónanna Helga Magnússonar, járnsmiös og
kaupmanns í Reykjavík, og Oddrúnar Sigurðar-
dóttur. Elsa B. Friöfinnsdóttir, formaöur Félags
íslenskra hjúkrunarfræöinga, þakkaöi gjöfina
fyrir hönd hjúkrunarfræöinga. Auk myndarinn-
ar gáfu aðstandendur Valgeröar félaginu styttu
af íslenskri hjúkrunarkonu geröa af Guðmundi
frá Miödal 1944 og félagsnælu Valgeröar.
Valgerður var meðal brauttyðjenda í hjúkrunarstétt.
Hún lauk hjúkrunarnámi við Bispebjerg Hospital í
Kaupmannahöfn í maí 1931 eftir að hafa lokið
námi frá Kvennaskólanum og verið við nám í París
og London. Framhaldsnám stundaði hún í Kaup-
mannahöfn og Vínarborg og fór í náms- og kynnis-
ferðir til Danmerkur, Svíþjóðar og Englands. Þá
sótti hún námskeið fyrir berklahjúkrunarkonur í
Osló og vann sem hjúkrunarkona á Vífilsstöðum
1932, Landspítala 1932-34, var yfirhjúkrunarkona
Elli- og hjúkrunarheimilisins Grundar 1934-37 og
Skörping Sanatorium í Danmörku 1939-1940. Frá
1945-1961 var hún yfirhjúkrunarkona á Reykja-
lundi. Hún var því fyrsti hjúkrunarforstjórinn þar og
fékk það vandasama verkefni að byggja stofnunina
upp við hlið Odds Ólafssonar yfirlæknis og vakti
starfsemi stofnunarinnar athygli víða um lönd. Val-
gerður þekkti berklaveiki af eigin reynslu og var
lengi að glíma við þau veikindi.
I viðtali, sem Erla Dóris Halldórsdóttir átti við Valgerði og birtist
hér í Tímariti hjúkrunarfræðinga í desemberblaði 1996 en þá var
Valgerður 94 ára og elst hjúkrunarkvenna á Islandi, segir Valgerð-
ur svo frá stofnuninni: „Eftir að ég hafði náð mér af veikindum
mínum bauð Oddur Ólafsson, læknir, mér yfirhjúkrunarkonu-
stöðu við nýstofnað vinnuheimili fyrir berklasjúklinga. Tilgangur-
inn með stofnun þessa heimilis átti að vera að koma berldasjúkl-
ingum til vinnu, einkum til að bæta andlega og líkamlega líðan
þeirra en flestir þessara sjúklinga höfðu dvalið á berklahælum í
allt að tíu ár. Ég ákvað að taka þessu boði og þurfti því að taka þátt
í undirbúningi að stofnun heimilisins. Hinn 1. febrúar 1945 hófst
starfsemi Vinnuheimilis S.I.B.S. að Reykjalundi. Fyrst í stað átti
heimilið að vera fyrir 17 sjúklinga. Ég var eina hjúkrunarkonan
sem starfaði þar og því var í mörgu að snúast, svo sem að gefa
sprautur og gegnumlýsa sjúldinga. Ég vann ýmist dagvinnu eða
vaktavinnu en var alltaf til taks fyrir sjúklingana, jafnt að nóttu
sem degi. Stundum hafði ég svo mikið að gera að ég skipulagði í
svefninum það sem ég ætlaði að gera næsta dag.“
Hún var því fyrsta hjúkrunarkonan sem byggði upp heilan spítala,
endurhæfingarstofnun sem átti fyrst að þjóna afmörkuðum hópi
en þróaðist svo í að sinna mörgum ólíkum sviðum, og var ráðin
tveimur árum áður en stofnunin tók til starfa. I fyrstu voru því
flestir á Reykjalundi fyrrverandi berklasjúklingar og starfið miðað-
ist við að gera þá eins starfshæfa og unnt var. Margir sjúklinganna
voru .afar þreklitlir vegna þess að þeir voru höggnir og því með
samfallið annað lungað. Um tíma var á Reykjalundi iðnskóli og í
einum bragganum á lóðinni var skósmíða- og trésmíðaverkstæði
ásamt bólstrun, bíói, lager og verslun.
Valgerður lést árið 2001 og í einni af mörgum minningargreinum
segir svo um hana: „Hún var glæsileg kona og virðuleg, með fall-
egt bros og einstaklega fágaða framkomu. Fröken Valgerði var gef-
inn ómetanlegur hæfileiki til að umgangast fólk eins og hæfði
hverju sinni. Hvort sem um var að ræða presta eða preláta, kónga
eða keisara, auk allra annarra, fataðist henni aldrei. Hvorki sást á
henni hik né fum. Af látleysi og háttvísi mætti hún gestum sínum
og viðmælendum. Það fór ekki hátt, en við fundum það fljótt, að
fegurð í orði og verki var fröken Valgerði hugstæð og eiginleg. Allt
var fágað og fagurt sem hún kom nálægt."
Valgerður gegndi auk þess ýmsum trúnaðarstörfum fyrir stétt sína.
Hún var heiðursfélagi SÍBS, ævifélagi í Rauða krossi Islands,
henni var veittur heiðurspeningur forseta Islands 1956 og hún
sæmd riddarakrossi hinnar íslensku fálkaorðu 1987. Félag
íslenskra hjúkrunarfræðingar þakkar Katrínu og öðrum aðstand-
endum góðar gjafir til minningar um merkan félagsmann.
Tímarit hjúkrunarfræöinga 1. tbl. 80. árg. 2004
43