Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2012, Page 51

ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS50
og könnun búsetu mynsturs. Aðferða fræðinni, sem notuð var við rannsóknina,
svipar nokkuð til aðferðafræði sem Ishe notar í gróðurrannsóknum sínum.17
Ýmis gögn voru notuð við rann sóknina fyrir utan loftmyndir. Upplýsingar úr
tveimur landfræðilegum gagna grunnum voru notaðar til þess að staðsetja bæi
sem skoða átti. Þetta voru gagna grunnur Landmælinga Íslands18 og gagna-
grunnur Hóla rann sóknar innar um Skagafjörð.19 Við staðsetningu fornleifa
voru einnig notaðar þær heimildir sem til eru um fornleifar í Austur- og Vestur-
dal og áður hefur verið greint frá. Aðferða fræðin var flókin og margslungin en
til þess að missa af sem minnstu var leitað tvisvar til þrisvar á hverri mynd og
farið aftur í heimildir til að kanna hvort eitthvað hefði orðið útundan. Ferlinu
er best lýst með flæðiriti (mynd 2).
Heildarfjöldi fornleifa sem fannst á loftmyndunum á þeim svæðum sem
framangreindar rannsóknir náðu til var borinn saman við þær sem fundist
höfðu á vettvangi. Guðrún Sveinbjarnardóttir hafði ekki kannað jafnmarga
bæi og gert var í þessari rannsókn og fjöldi fornleifa kom ekki alltaf fram
hjá Hjalta Pálssyni. Til þess að fá raunhæfan samanburð þurfti að leiðrétta
tölurnar og var því útbúin tafla (tafla 2) sem sýndi aðeins fjölda fornleifa á
bæjum sem allir aðilar höfðu kannað.
Rannsóknir sýna að vinnsla með innrauðar myndir í tölvu getur gefið
jafnvel enn betri niðurstöðu20 og var því ákveðið að prófa að strekkja á litum
nokkurra mynda til þess að kanna muninn. Strekking felur í sér að litafrávik
eru gerð skýrari með því að þjappa saman þeim litum sem ekki er áhugi fyrir
að skoða en dreifa úr litabili þeirra sem á að nota við greiningu. Það gerir það
að verkum að öll frávik verða skýrari og þar af leiðandi ættu fornleifarnar að
koma betur í ljós.
Lagt var mat á hlutverk fornleifa á grundvelli ummerkja og mynsturs sem
greina mátti í loftmyndum. Jákvæð og neikvæð ummerki voru það fyrsta sem
var skoðað. Vitað er með nokkurri vissu hvernig þessi mismunandi ummerki
verða til og við hvernig aðstæður þau myndast.21 Mikið grjót í jarðvegi
eftir vegghleðslur og steingólf getur valdið hægari vexti hjá gróðri, enda
næringin torsóttari, og verða þá ummerki eftir fornleifar neikvæð. Jákvæð
ummerki verða hins vegar þegar jarðvegur er næringarríkari en annarstaðar á
svæðinu.22 Því má ætla að hægt sé að gera sér einhverja hugmynd um notkun
húsa með hjálp þessara ummerkja auk annarra útlitseinkenna eins og lögunar,
stærðar, herbergjafjölda og staðsetningar miðað við aðrar rústir á svæðinu.
Fornleifar á Þorljótsstöðum í Vesturdal voru notaðar til að gefa fordæmi
um flokkun en flestar fornleifar þar eru frekar nýlegar og upplýsingar um
hlutverk þeirra finnast í rituðum heimildum. Þær upplýsingar sem fengust út