Dagblaðið Vísir - DV - 26.05.2017, Blaðsíða 64

40 menning Helgarblað 26. maí 2017
Ljóðskáldið Lommi endurvinnur sjálfan sig í ljóðabókinni Sprungur
J
ón Örn Loðmfjörð, sem yfirleitt
er kallaður Lommi, er ein mest
áberandi persónan í íslensku
jaðarljóðasenunni.
Þegar hann hefur ekki verið
að skapa ringulreið á netinu með
kaldhæðni og hortugheitum hefur
hann verið óþreytandi í að hvetja
önnur skáld til dáða, hann stendur
reglulega fyrir ljóðakvöldum, hélt
úti ljóðagalleríinu 2015 er gildra og
hefur ritstýrt ljóðadálkum Reykjavík
Grapevine og menningarvefritsins
Starafugli.
Lommi hefur gefið út nokkrar
bækur í samstarfi við önnur skáld
en ljóðabókin Sprungur, sem kom
út á dögunum, er önnur bókin sem
hann gefur út einn. Blaðamaður DV
settist niður með Lomma og spjall-
aði við hann um Sprungur, tilfinn-
ingaþrungna reiðilestra á barnum og
merkingarleysi ljóðlistarinnar.
Að endurvinna sjálfan sig
Sprungur er fyrsta ljóðabókin þín í sex
ár, er einhver sameiginlegur þráður
eða þema sem tengir ljóðin í bókinni?
„Ja, titilljóðið í bókinni er elst, og
ég raðaði hinum ljóðunum svolítið út
frá því. Ég reyndi að miða við það og
hlaða ofan á. Ég hafði nokkrum sinn-
um reynt að setja saman „venjulega“
ljóðabók en fannst alltaf vanta ein-
hvern heildarþráð, litapallettu eða
eitthvað sem tengdi ljóðin. Ég veit
ekki hvort mig langi að útskýra það
of ítarlega, en það er ákveðin tenging
þarna á milli.“
Í fyrri bókunum þínum hefur þú
mikið unnið upp úr annarra manna
texta, til dæmis í Gengismun (2010)
sem þú vannst með tölvuforriti upp
úr rannsóknarskýrslu Alþingis um
hrunið og Síðasta ljóðabók Sjóns
(2008) sem þið Arngrímur Vídalín
unnuð úr textum eftir Sjón. Er þessi
bók í grundvallaratriðum öðruvísi?
„Þegar við gerðum Síðustu ljóða-
bók Sjóns hafði ég verið mjög mik-
ið að endurskrifa ljóð eftir aðra, og
mig langaði að skrifa bók þar sem ég
tæki bara eitt skáld fyrir. Fyrst ætlaði
ég að taka Einar Má en svo var Sjón
að gefa út safnbók á þessum tíma og
mér fannst það liggja beint við. Titill-
inn var líka fallegur: „Síðasta ljóðabók
Sjóns.“ Við unnum þetta mjög hratt á
einhverjum tveimur dögum. Þetta var
mjög skemmtilegt. Sjón hefur skrifað
svo mikið að það var auðvelt að taka
hluta úr textum og hliðra þeim til.
Ég held að Sjón hafi á tímabili haldið
að ég væri að gera eitthvert grín að
honum, en svo var hann bara mjög
sáttur, held ég. Mér finnst í raun ekk-
ert mjög ólíkt að skrifa svoleiðis bók
og svo bók eins og Sprungur. Í þessu
tilviki er ég bara að endurvinna sjálf-
an mig mjög mikið frekar en eitthvert
annað skáld. Maður tekur línu sem
maður hefur skrifað annars staðar og
setur í nýtt samhengi, stelur einhverj-
um línum frá öðrum og svo framveg-
is. Fyrir mig snýst það að skrifa ljóð
eigin lega meira um að „editera“ frekar
en að skrifa eitthvað upp úr sjálfum
mér.“
Froðufellandi bóksali
„Gengismunur var aðeins öðru-
vísi. Þegar ég gerði hana vann ég af-
skaplega mikið texta með tölvum. Ég
vildi hins vegar ekki fá tölvuna til að
búa til texta sem einhver glóra var í,
heldur einmitt öfugt, búa til eitthvað
ótrúlega einkennilegt og óskiljanlegt.
