Morgunblaðið - 18.10.2017, Blaðsíða 46

VIÐTAL
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
„Samanborið við kvikmyndatökur er
leikhúsvinnan þægilegri innivinna og
dagarnir ekki eins langir. En að öllu
gamni slepptu á vinnan það sameig-
inlegt að maður þarf á endanum að
skila af sér góðu verki,“ segir Ragnar
Bragason, höfundur og leikstjóri
leiksýningarinnar Risaeðlanna, sem
frumsýnd verður á Stóra sviði Þjóð-
leikhússins á föstudaginn kemur.
Risaeðlurnar eru þriðja sviðsverkið í
þríleik um afkima íslensks samfélags
og fólk á jaðrinum sem hófst með
Gullregni árið 2012 og Óskasteinum
2014.
Fyrri sýningarnar tvær voru
sýndar í Borgarleikhúsinu. Hvernig
kemur það til að þú klárar þríleikinn
í Þjóðleikhúsinu?
„Hugmyndirnar að öllum þremur
verkunum kviknuðu á svipuðum tíma
og ég skrifaði frumdrögin að Risaeðl-
unum fyrir rúmum tveimur árum.
Upphaflega ætlaði ég að frumsýna
verkin þéttar, en eins og svo oft er
maður með fleiri bolta á lofti,“ segir
Ragnar og bendir á að gerð Fanga,
sem hann leikstýrði og var meðhöf-
undur að, hafi tekið hálft annað ár í
vinnslu og slegið allri leikhúsvinnu á
frest.
„Ari Matthíasson kom að máli við
mig stuttu eftir að hann tók við sem
þjóðleikhússtjóri og spurði hvort ég
hefði áhuga á að koma niður í Þjóð-
leikhús og gera eitthvað. Út frá efni
verksins kitlaði það mig að vinna
Risaeðlurnar fyrir Stóra svið Þjóð-
leikhússins, sem er musteri íslenskr-
ar tungu.“
Inntur eftir innihaldi verksins seg-
ir Ragnar leikritið í stuttu máli fjalla
um yngra par, myndlistarkonu
(Birgitta Birgisdóttir) og sambýlis-
mann hennar (Hallgrímur Ólafsson),
sem mæta í hádegisverðarboð hjá ís-
lensku sendiherrahjónunum í Wash-
ington (Pálmi Gestsson og Edda
Björgvinsdóttir). Útverðir lands og
þjóðar bjóða upp á þríréttað úr ís-
lensku hráefni, borið fram af ungri
kínverskri húshjálp (María Thelma
Smáradóttir). Smám saman kemur í
ljós að undir glæsilegu yfirborðinu
leynast óþægileg leyndarmál. Í
gestahúsi við sendiráðsbústaðinn er
fullorðinn sonur hjónanna (Guðjón
Davíð Karlsson) falinn eins og fjöl-
skylduskömm. Þegar hann, óboðinn,
gerir sig heimakominn í boðinu fara
beinagrindurnar að hrynja úr skápn-
um ein af annarri.
Jaðrar við firringu
Hvernig kviknaði hugmyndin að
verkinu?
„Hún kviknaði smám saman eftir
heimsóknir mínar í íslensk sendiráð
og sendiráðsbústaði hér og þar um
heiminn í tengslum við hina ýmsu
menningarviðburði. Heimur utanrík-
isþjónustunnar vakti hjá mér mikla
forvitni, því mér leið alltaf eins og ég
væri að stíga aftur í tímann, en á
sama tíma kviknaði áhuginn á þessu
fólki sem velur sér að starfa á er-
lendri grundu fyrir land og þjóð. Ég
lagðist í heilmikla rannsóknarvinnu
og áttaði mig strax á því að þetta er
einn afkimi íslensks samfélags,“ seg-
ir Ragnar og bendir á að sendiherra-
hjón verksins hafi áhugaverðar og
rómantískar skoðanir á hver við Ís-
lendingar erum og hvert hlutverk
okkar sé.
