Morgunblaðið - Sunnudagur - 17.12.2017, Side 4

hægja á bataferli og jafnvel í einhverjum tilvikum
leiða til alvarlegs bakslags í bata. Það tekur lang-
an tíma að byggja upp traust og þekkingu not-
enda á úrræðum.“
Nær væri að fjölga
Að sögn Auðar hefur reynslan sýnt að hug-
myndafræði og aðferðir GET henta vel þeim
fjölda einstaklinga sem hefur nýtt sér þjónustuna
til bata og aukinnar þátttöku í samfélaginu og ár-
angur af starfinu sé óumdeildur. Nú er unnið að
frekari rannsóknum á árangri teymisins og eru
til dæmis tvær meistararitgerðir væntanlegar frá
Háskóla Íslands um starf þess.
Með því að leggja GET niður segir Auður
menn um leið vera að stofna starfi Hugarafls í
hættu enda hafi þetta tvennt alla tíð unnið náið
saman. Hugarafl hafi til dæmis ekki fjármagn til
að leigja húsnæði. „Þar með kemst öll starfsemin
í uppnám.“
Nær hefði Auði þótt að fjölga í teyminu en sex
starfsmenn hafa verið að sinna fjórum stöðugild-
um hjá GET, iðjuþjálfi, sálfræðingar, jógakenn-
ari og félagsráðgjafi. „Teymið er alltof lítið en
samstarfið milli okkar og félagasamtakanna hef-
ur gert það að verkum að við náum að sinna
stærri hópi en ella. Fólk kemur ekki bara í viðtal
hjá fagmanni heldur inn í valdeflandi samfélag
sem býður það velkomið. Fólk er heldur ekki
bara að koma í viðtalið sitt, heldur rjúfa ein-
angrun, fara í endurhæfingu og vinna í batanum
á sínum hraða, sem er ekkert alltof algengt að sé
hægt í okkar samfélagi. Því rýmri sem tíminn er,
þeim mun betri eru batalíkurnar.“
Hvert á fólk að fara?
Auður segir klárt mál að ekki sé rými fyrir GET
innan Heilsugæslunnar lengur og til að halda
starfinu áfram þurfi að finna nýjan vettvang. „Við
viljum varðveita þetta konsept og munum berjast
fyrir því að staðsetja teymið annars staðar. Það
yrði samfélaginu dýrt að leggja þessa starfsemi
niður og ætla síðan að taka hana upp aftur eftir
einhver ár. Það tekur ekki bara tíma að byggja
upp fagþekkingu og reynslu heldur ekki síður
traustið og orðsporið.“
Þori,
GET og vil
Það hefur verið erfitt að fá einhvern einn tilað taka ábyrgð á þessu en ákvörðunin ertekin innan heilsugæslu höfuðborgar-
svæðisins. Frumkvæðið kemur þaðan, ekki er
vilji til að bjóða lengur upp á þessa þjónustu og
ákvörðunin er tekin án alls samráðs við okkur.
Þetta er mikil afturför,“ segir Auður Axelsdóttir,
iðjuþjálfi og forstöðumaður Geðheilsu- og eft-
irfylgdarteymis (GET), sem starfað hefur í þágu
fólks með geðraskanir í hálfan annan áratug, en
ákveðið hefur verið að leggja teymið niður.
Skýtur skökku við
Auður segir þetta skjóta skökku við enda hafi Al-
þingi samþykkt á síðasta ári að stefna að fjölgun
faglegra teyma af þessu tagi í heilbrigðiskerfinu.
Þrjú ný teymi eru í burðarliðnum innan heilsu-
gæslunnar en ekki hafi verið talað um að þau eigi
að leysa GET af hólmi. „Þannig er alla vega ekki
talað í mín eyru og vandamálið er að ég fæ ekki
nokkurn mann til að tala út um málið. Er eðlilegt
að ríkisstofnanir geti upp á sitt eindæmi tekið til
sín fjármagnið sem ætlað er starfi sem þessu en
hent reynslunni og árangrinum? Notað fjár-
magnið síðan í gjörólík teymi. Það er eitthvað
bogið við þetta,“ segir Auður og bætir við að
þjónusta GET sé mjög ódýr.
Spurð hvort hún hafi snúið sér til heilbrigð-
isráðuneytisins kveðst hún hafa gert það en það
hafi verið í tíð síðasta ráðherra. „Ég bind að sjálf-
sögðu vonir við það að nýr ráðherra sýni málinu
áhuga og skilning.“
Auður er ósátt við vinnubrögðin en henni var
tilkynnt ákvörðunin eftir að hún var tekin og ekki
var á neinum tímapunkti haft samráð við hana
eða aðra innan teymisins. „Er ekki eðlilegt að
ræða málið og kalla eftir sjónarmiðum teymisins
þegar áherslum er breytt með þessum hætti?“
spyr hún. „Það samtal fór aldrei fram. Okkur
bara tilkynnt niðurstaðan.“
Virkar vel saman
Fimmtán ár eru síðan GET var sett á laggirnar,
að frumkvæði Auðar, og samþykkti hún beiðni
um að það yrði vistað innan heilsugæslunnar.
