Morgunblaðið - 01.04.2017, Page 28

28
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. APRÍL 2017
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Varkárni íorðavali ein-kennir alla
jafna málflutning
embættismanna
stofnana á borð við
Alþjóðagjaldeyris-
sjóðinn. Sendinefnd
sjóðsins var stödd
hér á landi í vikunni og svaraði
spurningum um íslenskt fjár-
málaumhverfi á blaðamanna-
fundi. Formaður nefndarinnar,
Ashok Bhatia, var spurður um
fjárfestingu vogunarsjóða í Ar-
ion banka. Svaraði Bhatia því til
eins og fram kom í frétt á við-
skiptasíðu Morgunblaðsins á
miðvikudag að nefndin væri ekki
með sérstakar ráðleggingar um
að vogunarsjóðir væru verri
kaupendur banka en aðrir. Hann
ítrekaði hins vegar að eigendur
fjármálafyrirtækja þyrftu að
fara í gegnum rækilega skoðun
og í skýrslu nefndarinnar um
stöðuna á Íslandi segir að nýleg
kaup erlendra aðila í Arion
banka muni „reyna á Fjármála-
eftirlitið“.
Greinilegt var þó að hvað sem
þessu varfærnislega svari um
skilgreiningu á vondum kaup-
endum banka leið hefur Bhatia
fyrirvara á að bankarekstur sé í
höndum vogunarsjóða. Þegar
spurt var um eign vogunarsjóða
á bönkum í öðrum löndum sagði
hann það þekkjast en bætti við
að það væri hins vegar ekki
ákjósanlegt: „Maður hefði viljað
sjá íhaldssama fjárfesta með
stefnu og langtímasýn fyrir Ís-
land. Varðandi bankana sem eru
í eigu ríkisins leggjum við
áherslu á að menn flýti sér ekki
að einkavæða bankana, heldur
leyfi því að taka þann tíma sem
þarf, hvort sem það eru 5 eða 10
ár.“
Sami tónn er í skýrslu
nefndarinnar þar sem segir að
gæði nýrra eigenda eigi að hafa
forgang umfram hraða viðskipta
eða verð.
Í skýrslunni er síðan lýst með
nokkuð afdráttarlausum hætti
hvað muni hafa forgang hjá er-
lendu fjárfestunum sem keyptu í
Arion banka, og nefna ekki
„stefnu og langtímasýn fyrir Ís-
land“: „Nýlegur samningur um
sölu á hlutdeild í banka til fjög-
urra erlendra fjárfesta, sem
munu að líkindum sækjast eftir
háum arðgreiðslum, sölu eigna
og endurskipulagningu, er dæmi
um þau öfl sem munu knýja sam-
keppni.“
Í fréttum um kaupendurna er
yfirleitt til þess tekið að meðal
þeirra sé hinn þekkti fjárfesting-
arbanki Goldman Sachs. Hlutur
hans er reyndar minnstur í kaup-
unum, nemur 2,6% hlut í bank-
anum, en nafnið á greinilega að
gefa kaupendunum vigt.
En hvað með hina kaupend-
urna? Fróðlegt er að skoða félag-
ið Sculptor Investments s.a.r.l.,
sem keypti 6,6% hlut. Það teng-
ist fjárfestingarbankanum Och-
Ziff Capital Management Group,
sem fjallað er um í Sunnudags-
blaði Morgunblaðs-
ins nú um helgina.
Och-Ziff var
hleypt af stokk-
unum árið 1994 og
var Goldman Sachs
einmitt í hópi þeirra
sem fólu hinu nýja
fjárfestingarfyr-
irtæki að ávaxta sitt pund. Það
kom ekki á óvart því að Daniel S.
Och, stjórnandi þess, fékk stóra
tækifærið hjá Goldman Sachs og
reis þar í tign uns hann var orð-
inn einn af yfirmönnum bankans
áður en hann ákvað að freista
gæfunnar á eigin spýtur.
Þegar Och-Ziff var sett á
hlutabréfamarkað var gengi
hlutarins 32 dollarar. Nú er það
2,2 dollarar. Bréfin hrundu
reyndar í fjármálakreppunni
2008 en réttu aftur úr kútnum.