„Mér sýnist að því fjær sem Ís-
lendingar fara landinu þeim mun
rómantískari verði hugmyndir þeirra
um land og þjóð, sem jaðrar við að
vera firring. Við erum að mörgu leyti
stórmerkileg þjóð, en sú rómantíska
mynd böðuð dýrðarljóma sem sumir
vilja draga upp af okkur á ekki við
nein rök að styðjast. Í þeirri mynd er
ekkert pláss fyrir minningar um
sveltandi landsmenn í torfkofum með
skyrbjúg og sull.
Sendiherrahjónin í verkinu hafa
dvalið langdvölum erlendis og eru
þannig orðin utanveltu á Íslandi.
Þetta er eins og skipstjórinn sem er í
brúnni allt árið og upplifir að hann
missi status sinn í landi og vill því
helst alltaf vera úti á sjó. Verkið
beinir líka sjónum að öllum alkóhól-
ismanum og meðvirkninni í utanrík-
isþjónustunni.“
Ber að sjá verkið sem einhverja
allegoríu eða táknsögu?
„Nei, alls ekki. Maður byrjar oft-
ast með einhverjar stórar hug-
myndir, eitthvert konsept sem er há-
leitara en verkið í endanlegri mynd.
Á endanum snýst þetta alltaf samt
bara um að búa til áhugaverðar þrí-
víðar persónur af holdi og blóði og
segja góða sögu. Upphaflega langaði
mig bara að skoða tímann og ólíkar
kynslóðir. Inn í heim utanríkisþjón-
ustunnar stígur nútímafólk í formi
unga parsins sem hefur allt aðrar
hugmyndir um lífið og tilveruna. Mig
langaði að skoða gamla og nýja tím-
ann, en titilllinn vísar í tímann, því
risaeðlurnar dóu út.“
Eins og fokhelt hús
Þú talar stundum um að persónur
verks taki það yfir í vinnuferlinu.
Geturðu útskýrt betur hvað þú átt
við með því?
„Grunnhugmyndin að persónu-
galleríinu og framvindunni liggur
alltaf fyrir þegar ég legg af stað í
ferðalagið. Ég lýsi þessu oft sem svo
að þegar við byrjum vinnuna er ég
búinn að gera húsið fokhelt en inn-
rétting þess er unnin í samvinnu við
leikhópinn. Ég byrjaði að hitta leik-
arana hvern fyrir sig í janúar til að
ræða persónur verksins og ýmsa nú-
ansa, en við það breytist mjög mikið í
smáatriðunum þótt framvindan hald-
ist óbreytt. Þegar þú gefur leikar-
anum frelsi til að víkka út persónuna
þá ósjálfrátt aðlagar leikarinn per-
sónuna að sjálfum sér og sinni
reynslu og þekkingu, sem er ómetan-
legt.“
Hvað getur þú sagt mér um leik-
aravalið?
„Um leið og ljóst varð hvenær leik-
ritið myndi fara á fjalirnar fór ég að
máta leikara í hlutverk. Það eru bara
sex persónur á sviðinu og því þurfti
ég að fá fólk sem ég treysti 100% til
að skila hlutverkunum sem skyldi.
Ég lagði upp með að það væru engin
aðal- eða aukahlutverk, heldur sögur
sex persóna. Það væri því hæglega
hægt að sjá sýninguna oftar en einu
sinni og einbeita sér að því að fylgj-
ast með ólíkum persónum og sjá
þeirra sögu í gegnum verkið.
Mig hefur lengi langað að vinna
með Pálma, en það hefur strandað á
því að ég er oft á tíðum að skrifa verk
fyrir yngra fólk eða konur. Halli er
eini leikarinn sem leikur í öllum
verkum þríleiksins. Allar persónur
hans eiga það sammerkt að dreyma
um að lifa venjulegu lífi.