Ég ætlaði alltaf að gera bók á þenn-
an hátt og svo kom tækifærið þegar
rannsóknarskýrslan kom út. Þá tók ég
bara nokkra daga í að velja góðar lín-
ur eftir tölvuna.“
Í því tilviki var það heildarhug-
myndin sem var aðalmálið, en var
eitthvað varið í ljóðin sem tölvan bjó
til úr skýrslunni?
„Ég veit ekki hvort ljóðin séu góð en
þar eru línur sem mér finnst skemmti-
legar. Úr forritinu komu einhverjar lín-
ur um það hvað alþingismenn væru
heimskir eða eitthvað svoleiðis, sem
allir bloggarar hefðu getað skrifað.
Þessu henti ég, en svo kom einhver
algjör ljóðræn steypa sem ég notaði.
Það er merkilegt að þetta er sú bók
sem fólk hefur hatað mig mest fyrir
að hafa gert. Ég hitti einu sinni mann
á barnum sem öskraði á mig – í fullri
alvöru. Þetta var maður sem vann í
bókabúð á þeim tíma. Hann kom upp
að mér og öskraði: „Af hverju hatar
þú tilfinningar?“ Ég vissi ekkert hver
hann var. „Ég las bókina þína og hún
er ömurleg! Þú afsakar hana aftur og
aftur og þetta er ömurlegt hjá þér.“ Ég
reyndi eitthvað að tala um konsept-
ljóðlist, en hann sagðist vera vel lesinn
og alveg þekkja þau. Svo sagðist hann
alltaf fela bókina þegar hann kæmi inn
í bókabúðir svo enginn mundi kaupa
hana. Mér fannst þetta eiginlega alveg
magnað – hann var alveg froðufellandi
reiður. Stundum þegar ég var að lesa
upp úr henni var eins og fólki fyndist
ég vera að blekkja það, þetta væru ekk-
ert ljóð. Svo var auðvitað einn og einn
sem hafði gaman af þessu – en það
voru aðallega myndlistarmenn.“
Reynir að sætta sig við Selfoss
Það er eitt ljóð í nýju bókinni sem heit-
ir „Verkfæri“ þar sem komið er inn á
hvernig tækin sem við notum til að
skapa, móta innihald sköpunarverks-
ins. Tölvuverkfærin höfðu augljóslega
afgerandi áhrif á ljóðin í Gengismun
en getur þú eitthvað sagt um hvern-
ig verkfæri hafa haft áhrif á ljóðin í
þessari bók?
„Mér finnst svolítið algengt að
fólk tali um að tölvan sé „bara“ verk-
færi en það er ekki rétt. Hún breytir
því hvernig þú hugsar og skrifar, það
er til dæmis oft mikið af öðrum hlut-
um að gerast á skjánum sem hafa
áhrif á þig. Þegar ég byrjaði að yrkja
þá virtust öll ungskáld vilja vera að
gera konkret-ljóð og það var svo-
lítið fyndið að sjá muninn á nálgun-
inni hjá manneskjum sem settust
fyrir framan Word og þeim sem sett-
ust niður með blað og blýant. Það
getur reyndar verið dálítið tilgerðar-
legt að tala um þetta. Einu sinni var
ég að ræða þetta við ljóðskáld sem
sagði mér að hann gæti ekki skrif-
að nema í línulausar Moleskin-bæk-
ur – allt annað væri svo þröngvandi.
Það er kannski fulllangt gengið, en
samt er einhver sannleikur í þessu. Ef
ég vil til dæmis fá hraða í textann, ef
ég vil skrifa mikið af ólíkum textum,
þá er ég með kveikt á tveimur tölvu-
skjáum, opinn internetvafra, bók á
borðinu fyrir framan. Ég myndi ekki
skrifa sams konar texta ef ég sæti bara
með stílabók. Sumir textarnir urðu
til þannig, en aðrir í svona brjálaðri
endurvinnslu á sjálfum mér og alls
konar textum í textaritli.“
Í bókinni er auðvitað fullt af klámi
og kaldhæðni en þó kom mér það
kannski helst á óvart hvað mörg ljóð-
anna virka sjálfsævisöguleg, látlaus
og jafnvel bara einlæg – hvað sem það
nú þýðir.