Ástæðurnar fyrir því hversu lágt
það er núna má meðal annars
rekja til spillingarmála. Í októ-
ber í fyrra var Och-Ziff gert að
borga bandaríska dómsmála-
ráðuneytinu 213 milljónir dollara
(24 milljarða króna) í sekt út af
mútugreiðslum í Afríkuríkjunum
Líbíu, Lýðveldinu Kongó, Tsjad
og Níger. Saksóknarinn í málinu
var ekki í nokkrum vafa um þátt
Och-Ziff í málinu: „Þrátt fyrir að
vita að mútur voru greiddar
háttsetum embættismönnum
stjórnvalda fjármagnaði Och-
Ziff ítrekað spillta gjörninga“.
Um leið samþykkti Och-Ziff að
borga bandaríska fjármálaeftir-
litinu, SEC, 199 milljónir dollara
(tæplega 22,5 milljarða króna)
vegna sama máls. Sagði fjár-
málaeftirlitið að „Och-Ziff
[hefði] ráðist í flóknar, viðamikl-
ar fléttur til að fá sérstakan að-
gang og tryggja umfangsmikla
samninga og gróða í gegnum
spillingu“.
Þrátt fyrir þessar háu sektir
komst Och-Ziff hjá því að gang-
ast við sekt í málinu. Henni var
skellt á OZ Africa Management
GP, fyrirtæki skráð í fylkinu De-
laware, sem er enginn eftirbátur
Tortólu í fjármálaheiminum því
að óvíða er að finna jafn margar
skúffur fullar af fyrirtækjum.
Fyrirtækið varð auk þess að
greiða sektirnar að heita því að
gera ekkert misjafnt næstu þrjú
árin og verður þann tíma undir
sérstakri smásjá bandarískra
yfirvalda. Einn af væntanlegum
eigendum Arion banka verður
sem sagt í gjörgæslu næstu árin
vegna spillingar.
Þetta vekur spurningar um
það hverjir megi eiga banka á Ís-
landi. Er jafnvel svo komið að
fyrirtæki þurfi að svara ræki-
legri spurningum um hver þau
séu og hvaðan peningar þeirra
komi þegar þau stofna reikning í
banka hér á landi, en þegar þau
kaupa banka?
Það má því velta fyrir sér hvað
það þýðir í raun þegar hinir var-
káru útsendarar Alþjóðagjald-
eyrissjóðsins kjósa að orða það
svo að það sé „ekki ákjósanlegt“
að vogunarsjóðir slái eign sinni á
banka.
Einn af kaupendum
Arion banka greiddi
nýverið tæpa 50
milljarða króna í
sekt fyrir spillingu}
„Ekki ákjósanlegt“
M
ikið er talað um hækkandi fast-
eignaverð og skort á íbúðum
þessa dagana. Ekki sízt á höf-
uðborgarsvæðinu. Það kemur
ekki á óvart að ófáir vinstri-
menn kenni markaðinum um þetta ástand eins
og svo margt annað. Raunveruleikinn er hins
vegar talsvert flóknari en sumir vilja meina. Þá
væntanlega annaðhvort vegna þekkingarleysis
eða meðvitaðrar eða ómeðvitaðrar pólitískrar
rörsýni á aðstæður. Langur vegur er frá því að
markaðurinn haldi um alla þræði þessara mála.
Meginvandamálið er að sveitarfélögin, og þá
ekki síst Reykjavíkurborg vegna vægis hennar á
markaðinum, eru ekki að tryggja nægjanlegt
framboð á lóðum undir íbúðarhúsnæði. Það er
eðli málsins samkvæmt erfitt að byggja hús ef
engin er lóðin undir það. Erfitt er að byggja í
lausu lofti. Stjórnmálamenn, ekki sízt í Reykjavík, hafa
ítrekað lofað þúsundum nýrra lóða fyrir kosningar sem ekki
hefur verið staðið við. Í Reykjavík spilar þar stóra rullu
stefna vinstrimanna að þétta byggð eins og það er kallað.
