Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2012, Qupperneq 189

ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS188
gilda nú Reglur um veitingu leyfa til fornleifarannsókna sem hafa jarðrask í för með
sér.27 Ýmsar breytingar hafa verið gerðar á núgildandi reglum frá þeim sem
áður giltu. Umsókn um leyfi skal hafa borist minnst fjórum vikum áður en
fyrirhuguð rannsókn hefst og stofnuninni ber að taka afstöðu til umsóknar
innan tveggja vikna eftir að umsóknin hefur borist. Rannsóknarleyfi gilda
að jafnaði í eitt ár, en nýtt ákvæði í lögunum er á þá leið að unnt sé að veita
leyfi til þriggja ára ef rannsóknin er umfangsmikil og ætti slíkt að auðvelda
fornleifafræðingum að skipuleggja rannsókn sína til lengri tíma.28
Minjaverndaryfirvöld hafa verið gagnrýnd af fornleifafræðingum fyrir að
gera ekki nógu miklar kröfur um menntun þeirra sem veitt hefur verið leyfi
til að stjórna fornleifauppgröftum. Það er rétt að nokkrir aðilar sem einungis
hafa lokið grunnmenntun í fornleifafræði hafa stýrt rannsóknum hérlendis.
Í þeim tilfellum sem slíkt leyfi hefur verið veitt er um að ræða aðila með
mikla uppgraftarreynslu, flestir hafa stýrt fjölda rannsókna og farist það vel
úr hendi. Það er hins vegar stefna Minjastofnunar Íslands að auka kröfur á
þá vegu að til þess að nýir aðilar fái leyfi til að stjórna fornleifarannsókn á
komandi árum verði þeir að hafa lokið framhaldsnámi í fornleifafræði auk
mikillar uppgraftarreynslu.
Minjastofnun Íslands er ætlað að móta stefnu í fornleifarannsóknum í
landinu og njóta í þeirri vinnu m.a. ráðgjafar fornminja nefndar. Húsa frið-
un ar nefnd gegnir sama hlutverki vegna stefnumótunar í húsvernd. Sú regla
hefur lengi verið við lýði hjá þeim sem vinna við húsvernd að þeir sem hafa
áhuga á að hefja nýtt verkefni, stórt sem smátt, ræða við minjaverndaryfirvöld
um áform sín og móta verkefnin í framhaldi af því. Telja má eðlilegt að slík
regla sé einnig tekin upp vegna fornleifarannsókna. Það er óeðlilegt að forn-
leifa fræð ingar hefji vinnu við að móta margra ára rannsóknaáætlun á minjum
án þess að ræða við viðeigandi yfirvöld. Slíkt tíðkast yfirleitt ekki meðal
nágrannaþjóða okkar. Aðrar þjóðir hafa strangt regluverk sem fara verður
eftir og veita fæstar þeirra leyfi til vísindarannsókna án þess að málin séu fyrst
rædd við yfirvöld og mótuð með þeim.
Í lögum nr. 80/2012 er nýtt ákvæði um að veiting leyfa til rannsókna á
friðlýstum minjum skuli heyra til undantekninga. Ef af slíkum leyfisveitingum
verður skulu rannsóknaraðilar hlíta sérstökum skilmálum sem Minjastofnun
Íslands setur.29
Annað nýtt ákvæði er að skila skal öllum gögnum inn til Þjóðminjasafns
Íslands, bæði gripum og frumgögnum úr fornleifarannsóknum auk skýrslna.
Þar að auki ber að skila skýrslum inn til Minjastofnunar Íslands í því formi
sem hún ákveður. Þá er nýtt ákvæði að standi rannsóknaraðili ekki við skil