Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2012, Blaðsíða 52

51INNRAUÐAR LOFTMYNDIR Í FORNLEIFARANNSÓKNUM
frá minjum á Þorljótsstöðum og öðrum rituðum heimildum voru yfirfærðar
á önnur minjasvæði í Austur- og Vesturdal. Túlkunarlykilinn sem búinn var til,
var notaður að miklu leyti en ásamt honum voru notaðar túlkanir Guðrúnar
Sveinbjarnardóttur og Hjalta Pálssonar ásamt öðrum túlkunum sem komið
hafa fram í rituðum heimildum. Til að mynda sýna fornleifauppgreftir að
langhús frá fyrstu öldum voru byggð úr torfi þó að seinna hafi grjót einnig
verið notað sem byggingarefni.23
Við athugun á búsetumynstri Austur- og Vesturdals voru notaðar ritaðar
heimildir ásamt þeim upplýsingum sem sáust á loftmyndum. Allar heimildir
voru teknar saman og settar í töflur (töflur 6 og 7) sem sýna hvers konar
búseta var á bænum á hverju tímabili sem og hversu lengi þar var búið.
Ákveðið var að vinna þennan kafla út frá sömu aðferðarfræði og notuð var við
athugun á hlutverkum, þ.e. nota þekkt minjasvæði til þess að gefa grunninn að
búsetumynstri, athuga hvernig það samræmist loftmyndum og síðast reyna að
yfirfæra upplýsingarnar á svæði þar sem búsetumynstur er óþekkt.
Niðurstöður
Samanburður venjulegra litloftmynda og innrauðra loftmynda í lit
Líkt og aðrar rannsóknir sem notað hafa innrauðar myndir hafa gefið til
kynna, hvort sem um er að ræða gróður-, jarðfræði- eða fornleifarannsóknir,
voru niðurstöður þessarar rannsóknar sláandi. Mun betra var að greina rústir
á innrauðum loftmyndir en á venjulegum litmyndum. Á rannsóknarsvæðinu
fundust 340 fornleifar á innrauðu myndunum en 156 fornleifar á litmyndunum
(tafla 1). Þrátt fyrir að litmyndirnar væru oftar en ekki góðar og hægt væri
að greina fjöldann allan af sýnilegum rústum, var greinilegt að innrauðu
myndirnar voru betri kostur. Fornleifarnar urðu mun greinilegri á innrauðu
myndunum og stungu meira í stúf við umhverfi sitt en á litmyndunum, auk
þess sem veggir og útlínur rústa voru ætíð mun skýrari á innrauðu myndunum
og því auðveldara að hnita þær upp. Leitin varð því bæði árangursríkari og
fljótlegri. Þó kom í ljós að þegar búið var að koma auga á fornleifarnar á
innrauðu myndinni mátti oft greina þær einnig á venjulegu litmyndinni.
Fjöldi fornleifa á: Fjöldi fornleifa úr eldri vettvangs könnun:
Litmynd Innrauðri mynd Guðrún Sveinbjarnardóttir Hjalti Pálsson
Fjöldi 156 340 127 201
Tafla 1. Fjöldi fornminja sem hafa fundist í Vestur- og Austurdal. Tölur sýna heildarfjölda fornleifa sem
fundust með mismunandi gerðum loftmynda og í vettvangskönnun.