Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2012, Page 193

ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS192
móti ekki raunverulegar markaðsvörur sem hægt er að setja verðmiða á. Þær
heyra til svokallaðra almannagæða ( e. common resources ) rétt eins og náttúran.
Á tíunda áratug síðustu aldar, á sama tíma og nýskipan í ríkisrekstri (e. New
Public Management) varð áberandi þáttur í efnahagsstjórn hinna ýmsu þjóða,
hóf fólk sem starfaði við minjavernd að reyna að finna málaflokknum sess
innan hagkerfisins og leggja áherslu á notagildi og fjárhagslegt mikilvægi
minja. Bandaríkjamenn og ýmsar Evrópuþjóðir prófuðu ýmis reiknilíkön í
þeim tilgangi að setja verðmiða á minjar og réttlæta með því tilveru þeirra.
Í tengslum við styrkjakerfi sitt mótaði Aþjóðabankinn aðferðafræði þar sem
reynt var að meta hagrænt gildi minja.37 Bandarískur sjóður, the National
Trust for Historic Preservation gaf út ritið The Economics of Historic Preservation
árið 1994, en þar var að finna samantekt um ýmsar kannanir sem gerðar
höfðu verið og studdu við fullyrðingar þeirra sem töldu að minjar og einkum
gömul hús hefðu hagrænt gildi fyrir samfélagið. Var þar tekinn fjöldi dæma
um aukinn hagnað í hagkerfi borga í Bandaríkjum Norður-Ameríku og
aukið virði bygginga, sem rekja mátti til minja og einkum fornra húsa í
nærumhverfinu. 38
Til þess að leggja mat á verðgildi minja er því reynt að beita sérhæfðum
aðferðum sem fengnar er úr umhverfishagfræði. Fyrir nokkrum árum beitti
höfundur þessarar greinar einni aðferðanna úr umhverfishagfræði, svokallaðri
ferðakostnaðaraðferð (e. travel cost method ) til að greina hagrænt gildi minja
á nokkrum stöðum hérlendis. Meðal þeirra var Stöng í Þjórsárdal. Ekkert
hefur verið gert enn sem komið er til að laða ferðamenn að þeim merku
minjum. Stöng er hvergi auglýst, engin aðstaða er á staðnum né upplýsingar
fyrir ferðamenn. Þrátt fyrir það voru niðurstöður greiningar sem byggðust á
hálfs árs aðsókn ferðamanna að Stöng væri um 38 milljóna króna virði árið
2010. Með öðrum orðum vörðu ferðamenn þessari upphæð til að komast í
Þjórsárdalinn til að skoða Stöng. 39
Í grein sem birtist í blaðinu The Cumberland News árið 2011 kom fram
að veggur Hadrians keisara (e. Hadrians Wall), sem byggður var á annarri
öld e. Kr. á Bretlandseyjum, aflar sveitarfélögunum sem liggja að honum um
880 milljóna punda á ári í tekjur vegna ferðamanna eða um 166 milljarða
íslenskra króna.40 Hagkerfið hérlendis er vissulega ekki eins stórt né minjar
eins þekktar á alþjóðavettvangi og veggur Hadrians, þannig að ekki er að
vænta jafnmikilla tekna af minjum hérlendis. En aukin áhersla á markvissa
uppbyggingu á íslenskum minjastöðum almennt ætti að færa þjóðarbúinu