Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2012, Page 188

187NÝ LÖG UM MINJAVERND
í þróun og vinnslu undanfarið og fengust gögn frá Byggðasafni Skagfirðinga
í Glaumbæ í þróunarvinnuna.
Það hefur oft vafist fyrir minjavörslunni hvers vegna það telst ekki eðlilegt
að sveitarfélög nýti jöfnunarsjóð sinn til að skrá fornleifar á sama hátt og þeir
nýta hann í húsvernd. Minjavarslan hefur ítrekað kynnt þá tillögu sína fyrir
yfirvöldum að ríki og sveitafélög standi sameiginlega að fornleifaskráningu
og beri saman kostnað við hana. Skref í þessa átt er nýtt ákvæði í lögunum
um að ríkissjóður skuli bera kostnað af fornleifaskráningu sem fer fram
innan þjóðlendu nema um annað hafi verið samið. Á öðrum stöðum skal sá
sem ber ábyrgð á skipulagsgerð í samræmi við skipulagslög standa straum af
kostnaði við skráninguna. Framkvæmdaaðilarnir eru oftar en ekki sveitarfélög
landsins.24
Rannsóknir og viðhald minja
Húsvernd er sá þáttur minjavörslu sem mestu fjármagni er veitt til, enda
snertir hún hagsmuni fjölda Íslendinga, jafnt húseigenda sem iðnaðarmanna.
Fyrir utan húsverndarmál er fornleifauppgröftur sá þáttur minjavörslu sem
almenningur, fjölmiðlar og yfirvöld hafa sýnt hvað mestan áhuga.
Í nýju lögunum er breyting á skilgreiningu á fornleifarannsóknum.
Þær voru skilgreindar einungis sem fornleifauppgröftur í eldri lögum, en
í lögum nr. 80/2012 nær hugtakið fornleifarannsókn yfir víðara svið eða
allt það vísindalega starf sem unnið er til að stuðla að aukinni þekkingu á
fornleifum. Á heitið bæði við um rannsókn sem hefur í för með sér rask, eins
og uppgröft af ýmsum stærðargráðum, sýnatöku og notkun málmleitartækja.
En fornleifarannsókn á einnig við um rannsóknir án jarðrasks eins og
vettvangsskráningu fornleifa. Eitt nýju ákvæðanna í lögum er að tilkynna
beri til Minjastofnunar Íslands um allar slíkar fornleifarannsóknir á Íslandi.25
Skýrar er kveðið á um í þessum lögum en þeim fyrri um rannsóknarskyldu
starfsfólks Minjastofnunar Íslands. Þannig segir í 11. gr. lið i að hlutverk
stofnunarinnar sé að: „… framkvæma nauðsynlegar rannsóknir, svo sem
neyðarrannsóknir, vettvangs kannanir til að staðfesta umfang og eðli minja og
aðrar skyndirannsóknir.“ Stofnunin getur þó falið öðrum fornleifafræðingum
þetta verkefni gegn greiðslu.26
Sækja þarf sérstaklega um leyfi til fornleifarannsókna sem hafa jarðrask í
för með sér. Ísland fylgir þeim reglum sem gilda í flestum löndum Evrópu, að
fornleifauppgröftur er ekki heimill nema með leyfi frá yfirvöldum. Reglum
um veitingar leyfa til fornleifarannsókna hefur verið breytt frá fyrri lögum og