Morgunblaðið - Sunnudagur - 05.03.2017, Blaðsíða 4

4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5.3. 2017
Það er kúnst að stjórna
Fyrstu skoðanakannanir á fylgistjórnmálaflokkanna sembirst hafa eftir alþingiskosn-
ingarnar síðasta haust benda til
þess að fylgi við bæði Bjarta framtíð
og Viðreisn, sem nú eiga í fyrsta
skipti aðild að ríkisstjórn, fari
þverrandi. Samkvæmt könnun
MMR sem fram fór dagana 17. til
24. febrúar 2017 mælist Viðreisn
með 6,3% fylgi en fékk 10,5% í kosn-
ingunum og Björt framtíð 5,2% en
fékk 7,2% í kosningunum.
Kjörtímabilið er vitaskuld nýhafið
og ómögulegt að átta sig á því hvort
framhald verður á þessu fylgistapi
en staðreyndin er eigi að síður sú að
ætli stjórnmálaflokkar að auka fylgi
sitt í kosningum er sögulega séð
ekki vænlegt fyrir þá að fara í ríkis-
stjórnarsamstarf við Sjálfstæðis-
flokkinn. Aðeins fimm sinnum á lýð-
veldistímanum hafa flokkar bætt við
sig fylgi eftir slíkt samstarf. Í eitt af
þessum skiptum tapaði annar sam-
starfsflokkurinn fylgi en hinn bætti
við sig en langoftast hefur sam-
starfsflokkurinn verið aðeins einn. Í
ellefu skipti hafa samstarfsflokkar
Sjálfstæðisflokksins hins vegar tap-
að fylgi í næstu kosningum á eftir,
oftast Framsóknarflokkurinn. Nýtt
viðmið var sett í þessum efnum í
kosningunum á seinasta ári þegar
samstarfsflokkur Sjálfstæðisflokks-
ins í ríkisstjórn, Framsóknarflokk-
urinn, tapaði 12,9% af fylgi sínu frá
næstu kosningum á undan. Hafa ber
þó í huga að kjörtímabilið, einkum
seinustu mánuðir þess, var nokkuð
óvenjulegt vegna ólgu í samfélaginu.
Þá settu innanflokksdeilur í Fram-
sóknarflokknum sterkan svip á
kosningabaráttu hans, auk þess sem
fylgið í kosningunum 2013 var tals-
vert meira en það hafði verið lengi
þar á undan.
Framsóknarflokkurinn átti líka
gamla metið í þessu sambandi; tap-
aði 8% af fylgi sínu í kosningunum
1978.
Flokkurinn tapaði 6,4% af fylgi
sínu í kosningunum 1983 eftir sam-
starf við Sjálfstæðisflokkinn. Al-
þýðubandalagið sáluga átti einnig
aðild að þeirri stjórn og tapaði 2,4%.
Þetta kjörtímabil var að vísu mjög
óvenjulegt en einungis lítill hluti
Sjálfstæðisflokksins, undir forystu
varaformanns flokksins Gunnars
Thoroddsens, átti aðild að téðri rík-
isstjórn. Þetta er því ekki að fullu
sambærilegt.
Í kosningunum 1956 tapaði Fram-
sóknnarflokkurinn 6,3% af fylgi sínu
eftir samstarf við Sjálfstæðisflokk-
inn og sléttum 6% 2007.
Framsóknarflokkurinn hefur
tvisvar bætt við sig fylgi eftir að
hafa setið í ríkisstjórn með Sjálf-
stæðisflokknum; 1,4% 1949 og 0,4%
1987.
Krötum hefur vegnað
betur en Framsókn
Alþýðuflokkurinn bæði tapaði og jók
fylgi sitt eftir samstarf við Sjálf-
stæðisflokkinn á sinni tíð. Mest var
tap hans þegar viðreisnarstjórnin
lífseiga féll í kosningunum 1971,
5,2% og síðan 1995 þegar kratar
máttu sjá á bak 4,1% fylgis síns. Í
kosningunum 1946 bætti Alþýðu-
flokkurinn á hinn bóginn við sig
3,7% fylgi og Sósíalistaflokkurinn,
sem sat einnig við það stjórnarborð,
1,2%. Í kosningunum 1967 bætti Al-
þýðuflokkurinn við sig 1,5% fylgi og
Samfylkingin 3% í kosningunum
2009; þeim fyrstu eftir bankahrunið.
