Fréttablaðið - 29.06.2017, Qupperneq 41

Við reynum að skilja mann-eskjuna. Flestir eru sérfróðir um sjálfa sig, en við erum
sérfræðingar í að koma auga á
mynstur, beita og fræða um tæki
og tól sem sýnt hefur verið fram á
að geti hjálpað. Þannig hjálpum
við fólki að hjálpa sér sjálft og
gerum okkur óþörf þegar vel er
unnið úr vandanum,“ segir Tómas
Kristjánsson, sálfræðingur sem
sérhæfir sig í svefnröskunum og
alvarlegu þunglyndi með sjálfs-
vígshugsunum. Tómas er einn
nítján í þverfaglegu teymi Sálfræð-
inganna Lynghálsi, þar sem unnið
er að heildrænni nálgun innan
mismunandi aldurshópa.
„Við segjum stundum að þrjár
hliðar séu á öllum málum. Upp-
lifun einstaklingsins, upplifun þess
sem deilir reynslunni með honum
og það sem raunverulega gæti hafa
gerst,“ segir Sigríður Björk Þor-
mar, doktor í áfallasálfræði. „Við
einblínum á vandann og hvernig
unnt er að vinna með hann. Oftar
en ekki berum við kennsl á vanda
sem leynist undir yfirborðinu en
það getur tekið tíma að byggja upp
traust og þora að létta á sér um
hvað raunverulega ami að.“
Heill fjölskyldunnar
í fyrirrúmi
Það er eins árs afmæli hjá Sál-
fræðingunum Lynghálsi. Stofan er
einstök í sinni röð því þar starfar
hópur sálfræðinga með ólík sér-
svið sem saman mæta fjölþættum
vanda.
„Við leggjum áherslu á almenna
sálfræðiþjónustu fyrir allan aldur,
greiningu barna og fullorðinna,
fjölskylduráðgjöf og áfallahjálp,“
segir Sigríður. „Við nálgumst mál
frá mismunandi hliðum og með
teymisvinnu okkar á milli, og þá
alltaf með fullu samþykki skjól-
stæðinga okkar. Breið sérfræði-
þekking er innan stofunnar og
við erum í nánu samstarfi við
Rauða krossinn um þjónustu við
þeirra starfsfólk og sjálfboðaliða
og skjólstæðinga þeirra svo sem
hælisleitendur og er einn af okkar
sálfræðingum, Hrafndís Tekla
Pétursdóttir, í hælisleitendateymi
Reykjavíkurborgar. Einnig erum
við í nánu samstarfi við viðbragðs-
aðila í neyðarþjónustu, bæði hvað
varðar úrvinnslu erfiðra áfalla í
starfi og fræðslu til starfsfólks eða
sjálfboðaliða,“ útskýrir Sigríður.
Sérfræðingar Sálfræðinganna
Lynghálsi starfa á sviði sálfræði og
félagsráðgjafar, og eru í nánu sam-
starfi við geðlækna og markþjálfa.
„Vakning hefur orðið fyrir fjöl-
skyldumeðferð þar sem velferð
fjölskyldunnar er höfð að leiðar-
ljósi,“ segja Guðbjörg Helgadóttir
og Elsa Inga Konráðsdóttir fjöl-
skyldufræðingar. „Fjölskyldumeð-
ferð er gagnreynt meðferðarúrræði
þegar til dæmis er tekist á við
líkamleg og andleg veikindi, áföll
af ýmsum toga, sorgarferli, barna-
uppeldi, ágreining af ýmsu tagi,
kynlífsvandamál og breytt fjöl-
skyldumynstur í kjölfar skilnaðar.
Fleiri gefa því nú gaum að þegar
einn veikist innan fjölskyldu veik-
ist fjölskyldunetið líka og þá þarf
að skoða fjölskyldumynstrið og oft
koma fleiri en einn úr fjölskyldu í
meðferð. Slík mynstur fyrirfinnast
í flestum fjölskyldum í einhverjum
mæli. Samband foreldra/hjóna og
para er mikilvægur þáttur í velferð
fjölskyldunnar og þá er mikilvægt
að geta boðið hjóna- og pararáð-
gjöf samhliða eða eingöngu, allt
eftir eðli vandans,“ segir Elsa. Fjöl-
skyldu-, para- og hjónaráðgjöf er
stór þáttur í starfi Sálfræðinganna
Lynghálsi og getur sannarlega
hjálpað þeim sem komnir eru í
ógöngur.
