Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2012, Page 158
ÞÓRÐUR TÓMASSON
HRAFNSSTAÐIR – HRAPPSSTAÐIR
Byggðin í Rangárvallahreppi milli Eystri-Rangár og Fiskár laut í lægra haldi
fyrir Heklu í gosinu 1947. Rauðnefsstaðir og Þorleifsstaðir lögðust þá í eyði
en Reynifell hélst í byggð til 1981. Þarna eru merkar minjar, fjárborgir fornar
í Reynifellshólmi og mikill hellir á Þorleifsstöðum svo eitthvað sé nefnt.
Þríhyrningur er mikið leiðarmerki. Margir hafa leitt getum að býli Starkaðar
undir Þríhyrningi frá Njáls sögu. Lítill vafi leikur á að rústir þess sé að finna
undir rústum Kirkjulækjarsels hátt uppi sunnan undir fjallinu. Þangað átti ég
eitt sinn góða göngu með hollvini mínum Oddgeiri Guðjónssyni bónda í
Tungu og sá þar leifar túngarðs frá fornöld. Sigurður Vigfússon fornfræðingur
fór um þetta svæði árið 1883. Honum segist svo frá í Árbók Fornleifafélagsins
1888-92 : „Svo sem bæjarleið inn með Fiská, norðan undir Þríhyrningi þar
sem hann er hæstr, eru ákaflega miklar tóftarústir fornar og stórar og miklar
girðingar, sem enda sýnist vera varnargarður. Hér hefir því auðsjáanlega verið
stórbýli … Hér er allt orðið fornlegt, tóftirnar niður sokknar, landið víða
lyngi og mosa vaxið. Hér er mikið undirlendi eða nóg land. Þessar rústir
heita nú á Hrappsstöðum.“1 Sigurður trúði því illa að Þráinn Sigfússon hefði
fengið Víga-Hrappi Njáls-Sögu „svo stórkostlegan bústað“ heldur væri þarna
að leita bæjar Starkaðar undir Þríhyrningi.
Svæðið sem hér um ræðir er milli Reynifellsöldu og Þorleifsstaða ofan
Fiskár (sjá kort á bls. 152). Brynjúlfur Jónsson frá Minna-Núpi kom á staðinn
1897 og greinir frá honum í Árbók 1898. Hann nefnir svæðið Hrappsstaðanes:
Í því er girðing mikil og í girðingunni vestarlega er bæjarrúst, nál. 20 fðm. löng
og nál. 10 faðma breið (að meðtöldum húsagarði). Bjó ég til uppdrátt af henni.
Nokkrum föðmum ofar er rúst af fjósi og heygarði: Er fjóstóftin rúmlega 8
faðm. að lengd og heygarðurinn 8 faðm. að lengd og breidd, en honum er
skift í tvent með þvergarði. Löngum spöl vestar í girðingunni er önnur rúst,
sem mér sýnist líklegast að hafi verið kot; þó getur raunar verið, að það séu
fénaðarhúsatóftir, t.a.m. tvö fjárhús, heytóft og stekkur með lambakró.2