FLE blaðið - 01.07.2010, Blaðsíða 7

EES-samningnum svonefnda, og viðeigandi tilskipunum
og ákvörðunum. f hinum nýju lögum voru ákvæði um
endurmenntun starfandi endurskoðenda sem þeim ber
skylda til að afla sér til þess að halda löggildingu sinni og
starfsréttindum. Endurskoðendur höfðu vissulega orðið sér
úti um nýja þekkingu og færni með skipulegum námskeiðum
og fræðslufundum áður en þessi lög tóku gildi, en með þeim
var endurmenntun fest í lög og tengd starfsleyfi löggiltra
endurskoðenda. Því marka þessi lög nýtt skeið í menntamálum
fagstéttarinnar.
Ákvæði um menntun löggiltra endurskoðenda mótuð
1928-1929
Fyrstu íslensku lögin um endurskoðendur frá sumrinu 1926
voru helst til fáorð um það hvaða undirbúnings væri krafist
til þess að hljóta löggildingu. Áskilið var að menn hefðu náð
lögaldri, væru fjárráða og hefðu óflekkað mannorð og ekki
máttu löggiltir endurskoðendur stunda atvinnu sem ekki
samræmdist endurskoðunarstarfinu að mati ráðherra. Um
Björn E. Árnason i hópi endurskoðenda 1966
menntun þeirra og annan undirbúning var það eitt í lögunum
að endurskoðandi skyldi: „... sanna fyrir ráðuneytinu, eða
fyrir nefnd, sem atvinnumálaráðherra skipar, að hann hafi þá
þekkingu á viðskiftum og reikningshaldi, sem krafist verður í
reglugjörð sem ráðherra setur."
Málefnum löggiltra endurskoðenda var komið fyrir í
atvinnumálaráðuneytinu með fyrrgreindum lögum. Nokkurtími
leið frá gildistöku þeirra þar til embættismenn ráðuneytisins tóku
að undirbúa reglugerðina sem boðuð var í lögunum, en sumarið
1928 var kominn skriður á það verk. Atvinnumálaráðuneytið
leitaði til Jóns Þ. Sívertsen, skólastjóra Verslunarskóla Islands,
um aðstoð við reglugerðarsmíðina og lagði hann fram all
ítarlega greinargerð um stöðu endurskoðenda í nokkrum
Evrópulöndum og Bandaríkjunum og kröfur sem þeir þyrftu
að uppfylla til að hljóta löggildingu, þar sem um hana var að
ræða. Var greinargerð Jóns sýnilega að miklu leyti unnin upp úr
athugun sem gerð hafði verið í Danmörku þegar lög um löggilta
endurskoðendur þar í landi voru undirbúin veturinn 1908-1909.
í bréfi til ráðuneytisins lýsti Jón þeirri skoðun sinni að lög um
löggilta endurskoðendur væru helst til ófullkomin samanborið
við sambærileg lög nágrannalandanna, Danmerkurog Noregs,
og reglugerðardrög ráðuneytisins einnig. I sama streng tók
Verslunarráð íslands sem lagði til að lögunum yrði breytt áður
en lengra væri haldið og færð nær dönskum lögum um sama
efni en gert hafði verið.
Hvorki Jón Þ. Sívertsen né Verslunarráðið gerðu nákvæma
grein fyrir því í hverju þeim þætti lögum um löggilta
endurskoðendur einkum áfátt. Björn E. Árnason, lögfræðingur
og endurskoðandi, lét það hins vegar skýrt uppi þegar
atvinnumálaráðuneytið leitaði álits hans að hann teldi þær
kröfur sem lögin gerðu um þekkingu og reynslu endurskoðenda
ganga allt of skammt. Vildi Björn því að í reglugerðinni yrðu
ítarleg ákvæði um tilhögun prófa þannig að tryggt yrði að þau
skæru úr um það hvort verkleg reynsla og þekking prófmanns
væri nægileg til þess að hann verðskuldaði löggildingu. Þessu
var Jón Þ. Sívertsen ósammála og taldi að betur færi á því að
væntanleg prófnefnd mótaði slíkar reglur heldur en að þær
væru hluti reglugerðar.
Skömmu fyrir jól árið 1928 skipaði atvinnumálaráðuneytið
Jón Þ. Sívertsen, Björn E. Árnason og Jón Guðmundsson
endurskoðanda í prófnefnd löggiltra endurskoðenda og var
þeim jafnframt falið að gera lokatillögu að reglugerð um löggilta
endurskoðendur. Þremenningarnir luku því verki í mars árið
eftirog afhentu ráðuneytinu afrakstur verka sinna. Reglugerðin
tók gildi nokkrum dögum síðar og ber það með sér að Björn
hafði náð nokkrum árangri í þeirri viðleitni sinni að tryggja
að í reglugerðinni væru fyrirmæli um tilhögun og markmið
löggildingarprófa. Þó verður að segjast að útkoman var allfjarri
því sem hann hafði ritað um verkleg próf í einu bréfa sinna til
atvinnumálaráðuneytisins er hann komst svo að orði:
Jeg skal taka það fram, að jeg tel að starf það, sem hjer
er að ræða um löggildingu til, mikið ábyrgðarstarf, og því
mjög mikilsvarðandi, að til þess veljist ekki aðrir menn en
þeir, sem sýna að þeir sjeu starfinu fyllilega vaxnir. Hefi
jeg því reynt að haga ákvæðunum um prófið þannig, að
full vissa fáist um hæfileika umsækjandans til starfsins,
og legg sjerstaka áherslu á, að verkleg þekking og reynsla
viðkomandi sje fullomin. Tel jeg að hverjum þeim, sem á
annað borð er trúandi fyrir löggildingu, sje vorkunnarlaust
að leysa af hendi prófið á þann hátt, sem ráðgert er í
uppkasti mínu, sem sniðið er að nokkru eftir ákvæðum
þeim, sem nú gilda í Danmörku um þetta efni.
Samkvæmt 5. grein reglugerðarinnar skyldu próf vera í tvennu
lagi; bóklegt og verklegt. Bóklega prófið var bæði munnlegt og
skriflegt og skyldi prófað í almennri viðskiptafræði, verslunarrétti
og verslunarreikningi. Var nánar til tekið í reglugerðinni hvaða
þekkingu leitað skyldi eftir með prófunum. Undanþegnir
prófskyldu í bóklegum prófum voru einstaklingar sem höfðu
lokið laga- eða hagfræðinámi. Verklega prófið gegndi því
hlutverki að leiða í Ijós hvort prófmenn hefðu „... nauðsynlega
verklega þekkingu í bókhaldi og endurskoðun". Prófið var
þannig upp byggt að umsækjandi um löggildingu skyldi senda
prófnefnd „... a.m.k. 4 skýrslur um atriði snertandi bókhald
og endurskoðun, sem komið hafa fyrir hann í praktísku lífi við
FLE blaðið júlí2010 • 7