Guðbjörg undirbýr nú námskeið
fyrir fullorðna, ættleidda einstakl-
inga, sem og fullorðin fósturbörn
og fjölskyldur þeirra.
„Ég vinn mikið með óhefðbund-
in fjölskyldubönd, samsettar fjöl-
skyldur og fjölskyldur geðfatlaðra
og mér finnst áhugavert að skoða
tvöfaldan uppruna. Fólk sem á sér
annan uppruna, falið fjölskyldu-
líf eða líf sem aldrei varð. Það er
mikið mál að upplifa slíkt og margt
sem þarf að vinna með.“
Styttri bið eftir greiningu
Kristjana Magnúsdóttir, sálfræð-
ingur með sérhæfingu í fötlunar-
sálfræði og frávikum í taugaþroska
barna, vinnur að greiningu á frá-
vikum í taugaþroska og líðan hjá
börnum og fullorðnum. Um er að
ræða frávik á borð við einhverfu,
ADHD og kvíða. Greiningarnar eru
gerðar í samvinnu við barnalækna
eða geðlækna. Í sumum tilfellum,
þegar verið er að greina börn með
fötlun, þarf að fá frekari staðfest-
ingu á greiningum hjá sérhæfðum
stofnunum.
„Það er einstakt að geta stytt
biðina með því að leita úrræða
hjá Sálfræðingunum Lynghálsi.
Tenging okkar við lækna er
mikilvæg því liðið getur langur
tími á milli þess að vera greindur
hjá sálfræðingi og komast til geð-
læknis,“ segir Kristjana sem gerir
einhverfu- og ADHD-greiningar
á stofunni. „Til mín koma full-
orðnir einstaklingar með grun
um ofvirkni og athyglisbrest eða
einhverfu, oft til að fá staðfestingu
á grun sínum. Þeir sem greinast
með ADHD hafa þá möguleika á
að hitta geðlækni og fá lyf en í raun
snýst það líka um að fá skilning á
sinni röskun. Sjálfsmyndin batnar
þegar skýring liggur fyrir á atferli
og tilveran breytist til batnaðar,“
segir Kristjana.
Tómas sinnir meðal annars full-
orðnum einstaklingum sem glíma
við svefnraskanir hjá Sálfræðing-
unum Lynghálsi. „Margir sem verið
hafa á svefnlyfjum í áratugi, eða
ekki fengið endurnærandi svefn
árum saman og ekki litið á það
sem vandamál, eru nú að vakna til
vitundar um að til séu fleiri úrræði
en svefnlyf. Hugræn atferlismeð-
ferð gegn svefnröskun, er hrað-
virk og árangursrík og auðveld að
tileinka sér. Góður nætursvefn,
hreyfing og mataræði eru grunn-
stoðir andlegrar heilsu og því brýnt
að koma svefni í gott horf.“
„Línuleg fylgni er á milli svefn-
vanda og andlegrar heilsu. Þegar
fólk sefur illa aukast líkur á
kvíðaeinkennum og þunglyndi.
Fæstir eru meðvitaðir um þennan
algenga vanda en þegar fólk leitar
til okkar með kvíða og þunglyndi
byrjar maður oft á að leiðrétta
svefninn,“ segir Sigríður.
Sama á við um kvíðameðferð; til
eru fljótvirk úrræði sem taka lyfja-
gjöf fram þegar til lengdar er litið.
„Lyf eru kannski fljótvirkari
í fyrstu en rannsóknir sýna að
hugræn atferlismeðferð virkar
mjög vel, sérstaklega með lang-
tímaárangur í huga. Niðurstöður
rannsókna sýna að meiri líkur
eru á langtíma bata við kvíða hafi
einstaklingur ekki verið á lyfjum,“
segir Sigríður. „Með því að fara í
gegnum hugræna atferlismeðferð
tileinkarðu sjálfum þér hugsan-
lega sigurinn í stað þess að skrifa
batann á lyfin.”
„Helst vildum við kenna þeim
sem þjást af kvíða einfaldar og
árangursríkar aðferðir byggðar
á hugmyndafræði hugrænnar
atferlismeðferðar sem hægt er að
tileinka sér út ævina,“ segir Krist-
jana.
