Freyr - 01.10.2005, Blaðsíða 20

TÆKNI
Tölvutækni við
stjórnun dráttarvéla
Tölvutækni við stjórnun vinnuvéla hefur verið í mjög örri þróun einkum nú síðasta
áratuginn. Það á einnig við dráttarvélar og vinnuvélar tengdar þeim. Þar sem áður
var mælaborð með einföldum ampermæli, olíuþrýstingsmæli og hleðsluljósi eru nú
margháttaðar upplýsingar á stafrænu formi jafnval á sérstökum skjá. Til að mynda
var vinnuvélum sem tengdar voru á dráttarvélar, í fyrstu lyft upp með handafli.
Seinna komu svo þrítengibeislin sem tengd eru vökvaþrýstingi vélarinnar og
stjórnstengur með beintengdum stöngum. Nú á tímum er algengt að stjórnað sé
með rofum eða hnöppum. Þeir eru oftast tengdir rafbúnaði sem aftur stjórnar
vinnutækinu, oft með aðstoð rafsegulrofa í vökvakerfi vélanna.
IEftir Grétar Einarsson,
Landbúnaðarháskóla
(slands, Hvanneyri.
skynjarinn boð í miðverk tölv-
unnar. Með þessum hætti er
unnt að skrá niður t.d. hraða,
ferilhraða og vegalengdir.
Eins og á öðrum sviðum tölvu-
tækninnar er þessi þróun í örum
vexti. Hún veitir mönnum margs
konar möguleika til nákvæmari
stjórnunar, eftirlits og skráning-
ar, langt umfram það sem áður
var. Af eðlilegum ástæðum tek-
ur nokkurn tíma að átta sig á
öllum þeim möguleikum sem
þessi tækni veitir og hvernig
hana má nýta til nákvæmari
vinnubragða sem stundum er
nefnt nákvæmnisbúskapur.
Einnig mætti orða það svo að
meiri möguleikar eru á að
stjórna framleiðsluferlinu af ná-
kvæmni hvað snertir vinnuvél-
arnar og reyndar á mörgum
öðrum sviðum búskaparins.
FRÁ RAFMAGNI
YFIR I' TÖLVU
Heimur rafmagnsfræðinnar hvað
snertir tölvur er eitthvað sem
varðar alls konar smáhluti og
hraða. Einnig er rætt um lág-
spennu og straummagn sem er
mælt í milli- eða mikroamperum.
( umfjölluninni er rætt um trans-
istora, spólur og þétta. Þá er eitt-
hvað um samtengdar hringrásir
þar sem á hverjum fermillimetra
eru jafnvel hundruð þúsunda að-
gerðir. En i stuttu máli má segja
að tölvan samanstandi af mið-
verki (central processing unit)
sem er þá sjálf aðgerðaeiningin
og örgjörvinn. Það er tengt ílags-
og frálagseiningu.
Miðverkið er þróað út frá
hringrásum. Það er hægt að for-
rita og er hin miðlæga eining í
stjórnunar- og samræmingarað-
gerðum í tölvunni. Þegar mið-
verkið er með ílags-og frálags-
búnaði ásamt minni er um að
ræða það sem daglega er nefnt
tölva. Tölvan er algjörlega óstarf-
hæf þar til hún hefur fengið röð
skipana eftir ákveðnum reglum
sem eru nefnd forrit til að vinna
eftir.
TÖLVAN
Vinnuferlið í tölvunni er í stór-
um dráttum þannig. [ ílagsein-
ingunni (inngangur) eru skráðar
utanaðkomandi upplýsingar
þ.e. hún tekur á móti utanað-
komandi gögnum. Það getur til
að mynda verið tengt rofum
eða hnöppum t.d. þegar verið
er að stilla vinnuvélina inn á til-
tekna vinnslubreidd. Það getur
líka verið um að ræða nema
sem skrá t.d hita eða þrýsting.
Miðverkið tekur síðan við gögn-
unum, reiknar og ber saman. [
minninu eru viðkomandi forrit
geymd og niðurstöður útreikn-
inga t.d. áburðarmagn á hekt-
ara. f frálagseininguna (útgang-
ur) fara þau gögn sem tölvan
hefur lokið við að vinna úr t.d.
leiðrétting á plógdýpt, tenging í
og úr framhjóladrifi eða læsing
á mismunadrifslás.
SKYNJARAR
Nemar eða skynjarar skila frá sér
nauðsynlegum upplýsingum að
miðverkinu. Skynjararnir um-
breyta eðlisfræðilegu ástandi í
rafrænt form. Eðlisfræðilegt
ástand getur t.d. verið þrýsting-
ur, hiti, hraði, staðsetning og
flæði. Þeir geta unnið með ýms-
um hætti og einnig verið ólíkir
hvað varðar nákvæmni.
Mælingar á hraða og snún-
ingshraða öxla er ein af mikil-
vægustu upplýsingunum varð-
andi notkun á dráttarvélum.
Svonefndum aflestrarskynjara
er komið fyrir af nákvæmni í ná-
munda við hjól eða ás. Á hjólinu
er komið fyrir segulmögnuðum
málmbút sem við snúninginn
hefur í hverri hringferð áhrif á
skynjarann. [ hvert skipti sendir
RAFBÚNAÐUR
Á DRÁTTARVÉL
I rafbúnaði dráttarvéla er að
finna margbreytilegan búnað
bæði sem staðalbúnað og/eða
aukabúnað eftir óskum kaup-
andans. Um er að ræða allt frá
einföldum vöktunarbúnaði upp
í „flókinn" búnað til stjórnunar.
Það getur t.d. verið búnaður
sem stjórnar áburðarmagni á til-
tekinn flöt innan sömu spildu
sem byggir á greiningu á jarð-
vegsgerð og uppskerumæling-
um. Uppskerumælingarnar hafa
þá verið gerðar með viðlíka
búnaði árið áður og geymdar í
minni tölvunnar.
TÖLVUSTÝRÐUR
LYFTIBÚNAÐUR
Tölvustýrður lyftibúnaður er
gott dæmi um hvernig nota má
rafbúnaðinn/tölvurnar til að
framkalla hraðvirk viðbrögð
sem laga sig að stillingum sem
eru fyrirfram ákveðnar. Jafn-
framt er unnt að tengja við-
brögð lyftunnar við hjólskriki
drifhjóla. Fari skrikið umfram til-
tekin mörk, t.d. við plægingu,
er plógnum lyft aðeins og þar
með minnkar skrikið.
Annað dæmi sem má nefna
um tölvustýrða lyftustjórnun á
þrítengibeisli er sveiflujöfnun.
Við meiri ökuhraða en 6-8
km/klst. lækkar stöðuhæð lyft-
unnar örlítið en í kjölfarið fer af
stað hraðvirkur búnaður sem
ýmist hækkar eða lækkar stöðu
vinnutækisins til að draga úr
sveiflum í hæð vinnutækis eftir
Mynd1- Miðverk
Uppbygging á tölvubúnaði.
20
FREYR 10 2005