Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2012, Side 220

219RITDÓMUR: MANNVIST
Samlíking á táknrænu gildi kirkna á miðöldum og jeppa nútímans er
skemmtileg og ef til vill er hún réttmæt en forvitnilegt væri að kafa dýpra
ofan í efnið. Hús hafa líklega alltaf táknræna merkingu í öllum samfélögum.
Við vitum um stöðugildi jeppans en hvaða heimildir geta greint frá tákngildi
kirkna fyrri alda?
Í kaflanum Fjárhús og beitarhús er myndatexti þar sem segir „Óvenjuleg
grjóthleðsla … Svona mynstur er algengt í torfhleðslu og kallast klömbru-
hleðsla. Ekki er ljóst hvað hleðslumanni hefur gengið til en líklega hefur
hann lagt metnað í hleðsluna og hún er óneitanlega falleg.“ Mynstur af
þessu tagi kallast í daglegu tali dálkmynstur en orðin síldar beins mynstur og
fiskibeinsmynstur eru líka notuð. Þetta er ekki algengt í stein hleðslu hér á landi
en þó fjærri því að vera einsdæmi. Sums staðar í nágranna löndum okkar er
þetta algengt í veggjahleðslu, til dæmis Írlandi og Skotlandi. Mynstur af þessu
tagi með skásettum steinaröðum sem hallast á víxl var algengt í hlöðnum
veggjum á tímum Rómaveldis og kallast upp á latínu OPUS SPICATUM.
Yfirleitt er talið að slík hleðsla hafi þótt falleg og hefur hún ekki verið
skýrð með neinum öðrum hætti. Klömbruhleðsla myndar einnig skásett
dálkmunstur af svipuðum toga. Það sem orkar tvímælis í myndatextanum er
að kalla munstrið klömbruhleðslu. Hleðsluaðferðin hefur yfirleitt verið talin
einna endingarbest torfhleðsluaðferða ásamt strenghleðslu. Ósennilegt er að
nokkurn tíma verði unnt að rekja uppruna klömbruhleðslunnar. Vel kann að
vera að fagurfræðilegt mat hafi haft þar áhrif en víst er að skásettir torfhnausar
hafa þann kost meðal annars að rifurnar milli þeirra pressast saman og haldast
lokaðar þótt veggurinn sígi með tíð og tíma.
Ýmislegt í bókinni getur orðið tilefni umræðna og vafalítið kann eitthvað
að orka tvímælis sem þar er sagt. Miklu æskilegra er að hún veki umræður
en ekki. Bókin er afar kærkomin og ætti að vera á til hverju heimili landsins.