„Já, Ég held að margir hafi búist
við því að bókin yrði mun kald-
hæðnari – hún er að minnsta kosti
ekki alveg blússandi kaldhæðin. Og
þetta er ekki bók þar sem hver ein-
asta lína á að vera eitthvað sniðug. Í
nokkrum ljóðum um miðbik bókar-
innar er ég að reyna að sætta mig
við gamla heimabæinn minn, Sel-
foss. Það gengur kannski ekki alveg
en ég reyni við þolmörkin. Að tala um
æskuminningar sínar býður svo líka
upp á tengingar við önnur ljóðskáld
sem hafa gert það sama, augljósasta
dæmið er náttúrlega Jón úr Vör en
nokkur ljóðanna heita í höfuðið á bók
eftir hann.
En það sem ég er að skrifa um
er auðvitað ekki allt raunverulegar
minningar. Mjög oft heldur fólk það.
Þetta virðist vera sérstaklega sterkt
með ljóðabækur, fólk vill alls ekki rífa
höfundinn frá textanum. Frænka mín
keypti til dæmis bókina af mér og
kom daginn eftir með sjálfshjálpar-
bók handa mér. Hún hafði miklar
áhyggjur og sagði að ég þyrfti að
hugsa fleiri jákvæðar hugsanir. Svo
var ég að selja bókina á barnum um
daginn og þá fletti stelpa bókinni og
varð mjög reið þegar hún las línu um
að þú þurfir að „ríða einhverjum sem
þér býður við“ og spurði hvort mér
fyndist þetta í alvörunni.“
Húsmæður og samyrkjubú
Mig langar að spyrja þig almennt um
ljóðlistina. Hvað er aðdráttaraflið
fyrir þig í þessu formi tjáningar?
„Ja, það er spurning. Ég er að
minnsta kosti ekkert mjög hrifinn af
merkingu í texta. Ef maður vill setja
fram merkingu og boðskap þá getur
maður bara skrifað pistla í blaðið eða
eitthvað. Þótt það sé klisja að segja
það þá er tungumálið svo máttugt og
í ljóðum nær maður að pota í það eða
rugla í því á allt annan hátt en maður
getur í pistlum, greinum eða öðrum
miðlum.“
Þegar þú segir þetta þá verður mér
hugsað til eins ljóðs í bókinni þar sem
ljóðmælandi á barnsaldri er að upp-
götva ljóð í fyrsta skipti og það sem
virðist heillandi við bókina er einmitt
að hún er óskiljanleg: „… ljóðabókin
geymdi engin vísindi og virtist ónot-
hæf til sjúkdómsgreininga.“
„Já, þegar ég var í grunnskóla las
ég fyrstu ljóðabækur Einars Más, sem
ég fann í bókahillunni hjá mömmu
minni. Ég man að þar var eitt ljóð
sem að ég stoppaði við. Ég man ekki
alveg hvernig það var en ég man að
þar var talað um húsmæður og sykur
í samyrkjubúum. Ég var alltaf að
spyrja mömmu um þetta og reyna að
fá skilning á þessum línum, hvað væri
að gerast, hvað þetta væri. Hann virt-
ist vera að segja eitthvað en ég fattaði
ekki hvað og hvers vegna. Ég stoppaði
lengi við þetta. Þetta „fokkaði“ mér
örugglega upp fyrir lífstíð – gerði mig
algjörlega ruglaðan.“ n
Lommi „Mér finnst svolítið algengt að
fólk tali um að tölvan sé „bara“ verkfæri en
það er ekki rétt.“ Mynd SigtRygguR ARi
„Þetta var maður
sem vann í bóka-
búð á þeim tíma. Hann
kom upp að mér á barn-
um og öskraði: „Af hverju
hatar þú tilfinningar?“
„Af hverju
hatar þú
tilfinningar?“
Kristján guðjónsson
kristjan@dv.is