Persóna Birgittu hefur orðið fyrir
barðinu á hinu karllæga í samfélag-
inu, en í verkinu er ég líka mjög mik-
ið að skoða samskipti kynjanna og
hvernig feðraveldið þráast við. Birg-
itta er einstaklega skapandi leikona
og það hafa verið forréttindi að fá að
vinna með henni. Ég er mikill aðdá-
andi Eddu, en hún lék drykkfellda
miðaldra konu hjá mér í Villiljósi fyr-
ir um 15 árum og það gerir enginn
betur. Edda er jafnvíg á drama og
kómedíu. En eins og svo oft áður er
ég í Risaeðlunum bæði að leika mér
með hláturinn og grátinn. María
Thelma, sem er tiltölulega nýút-
skrifuð og stórefnileg leikkona,
smellpassar í hlutverk sitt. Mér þótti
mjög áhugavert að fá Góa í hádrama-
tískt hlutverk sonarins. Ég er mikill
aðdáandi hans og finnst hann ekki
hafa fengið nægilega krefjandi
dramatísk hlutverk.“
Gullregn nú eða aldrei
Þegar við ræddum saman í að-
draganda frumsýningar Óskasteina
talaðir þú um að þig langaði til að
festa Gullregn á filmu og aðlaga
Óskasteina að sjónvarpsmiðlinum.
Hvar ertu staddur með þau áform?
„Ef ég á að vera alveg hreinskilinn
þá hefur kvikmyndaútgáfan af Gull-
regni ekki hlotið náð hjá Kvikmynda-
miðstöð Íslands, en ég er búinn að
sækja um þrisvar án árangurs. Í ljósi
þess að leikarar sviðsuppfærslunnar
eldast fer ég bráðum að brenna inni
með aðlögunina. Það er núna eða
ekki. Ég er mjög ánægður með kvik-
myndahandritið að Gullregni sem er
útvíkkun á sögunni sem sögð var á
sviðinu. Gullregn hentar mjög vel í
kvikmynd að því leyti að hún gerist á
löngum tíma en Óskasteinar og Risa-
eðlurnar eru aðstæðuverk að því
leyti að þau gerast nánast í rauntíma
á einum stað og myndu því henta
betur fyrir sjónvarpsmiðilinn.“
Hvað er svo fram undan hjá þér?
„Eftir frumsýningu einhendi ég
mér í að klára handritsferlið á Föng-
um 2 ásamt meðhöfundum mínum.
Megnið af þeim samstarfsaðilum
sem komu að framleiðslu og gerð
Fanga hefur lýst yfir áhuga á fram-
haldinu. Ef fjármögnunin gengur
upp ættum við að geta hafið tökur
síðla næsta árs,“ segir Ragnar og
tekur fram að áhugavert hafi verið
að upplifa hversu sterkt innihald
Fanga kallaðist á við samtímann.
„Þegar við vorum að gera Fanga
ákváðum við strax að við vildum
fjalla um kynbundið ofbeldi og höfð-
um þar til hliðsjónar ýmis mál sem
verið höfðu í gangi um þöggun og
hvernig kerfið tekst á við þessi mál,
sem er stórt samfélagslegt mein. Við
veltum því stundum fyrir okkur
hvort við værum að draga upp of
ýkta mynd, en staðreyndin er sú að
raunveruleikinn er alltaf ýktari en
skáldskapurinn. Við aðstandendur
Fanga höfum fengið svakalega mikil
viðbrögð frá áhorfendum sem þakka
okkur fyrir að segja þessa sögu. Það
fyllir mann stolti að geta á einhvern
hátt haft jákvæð áhrif á fólk og sam-
félag sitt. Jákvæð viðbrögð frá
áhorfendum eru mikilvægari en öll
heimsins verðlaun.“
„Orðin utanveltu á Íslandi“
 Þjóðleikhúsið frumsýnir Risaeðlurnar eftir Ragnar Bragason í leikstjórn höfundar  Þriðja sviðs-
verkið í þríleik um afkima íslensks samfélags  Ragnar langaði að skoða tímann og ólíkar kynslóðir
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Viðbrögð „Jákvæð viðbrögð frá áhorfendum eru mikilvægari en öll heimsins verðlaun,“ segir Ragnar Bragason.
46 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 18. OKTÓBER 2017
IMAC
HERRA LEÐUR VETRARSKÓR
14.995
ST. 41-46