Vanvirk ungmenni vandamál
„Tveir hópar eru okkur sérstakt
hugarefni og oft ekki nefndir í
umræðu,“ segir Sigríður. „Annars
vegar unglingar í íþróttum sem
takast á við höfnun þegar þau eru
sett út eða komast ekki í það lið
sem þau stefna á, eða meiðast sem
getur haft í för með sér að sjálfs-
myndin skekkist. Slíkt getur reynst
börnum áskorun og við hjálpum
þeim að byggja upp sjálfsmyndina
og með ýmis bjargráð til að takast
á við höfnun. Elín Anna Baldurs-
dóttir sálfræðingur hefur sér-
hæft sig í þessum hópi hjá okkur,
verandi sjálf keppnismanneskja í
íþróttum.“
Hinn hópurinn eru ungmenni á
aldrinum 17 til 23 ára, sem flosnað
hafa úr námi eftir skólaskyldu.
„Sá sístækkandi hópur er að
verða virkilegt áhyggjuefni í okkar
samfélagi; ungmenni sem ná ekki
að fóta sig neins staðar og einangr-
ast æ meira; yfirleitt í tölvuleikjum.
Þau verða verulega vanvirk, hvorki
vinna né eru í skóla, og oft með
kvíðaröskun á háu stigi, en þó
þannig að fjölskyldan áttar sig ekki
á því heldur horfir á hegðunina
sem ofnotkun á tölvu (stundum
fíkn) eða leti. Þau byrja í áhuga-
verðum tölvuleik, lenda í vítahring
ofnotkunar (fíknar), hitta ekki
vinina um tíma og þá verður æ
erfiðara að hafa samband við vini
sem þau hafa ekki hitt lengi. Smám
saman lokast þau inni í skel og
það breytist í kvíðaröskun, ef hún
er ekki upphaflega orsökin fyrir
ofnotkun á leik, og jafnvel félags-
fælni.“
„Ofnotkun getur laumast inn í líf
margra nú til dags og það er mikil-
vægt að skoða hvort við séum að
vanrækja eitthvað mikilvægt í lífi
okkar,“ segir Gunnar Örn Ingólfs-
son sálfræðingur, sem sérhæfir sig í
þessum vanda.
Guðbjörg bendir á að slíkar
aðstæður skapi togstreitu á heim-
ilum. „Þetta er alvarlegt og mikið
vandamál, skapar svefnvanda
unglingsins og fjölskyldunnar
allrar þegar unglingurinn er á ferð
til klukkan fimm á morgnana, að
fá sér að borða um miðjar nætur
og allar grunnstoðir raskast. Vandi
barna af þessu tagi eykst stöðugt
og æ fleiri börn og unglingar sem
greinast með kvíða og þunglyndi
vegna þessa.“
Upplýsingar um alla meðferðarað-
ila hjá Sálfræðingunum Lynghálsi
og sérhæfingu þeirra er að finna á
salfraedingarnir.is.
Hjálpa fólki að hjálpa sér sjálft
„Hlúðu að andlegri líðan“ eru einkunnarorð Sálfræðinganna á Lynghálsi.
Þar vinnur þverfaglegt teymi með sérþekkingu í sálmeinafræði barna,
ungmenna og fullorðinna, áföllum og afleiðingum þeirra.
Móttökur hjá Sálfræðingunum Lynghálsi eru hlýjar og góðar. Þangað er gott að leita þegar eitthvað bjátar á í sálarlífinu og fá aðhlynningu hjá reynslumiklu,
þverfaglegu teymi sérfræðinga. Á myndinni er samankominn stærstur hluti sérfræðinganna, fyrir utan þrjá sem vantar á myndina. MYND/EYÞÓR
Áhyggjuefni er
sístækkandi hópur
ungmenna sem ná ekki
að fóta sig neins staðar og
einangrast æ meira. Þau
verða verulega vanvirk,
hvorki vinna né eru í
skóla, og oft með kvíða-
röskun á háu stigi.
KYNNINGARBLAÐ 5 F I M MT U DAG U R 2 9 . j ú n í 2 0 1 7
2
9
-0
6
-2
0
1
7

0
4
:3
2
F
B
0
8
0
s
_
P
0
6
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
0
s
_
P
0
4
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
0
s
_
P
0
2
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
0
s
_
P
0
4
0
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
D
3
9
-6
A
A
C
1
D
3
9
-6
9
7
0
1
D
3
9
-6
8
3
4
1
D
3
9
-6
6
F
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
A

F
B
0
8
0
s
_
2
8
_
6
_
2
0
1
7
C
M
Y
K