Þjónusta GET er þríþætt; einstaklingseftirfylgd,
aðstandendastuðningur og notendahópur. Á
sama tíma stofnaði hún ásamt fjórum ein-
staklingum með geðraskanir Hugarafl, sem er
samstarfshópur notenda og fagfólks þar sem not-
endaþekking og hópastarf er í forgrunni. Hugar-
afl hefur síðan unnið við hlið teymisins. „Ég hef
verið brautryðjandi fyrir batanálgun og valdefl-
ingaraðferð í vinnu með fólki með geðraskanir og
hefur þetta tvennt, faglega vinnan sem fer fram
innan teymisins og félagslega vinnan sem Hugar-
afl hefur staðið fyrir af miklum myndarskap,
virkað mjög vel saman. Við höfum alltaf lagt
áherslu á það að reynsla fólks með geðraskanir
skipti miklu máli. Við höfum verið áberandi í
kerfinu með þessi gildi og náð gríðarlega góðum
árangri. Það er ekki síst vegna þess að við höfum
getað boðið upp á aðstoð bæði frá fagfólki og fólki
sem hefur reynt geðraskanir á eigin skinni,“ seg-
ir Auður. Í ályktun Sameinuðu þjóðanna um geð-
heilbrigðismál er lögð áhersla á nálgun eins og
GET hefur þróað, opna persónulega þjónustu
sem einstaklingar geta leitað á eigin forsendum.
„Því finnst mér skref stigið aftur á bak og val-
möguleikum í þjónustu fækkað.“
Með því að leggja niður teymið tapast ekki að-
eins mikil og dýrmæt reynsla, heldur líka opið úr-
ræði, að sögn Auðar. „Við erum stærsta úrræðið
á Íslandi sem er með opna endurhæfingu sem
sinnt er af fagfólki og notendum í samvinnu.
Hingað getur fólk komið inn af götunni, án þess
að vera með greiningu, en við erum mikið til að
sinna hópi sem á erfitt með að fara í aðra hefð-
bundna endurhæfingu, eins og til dæmis hjá Virk
eða starfsendurhæfingarstöðvum.“
GET og Hugarafl sinna sameiginlega á þriðja
hundrað manns á mánuði. Nálgunin er persónu-
leg og gefur þann tíma sem þarf í endurhæfing-
unni. „Við vinnum á jafningjagrunni en ekki eftir
ákveðnu stigveldi,“ segir Auður sem hlaut ridd-
arakross hinnar íslensku fálkaorðu síðastliðið
sumar fyrir framlag sitt til geðheilsumála.
Til teymisins leitar bæði fólk sem hefur verið
veikt lengi og fólk sem hefur dottið út úr sinni
rútínu tímabundið vegna veikinda. „Það mun stór
hópur líða fyrir þessa ákvörðun. Hvert á það fólk
að fara sem kýs þessa batanálgun? Þetta mun
Thinkstock
Ákveðið hefur verið að leggja niður Geðheilsu- og
eftirfylgdarteymi (GET), sem starfað hefur innan
heilsugæslunnar undanfarin fimmtán ár. Forstöðu-
maður teymisins segir um mikla afturför að ræða og
stór hópur muni líða fyrir ákvörðunina.
4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17.12. 2017
„Mér brá þegar
ég frétti að
leggja ætti GET
niður. Þetta hef-
ur verið mitt
öryggisnet til að
viðhalda minni
heilsu,“ segir
Grétar Björns-
son, notandi
þjónustu GET.
Hann byrjaði að nota þjónustu
GET og Hugarafls árið 2006 og
segir hana eiga stóran þátt í
bata sínum. „Í um áratug var ég
svo að segja óvirkur í samfélag-
inu en stunda nú háskólanám,
vinn og á fjölskyldu. GET á ekki
lítinn þátt í þessu. Það er ákaf-
lega gott að geta leitað til fólks
sem maður treystir og til þess
að viðhalda bataferlinu hef ég
verið að hitta sálfræðing á veg-
um GET. Verði teymið lagt niður
veit ég ekki hvert ég á að snúa
mér. Veikindi mín eru ekki þess
eðlis í dag að ég eigi erindi á
bráðamóttökuna. Þessi ákvörð-
un kemur til með að hafa áhrif á
líf fjölda fólks.“
Grétar segir þjónustuna ekki
aðeins góða, hún sé líka ódýr.
Þannig fær hann sína sál-
fræðiþjónustu ókeypis hjá GET.
„Þetta teymi hefur hjálpað fjöl-
mörgum að ná bata gegnum ár-
in og þannig sparað þjóðfélaginu
stórfé. Það stenst enga skoðun
að leggja teymið niður.“
Grétar Björnsson
Hvert leita
ég nú?
’
Við viljum varðveita þetta konsept og munum berj-
ast fyrir því að staðsetja teymið annars staðar. Það
yrði samfélaginu dýrt að leggja þessa starfsemi niður og
ætla síðan að taka hana upp aftur eftir einhver ár.
Auður Axelsdóttir, forstöðumaður GET
INNLENT
ORRI PÁLL ORMARSSON
orri@mbl.is