Freyr - 01.10.2005, Side 35

TÓNNINN
Mjólkurframleiðsla í blindgötu
Magnús B. Jónsson, Hvanneyri
Sú ánægjulega staða er komin upp í
íslenskri mjólkurframleiðslu að
neysla mjólkurafurða er nú meiri en
núverandi framleiðsla getur annað.
Skyndilega eru ógnir þær sem blas-
að hafa við svo mörgum kúabónd-
anum, að framleiða verðlausa mjólk
síðasta hluta verðlagsársins vegna
þess að kvótinn er uppurinn, blásn-
ar burt. Heildarkvótinn er aukinn,
þegar eru ákveðin uppkaup á um-
frammjólk á komandi verðlagsári og
kvótaverð á hraðri niðurleið. Þá
berast einnig fréttir af því að úti í
heimi sé stöðugt aukin eftirspurn
eftir íslenskum mjólkurvörum og
markaðstarf undanfarinna ára að
skila sér. Á heildina litið eru þetta
mikil gleðitíðindi fyrir íslenska
mjólkurframleiðslu.
En það er engin rós án þyrna. Varla lágu fyr-
ir niðurstöður síðasta verðlagsárs og spárnar
fyrir framtíðina þegar fyrstu áhyggjuraddir
fóru að heyrast. Guðmundur Lárusson,
Stekkum, reið á vaðið og skrifaði pistil á
„Kýrhausnum" um mjólkurframleiðslu sem
komin væri í blindgötu vegna getuleysis ís-
lensku kýrinnar og hann klikkti út með eftir-
farandi niðurstöðu: „Er ekki tími til kominn
að horfast I augu við þá staðreynd að ef
mjólkurframleiðsla á að vera í landinu til
frambúðar verðum við nú þegar að hefjast
handa við kynbætur stofnsins með innflutn-
ingi erfðaefnis." Það var að vonum að Bú-
kolla yrði nú rétt einu sinni fótakefli íslenskr-
ar mjólkurframleiðslu. Margir eru sammála
niðurstöðu Guðmundar í málinu. Greinar í
Frey og Bændablaðinu benda á svipaðar
lausnir og nú síðast kom ályktun frá fundi
Mjólkurbús Borgfirðinga þar sem því er beint
til LK að hefjast þegar handa um að huga að
innflutningi erfðaefnis til blöndunar íslenska
kúakyninu.
Ég held því miður að svo einföld lausn sé
ekki á málinu. Framtíð íslenskrar mjólkur-
framleiðslu mun ráðast af mörgum þáttum
og þar er kýrin aðeins einn þeirra. Það er ekki
síður líklegt að framtíð íslenskrar mjólkur-
framleiðslu liggi m.a. í sérstöðunni sem felst
I því að nýta íslenska kúakynið.
Það eru ekki til miklar upplýsingar um
erfðafræðilega sérstöðu íslenska kúakynsins.
Þær rannsóknir sem gerðar hafa verið benda
þó eindregið til þess. Það er því brýnt að
hefja nú þegar skipulagðar rannsóknir á
erfðafræðilegri sérstöðu. Nútíma kynbótaað-
ferðir gera það mjög auðvelt að fella slíkar
upplýsingar að kynbótastarfinu á hverjum
tíma.
Það fer ekki milli mála að stofnstærð ís-
lenska kúakynsins hefur áhrif á möguleika á
að stunda árangursríkt kynbótastarf. Sífellt er
þó verið að endurskoða og bæta kynbótaað-
ferðirnar og með skipulögðum hætti er unnt
að lágmarka þau augljósu vandkvæði sem
stofnstærðin setur, s.s I aukningu skyldleika-
ræktar, án þess að draga að nokkru ráði úr
erfðaframförum. Því má heldur ekki gleyma
að það er hinn virki erfðahópur sem skiptir
máli en ekki stofnstærðin og nýjustu rann-
sóknir benda til að jafnvel I alheimskynjum
eins og Holstein sé virki erfðahópurinn ótrú-
lega lítill.
I umræðunum um getuleysi stofnsins til
framtíðar er einkum nefnd hraðminnkandi
ending kúnna og stöðug aukning kálfa-
dauða. Það er margt sem bendir til þess að
ending kúnna sé vanmetin og fækkun þeirra
undanfarið hafi ekki stjórnast af getuleysi
eða göllum heldur miklu fremur af miklum
sviptingum I rekstrarumhverfi búgreinarinn-
ar.
Hinar óljósu orsakir kálfadauða ætti að
vera áskorun á rannsóknaaðila að taka það
mál föstum tökum frá mörgum sjónarhorn-
um samtímis og nauðsynlegt að setja upp
fjölþætta rannsóknaáætlun I því máli.
(Ijósi nýrra möguleika um framtíð íslenskr-
ar mjólkurframleiðslu er það skylda rann-
sóknaaðila og atvinnuvegarins að taka nú
höndum saman og hefja samræmda rann-
sóknavinnu á mörgum vígstöðvum til þess
að leita skipulega svara við þeim vandamál-
um sem við blasa. Það mun verða árangurs-
ríkara og skila bændum mun meiru en að
hefja nú aftur umræðuna um innflutning
erfðaefnis til að bæta íslensku kúna.
(þessu máli er mikilvægt að allir leggist þar
á árar svo gróska Islenskrar mjólkurfram-
leiðslu geti haldið áfram og kúabændur
framtíðarinnar geti áfram glímt við það
skemmtilega vandamál að anna eftirspurn
markaðsins.
FREYR 10 2005