Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2012, Page 106

105ETNÓGRAFÍSK ENDURNÝJUN ÍSLENSKRA SAFNA
spádómum hærra undir höfði og benda á tengingu fortíðar við samtíð, en
spádómar eru ennþá stundaðir í íslenskri samtímamenningu.
Lokaorð
Hugmyndir um söfn, sýningar og setur sem „raunverulegt bindiefni“57
nærsamfélaga eru einkennandi fyrir margt af því sem fulltrúar nýrra
menningarverkefna víða um land nefna þegar þeir eru spurðir út í markmiðið
með stofnun þeirra. Þessi samfélagslega binding sem keppt hefur verið að
hefur aðallega verið skoðuð og metin út frá fjárhagslegum ávinningi slíkrar
endurnýjunar, í anda menningarstefnu nýfrjálshyggju, en ekki út frá annars
konar sjónarmiðum eins og hvers konar virkjun hefur átt sér stað og með hvaða
afleiðingum. Eins og sýnt hefur verið fram á hér að framan fela breytingar á
menningarstefnu íslenskra ríkisstjórna á tímabilinu 1991-2009 hins vegar í
sér breytingu á etnógrafísku gildismati, þar sem þáttum í menningu íslensku
þjóðarinnar sem hafa skipað takmarkaðan sess í söfnun og sýningarhaldi
eldri safna er gert hátt undir höfði. Við höfum reynt að draga fram hvernig
pólitískar breytingar og breytingar á menningarstefnu á þessu tímabili
grundvölluðust á dómi, þar sem ráðist var til atlögu við hefðbundinn skilning
á því hvað teljist til íslenskrar menningar og um leið lögð fram gagnrýni
á opinberar safnastofnanir. Að baki þeim breytingum sem innleiddar voru
á menningarsviðinu lágu því ekki síður etnógrafísk gildi og markmið en
pólitísk. Með því að veikja mörkin milli hefðbundinnar og óhefðbundinnar
menningar og gefa óáþreifanlegri, sem og „kvenlægri“ menningu áþreifanlegt
form eru takmarkanir eldri safna afhjúpaðar og þau etnógrafísku gildi sem
þau hafa staðið fyrir um árabil. Af þeim dæmum sem við höfum rætt hér má
sjá hversu fjölbreytt verkefnin hafa verið á undanförnum árum en þau eiga
sér nokkra sameiginlega þætti sem líta má á sem tilraunir til endurnýjunar á
íslenskri etnógrafíu. Opinberir aðilar eins og ríki og sveitarfélög hafa styrkt
verkefnin með fjármunum með það að markmiði að koma þeim á legg
og auka lífsgæði íbúanna með fjölgun atvinnutækifæra. Sömu aðilar hafa
einnig litið svo á að með þeim aðgerðum sé verið að virkja framtakssemi
einstaklinga og hópa til nýsköpunar. Talsmenn safna sem fyrir voru hafa verið
gagnrýnir á þessa þróun og hafa haldið því fram að verið sé að ganga þvert á
fagleg vinnubrögð við útdeilingu fjármagns.58 Í annan stað eiga verkefnin það
sameiginlegt að verið er að fást við þætti í íslenskri menningu sem hafa legið
í láginni hjá opinberum söfnum og ekki fengið þá athygli sem þeim ber.
Sauðfjársetrið vekur til dæmis athygli á stöðu atvinnugreinar sem á undir högg