Ráðunautafundur - 15.02.2003, Blaðsíða 29

27
lands, hvemig og af hveiju það er að breytast og mat á því hvaða áhrif ákveðnar aðgerðir hafa
á umhverfíð styrkja bóndann í ákvarðanatöku um aðgerðir til að ná eða viðhalda sjálfbærri
landnýtingu.
Lögð er mikil áhersla á að sem flestir ijölskyldumeðlimir taki virkan þátt í áætlana-
gerðinni. Hver og einn í fjölskyldunni á að vera meðvitaður um hvað er að gerast á jörðinni
og þannig er byggð upp sameiginleg framtíðasýn.
Reynslan við þetta verkefni, bæði hérlendis og einnig t.d. í Astralíu, hefur sýnt ffam á að
vinnan við áætlanagerð er jafnvel mikilvægari en áætlunin sjálf. Það er vegna þeirra hug-
mynda sem koma upp og þeim lærdómi sem bóndinn getur dregið af þeirri vinnu. Með því að
auka þekkingu sína og opna augun fyrir ástandi lands verður bóndinn öflugri við að fylgjast
með því hvort landnýtingin er í samræmi við landkosti. Og þetta er mikilvægasta skrefið við
að fyrirbyggja óhóflega landnýtingu og ná sem hagkvæmastri framleiðslu á grunni landgæða.
MARKMH) OG TILGANGUR VERKEFNISINS
Það er bóndanum í hag að landið sé í sem bestu ástandi svo hann geti fengið sem mest út úr
því til lengri tíma litið, án þess að ganga á gæði þess (Bjöm Sigurbjömsson 1994). Vel
skipulögð og skynsamleg landnýtingaráætlun er gott hjálpartæki í því skyni. Verkefnið „Betra
bú“ á að leiða bóndann skref fyrir skref í gegnum gerð landnýtingaráætlana á raunhæfan og
einfaldan hátt. Fræðsluefiú og leiðbeiningar á námskeiðunum, sem boðið er uppá í „Betra
bú“, eiga að hjálpa bóndanum að þekkja ástand lands sins og taka réttar ákvarðanir um
nýtingu þess út frá því. Bóndinn dregur fram möguleika og takmarkanir jarðarinnar og getur
lagað búreksturinn að þessum aðstæðum, auk þess að koma auga á hagræðingarmöguleika í
búrekstrinum. Hugmyndir geta vaknað um aðra nýtingu lands og hlunnindi. Samskipti þátt-
takenda á „Betra bú“ námskeiðum og milli nágraxmabænda sem taka þátt í verkefninu geta
aukið hugmyndaflæði við markmiðssetningu og stuðlað að aukinni samvinnu milli bænda.
„Betra bú“ er tæki til að ná eða viðhalda sjálfbærri landnýtingu, en sjálfbær landnýting er
mikið hagsmunamál fyrir landið, bændur og neytendur. Við gerð slíkra áætlana verða einnig til
mikilvægar upplýsingar fyrir komandi kynslóðir, eins og um landgæðin, ömefiii, fomleifar o.fl.
Eftirfarandi er svar eins þátttakenda í þróunarvinnu „Betra bús“ við spumingunni hver
tilgangur verkefnisins sé: „Að fá bœndur til að skilja betur landið sitt, kynnast því og þeim
möguleikum er landið býður upp á. Með þessu geta þeir gert markvissari áœtlanir um gerð
beitarhólfa, uppgrœðslu vissra landssvœða, nýtingu þeirra hólfa sem fyrir eru og að öllu leyti
bœtt ímynd íslenskra sveita og bœtt hagkvœmni við búskapinn. “
Landnýtingaráætlanir auka einnig líkur á að aukið fjármagn fáist til landbóta og beitar-
skipulags. Hér á landi, sem og víða erlendis, er þróunin sú að opinber framlög til landbúnaðar
tengjast í vaxandi mæli einhverskonar gæðastýringu.
SAMVINNA UM GERÐ HEILSTÆÐRA LANDNÝTINGARÁÆTLANA
Það er ótvíræður ávinningur bóndans að horfa á alla landnýtingu á bújörðinni í heild. Mark-
mið samstarfs um verkefnið „Betra bú“ er m.a. að samhæfa vinnu og ráðgjöf stofnana land-
búnaðarins við áætlanagerð á bújörðum, því nauðsynlegt er að tengja þau verkefni betur
saman en gert hefur verið. Einnig á þetta samstarf að tryggja að góð tenging verði á milli
landnýtingaráætlana og annarra áætlana sem nú þegar er unnið að á vegum búnaðarsambanda,
landshlutabundinna skógræktarverkefna o.fl. Þannig getur landnýtingaráætlun t.d. orðið liður
í alhliða búrekstraráætlun. Það er ekki bara horft á ákveðinn hluta af landnýtingunni, eins og
t.d. eingöngu á beit og uppgræðslu, eða jarðrækt, eða skógrækt, heldur er horft á jörðina og
vistkerfið sem eina heild. Áætlanir taka mið hver af annarri og verða þar með markvissari og