Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2012, Page 187

ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS186
vinnu við það á komandi árum. Oft gleymist að fornleifar og hús, jafnt í
bæjum sem sveitum, eru hluti af sama menningarlandslaginu sem nauðsynlegt
er að skrá í samhengi.
Skýrar er kveðið á um í lögum nr. 80/2012 en eldri lögum hvernig
minjaskráningunni skuli háttað og settar eru inn meiri kröfur um samvinnu
við Samband íslenskra sveitarfélaga. Þannig er nýtt ákvæði um að Minjastofnun
Íslands skuli setja reglur um skráningu fornleifa og friðaðra og friðlýstra húsa
og mannvirkja að höfðu samráði við Samband íslenskra sveitarfélaga.20 Þetta
ákvæði á sína sögulegu skýringu og byggist á því að í lögum nr. 107/2001
var sett inn ákvæði um að framkvæmdaaðili, sem oft var sveitarfélag, ætti
að kosta fornleifaskráningu í tengslum við skipulagsgerð eða framkvæmdir.
Sveitarfélög voru almennt mjög ósátt við það fyrirkomulag og varð því að
samkomulagi að minjavarslan og Samband íslenskra sveitarfélaga mótuðu
saman reglur um skráningu fornleifa á framkvæmdasvæðum. Lokið er við
skráningarstaðla vegna fornleifaskráningar og verið er að móta nýja staðla
vegna húsa- og mannvirkjaskráningar.
Samkvæmt eldri lögum voru engin ákvæði um að það bæri að tilkynna
til minjavörslunnar hvar unnið væri að fornleifaskráningu. Kom það sér oft
illa að geta ekki svarað fyrirspurnum hagsmunaaðila um slík mál. Þá voru
dæmi þess að svæði væru tvískráð, eins og iðnaðarsvæðið við Helguvík í
Reykjanesbæ, vegna þess að minjavarslan hafði ekki fengið upplýsingar um
að fornleifaskráning hefði þegar farið fram þegar stofnunin fór fram á slíka
skráningu í tengslum við umsögn vegna framkvæmda.21 Af þessum sökum
er ákvæði um að tilkynna beri til minjavörslunnar um hvar unnið sé að
fornleifaskráningu nauðsynlegt og eins það ákvæði að skráningu fornleifa,
húsa og mannvirkja á tilteknu svæði teljist ekki lokið fyrr en skráin hefur
hlotið staðfestingu Minjastofnunar Íslands.22
Það gengur ekki að vinna að markvissri minjavörslu án þess að yfirvöldum
sé gert kleift að hafa óheftan aðgang að upplýsingum um minjar á eigin
forsendum í landfræðilegum gagnagrunni. Ákvæðið um að þeim aðilum sem
taka að sér skráningu á minjum beri að afhenda stofnuninni öll þau gögn sem
verða til við skráningu og einnig skráningarskýrslur í rafrænu formi er því
fagnaðarefni fyrir minjavörsluna. 23
Á undanförnum árum hefur minjavarslan unnið að gerð landfræðilegs
gagnagunns yfir fornleifar sem birtast mun í vefsjá sem hönnuð hefur verið
í samvinnu við Loftmyndir ehf. Vefsjáin mun tengjast heimasíðu Minja-
stofnunar Íslands sem verður opnuð í lok nóvember 2013. Um er að ræða
grunn sem fornleifafræðingar geta skráð beint inn í. Grunnurinn hefur verið