Samtals hefur Framsóknarflokk-
urinn tapað 29 þingmönnum eftir að
hafa setið í stjórn með Sjálfstæðis-
flokknum og aðeins bætt við sig 5.
Flestum sætum tapaði flokkurinn í
síðustu kosningum, 11. Í tvígang
hefur hann tapað 5 mönnum, 2007
og 1978.
Alþýðuflokkurinn tapaði 9 mönn-
um á þessu stjórnarmynstri en vann
3. Alþýðubandalagið tapaði einum
manni í þetta eina skipti sem hann
myndaði stjórn með Sjálfstæðis-
flokknum og Sósíalistaflokkurinn
kom út á jöfnu. Eini flokkurinn sem
er í plús eftir að hafa setið í ríkis-
stjórn með Sjálfstæðisflokknum er
Samfylkingin sem bætti við sig 3
mönnum í kosningunum 2009.
Allt annað mynstur kemur í ljós
þegar gengi Sjálfstæðisflokksins í
kosningum er skoðað eftir stjórnar-
setu. Átta sinnum hefur flokkurinn
tapað fylgi en sjö sinnum bætt við
sig. Í eitt skipti stóð fylgið í stað. 29
þingmönnum hefur flokkurinn sam-
anlagt tapað en bætt við sig 9. Mest
munar um kosningarnar 2009, þegar
flokkurinn missti 9 þingsæti. 1987
og 1978 tapaði hann 5 mönnum.
Mest hefur Sjálfstæðisflokkurinn
bætt við sig 3 mönnum eftir að hafa
setið í ríkisstjórn, 2007.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur þrisv-
ar tapað fylgi þegar samstarfsflokk-
urinn hefur bætt við sig, 2009, 1987
og 1967.
Formenn núverandi
stjórnarflokka;
Bjarni Benediktsson,
Óttarr Proppé og
Benedikt Jóhannesson.
Morgunblaðið/Eggert
Sjálfstæðisflokkurinn hefur sjö sinnum aukið fylgi sitt og átta sinnum tapað fylgi í alþingiskosningum eftir setu í ríkisstjórn á
lýðveldistímanum. Sama verður ekki sagt um samstarfsflokka hans; þeir tapa mun oftar fylgi og þingsætum eftir slíkt samstarf.
’
Nýjar skoðanakannanir MMR og Gallup gætu bent til þess,
að Viðreisn og Björt framtíð verði skammlífir flokkar, þótt þeir
eigi aðild að ríkisstjórn um þessar mundir.
Styrmir Gunnarsson, fyrrverandi ritstjóri Morgunblaðsins, á heimasíðu sinni
.
INNLENT
ORRI PÁLL ORMARSSON
orri@mbl.is
Sjálfstæðisflokkurinn hefur ekki oft verið utan
ríkisstjórnar á lýðveldistímanum og hefur þeim
stjórnum vegnað misjafnlega í næstu kosningum.
Nærtækasta dæmið er vinstristjórnin sem galt af-
hroð í kosningunum 2013; Samfylkingin tapaði
16,9% fylgi og ellefu þingmönnum og Vinstri
græn 10,8% og sjö mönnum.
Aðeins tvö dæmi eru um að hvorugur/enginn
stjórnarflokkanna hafi tapað fylgi í næstu kosn-
ingum; 1946 og 1991. Sjálfstæðisflokkurinn
(1,2%), Alþýðuflokkurinn (3,7%) og Sósíal-
istaflokkurinn (1,2%) 1946 og Framsókn hélt sínu
fylgi 1991 en Alþýðuflokkur (0,3%) og Alþýðu-
bandalag (1,1%) bættu lítillega við sig.
Stærsta kosningasigur stjórnarflokks vann
Framsóknarflokkurinn sem bætti við sig 11,6% í
fyrri alþingiskosningunum 1959.
Tvær minnihlutastjórnir Alþýðuflokks hafa
hlotið dóm í kosningum; í seinni kosningunum
Steingrímur J. Sigfússon og Jóhanna Sigurðardóttir.
Morgunblaðið/Golli
Kjörfylgið upp og ofan
1959 bætti flokkurinn við sig 2,7% en tapaði 4,6%
1979.
Loks má nefna að bæði Framsókn (0,4%) og
Samtök frjálslyndra og vinstrimanna (4,3%) töp-
uðu fylgi 1974 en Alþýðubandalagið bætti lítillega
við sig, 1,2%.
jakkafatajoga.is
ÁNÆGJA EFLING
AFKÖST