Húnavaka - 01.05.2016, Qupperneq 146

H Ú N A V A K A 144
meira selshreifum
held ur en viðkvæm-
um blómblöðum og
ég er ekki trúaður á
það sem fram kemur
hjá Jónasi frá Hrafna-
gili að þau séu illrar
náttúru. Aftur á móti
hældi hann rót inni og
fullyrti að leggi mað-
ur hana í vígða mold
og beri svo á sér verði
aldrei neitt framar til
ama. Ég bý vel að
eiga burni rótina að
granna.
Árið 1909 tókst að
búa til lyf sem var
nefnt Hata 606. Þetta einkennilega heiti kemur flatt á mann en skýringin er sú,
að það var japanskur maður sem fann upp lyfið. Hann hét Sahachiro Hata og
hann hafði áður gert 605 misheppnaðar tilraunir til þess að búa til nothæft lyf.
Í sex hundraðasta og sjötta skiptið tókst það og lyfið var hér á landi oftast
kallað Salvarsan. Það var fyrsta lyfið sem eitthvað dugði gegn holdsveiki,
þessari hræðilegu pest sem sagt var að hefði borist til Evrópu með hermönnum
Alexanders mikla eftir herförina til Indlands.
Hér uppi á Íslandi kenndu menn hinsvegar álftinni um holdsveikina og
sögðu að hún blési eitri út í andrúmsloftið þegar hún væri að verja eggin sín.
Þessi séríslenska kenning hefur hvorki verið sönnuð né afsönnuð. En þangað
til lyfið Salvarsan kom til skjalanna höfðu sjúklingar notast við ýmsar
skottulækningar og græðijurtir og sú þeirra sem þótti skást var reyndar
burnirótin. Nú er engin eftirspurn eftir burnirót í þessu skyni í Kópavogi. Að
vísu var Holdsveikraspítalinn fluttur þangað úr Laugarnesinu árið 1940. Þar
var hann niðurkominn, norðanvert við Kópavogsbotninn, allt til ársins 1974,
þegar Ólafur Ólafsson landlæknir, sýndi þá röggsemi að leggja hann niður.
Eini holdsveikisjúklingurinn sem þá var eftir var fluttur upp á Landspítala og
dó þar 7. júlí árið 1979. Þá var langri og hræðilegri sögu holdsveikinnar á
Íslandi lokið.
Á veggnum undir burnirótinni eru nokkrar hvítar skeljar, komnar úr
fjörunni við Korpuósa. Auðkenni pílagríma sem fóru til Jerúsalem var
pálmaviðargrein, þeirra sem gengu til Rómar lykill en pílagrímar sem fóru til
Santiago de Compostela að heimsækja heilagan Jakob Zebedeusson báru
svona skel í hattinum. Ég greip eina þessara hvítu skelja með mér í ferð þangað
á sínum tíma en lagði hana svo aftur til hinna þegar heim kom. Skeljar ferðast
ekki mikið á eigin spýtur og allra síst landvegi svo þessi skel er einhver
víðförlasta skel Íslands en svo er hún hógvær og lítillát að hún gefur sig aldrei
til kynna og nú þekki ég hana ekki lengur frá hinum sem heima sátu.
Heilögu konurnar fjórar sem vernduðu mig í Georgíu. Frá
vinstri: Heilög María frá Húnsstöðum, heilög Margrét og heilög
Sigurbjörg Gísladóttir, ömmur mínar báðar, og loks heilög Anna
frænka Þórðardóttir úr Barmahlíð 23 í Reykjavík.