Þétting byggðar er þó engan veginn tæmandi lausn á þeim
húsnæðisvanda sem venjulegt fólk stendur frammi fyrir.
Þétting byggðar á sér aðallega stað í grónum hverfum
þar sem húsnæðisverð er það hátt að fáeinar íbúðir til við-
bótar miðað við heildarfjöldann gera lítið til þess að lækka
verðið. Sér í lagi þegar eftirspurnin er slík að íbúðir seljast
nánast áður en þær eru settar á sölu. Jafnvel óséðar og á
verði vel yfir því auglýsta.
Borgaryfirvöld mega helzt ekki heyra á það
minnzt að halda áfram uppbyggingu í út-
hverfum eins og Úlfarsárdal þar sem til stóð
áður að byggja miklu fleiri íbúðir en nú eru á
teikniborðinu. Ein ástæðan er sú að vinstri-
menn vilja að fólk noti almenningssamgöngur
fremur en einkabílinn og telja að íbúar út-
hverfa séu líklegri til þess að velja síðarnefnda
kostinn. Framgangan gagnvart þeim sem vilja
nota einkabílinn er efni í annan pistil en helzt
dettur manni í hug að þessi framganga borg-
aryfirvalda sé liður í því að skapa þrýsting á
það að Reykjavíkurflugvöllur fari úr Vatns-
mýrinni svo hægt sé að byggja þar. Það er
vonandi að ráðamenn borgarinnar séu ekki að
notfæra sér húsnæðiserfiðleika fólks í slíkum
pólitískum tilgangi.
Það er þannig æði ódýrt að sparka í mark-
aðinn þegar staðreyndin er sú að sveitarfélögin stýra
framboðinu á lóðum og ennfremur hvers konar hús megi
byggja á þeim í krafti skipulagsvalds síns og þar með
hversu mikið er hægt að byggja af íbúðum. Ef markaður-
inn væri frjálsari í þessum efnum væri klárlega meira
jafnvægi á milli framboðs og eftirspurnar einfaldlega
vegna þess að markaðurinn reynir alltaf að fullnægja
þeirri eftirspurn sem til staðar er. Það getur hann hins
vegar ekki í dag þar sem íbúðarhús verða ekki byggð í
lausu lofti. Til þess þarf lóðir og framboðið á þeim er eng-
an veginn nóg. Þökk sé þeim sem fara með skipulags-
valdið: Sveitarfélögunum. hjortur@mbl.is
Hjörtur J.
Guðmundsson
Pistill
Sparkað í markaðinn
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Agnes Bragadóttir
agnes@mbl.is
Skýrsla um áhrif ferðaþjón-ustu á húsnæðis- og vinnu-markað í Reykjavík varlögð fram til kynningar á
fundi borgarráðs í fyrradag. Skýrsl-
an er unnin af VSÓ ráðgjöf í sam-
vinnu við Analytica að beiðni
Reykjavíkurborgar.
Skýrsluhöfundar meta það svo
að 90% líkur séu á því að árið 2020
verði fjöldi ferðamanna, sem komi
hingað til lands, á bilinu 3,2 til 5,9
milljónir og segja væntigildið (vænt
meðaltal, sem byggir á ákveðnum
fjölda hermana sem gerðar eru –
innskot blaðamanns) vera 4,3 millj-
ónir. Byggir sú spá á greiningu á
fjölda koma aftur til ársins 2002.
Væntigildið sýnir 39% vöxt í komu
ferðamanna á þessu ári, 20% á árinu
2018, 17% árið 2019 og 23% árið
2020.
Í skýrslunni kemur fram að töl-
fræðileg greining á fyrri frammi-
stöðu gefi ekki annað til kynna en
að áframhaldandi vöxtur verði á
fjölda ferðamanna til landsins þótt
bakslag geti verið mögulegt. Vægi
einstakra upprunalanda geti haft
mikil áhrif á útkomuna. Bretar og
Bandaríkjamenn hafi mikið vægi í
fjölda ferðamanna og sé ferða-
mannafjöldinn í heild því við-
kvæmur fyrir efnahagsþróun á
þessum mörkuðum. Kínverjar séu
sívaxandi hópur sem geti haft veru-
leg áhrif á ekki bara fjölda ferða-
manna heldur einnig árstíðardreif-
ingu og gæði þjónustunnar og spá
skýrsluhöfundar því að kínverskir
ferðamenn verði 10% allra ferða-
manna á Íslandi árið 2025 en 6% ár-
ið 2020, en í fyrra voru þeir 3,6%
ferðamanna á Íslandi.
Tvær gistinætur
Miða megi við að hver ferða-
maður til Íslands skapi kringum
tvær gistinætur á höfuðborgarsvæð-
inu. Á þessu ári megi því reikna með
um 5 milljónum gistinátta og 6 millj-
ónum á næsta ári.
Gistirými á höfuðborgarsvæð-
inu voru um 14.000 í lok árs 2016
samkvæmt opinberri skráningu.
Í skýrslunni segir að um 1.600
gististaðir séu að jafnaði til reiðu á
Airbnb en líklega séu um 400 af
þeim gistiheimili, íbúðargisting og
heimagisting sem hefur tilskilin
leyfi. Þeir 1.200 staðir sem eftir
standi bjóði líklega upp á um 3.000
gistirými að jafnaði.
Ekki sé gerð grein fyrir 41%
gistinátta í opinberum skráningum
samanborið við könnun Ferða-
málastofu á dvöl ferðamanna. Stór
hluti óskráðrar gistingar sé viðvar-
andi skekkja í upplýsingum um
greinina.
Fram kemur að nýting á hótel-
herbergjum er komin yfir 80% yfir
12 mánaða meðaltal á höfuðborgar-
svæðinu og á háannatíma er hún yf-
ir 90%.
Heildarfjöldi í einkennandi
störfum ferðaþjónustu er sagður
26.500 manns, sem eru um 14% af
vinnumarkaðnum. 15.000 störf hafi
orðið til í ferðaþjónustunni frá árinu
2009. Á síðasta ári hafi orðið til
4.000 störf, sem sé þriðjungur nýrra
starfa. A.m.k. annað hvert starf í
greininni sé fyllt með innfluttu
vinnuafli.
Á þessu ári megi reikna með að
2.000 störf verði til í ferðaþjónust-
unni og einnig 2018 og 2019. Í sam-
ræmi við fjölgun ferðamanna kunni
að verða til 3.000 störf árið 2020.
Byggingariðnaður er talinn
veita um 12.000 störf en erfitt sé að
meta hvort fleiri störf séu í reynd og
hvernig sambandi greinarinnar við
þenslu í ferðaþjónustu sé háttað.
Fjöldi ferðamanna
4,3 milljónir 2020
Spá um fjölda ferðamanna á Íslandi
Heimild: Analytica
8.000.000
7.000.000
6.000.000
5.000.000
4.000.000
3.000.000
2.000.000
1.000.000
0
2016 2017 2018 2019 2020 2021
Efri mörk Neðri mörkMiðspá
Skýrsluhöfundar segja að við-
bótareftirspurn eftir húsnæði
á höfuðborgarsvæðinu vegna
starfsfólks í ferðaþjónustu
verði um 600-750 íbúðir ár-
lega næstu árin.
Fram kemur að heildar-
mannfjöldi og breytingar á
hlutfalli erlendra ríkisborgara
bendi til þess að sótt sé að
íbúðarbyggð í Austurbænum.
Sömu sögu sé þó ekki endi-
lega að segja af nærliggjandi
hverfum og því megi telja að
áhrif heimagistingar á íbúð-
armarkaðinn séu fremur stað-
bundin.
Í skýrslunni segir að ekki sé
enn ljóst hvort ný lög um
heimagistingu, sem tóku gildi
um áramótin, hafi haft áhrif
óleyfisgististaða á Airbnb. Láti
eftirlitsaðilar ekki vita af sér
muni framboðið halda áfram
að vaxa í takt við eftirspurn.
Vantar 600-
750 íbúðir
VIÐBÓTAREFTIRSPURN