Morgunblaðið - 03.01.2018, Blaðsíða 30

30 FRÉTTIRErlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 3. JANÚAR 2018
Bogi Þór Arason
bogi@mbl.is
Götumótmælin í Íran síðustu daga
hófust vegna óánægju almennings
með lífskjörin en breyttust fljótlega í
mótmæli gegn kúgun klerkastjórnar-
innar sem hefur verið við völd frá ísl-
ömsku byltingunni árið 1979.
Mótmælin eru talin veikja stöðu
Hassans Rouhani sem varð forseti
Írans árið 2013 og hét því að bæta
lífskjörin. Rouhani hefur sætt gagn-
rýni harðlínumanna í klerkastjórn-
inni, sem eru andvígir lýðræðis-
umbótum, en notið stuðnings
hófsamari afla í stjórninni. Hann á nú
einnig undir högg að sækja vegna
óánægju almennings, einkum ungs
fólks, sem gagnrýnir hann fyrir að
hafa ekki staðið við loforðin um að
bæta lífskjörin. Völd forsetans eru þó
takmörkuð því að Ali Khamenei erki-
klerkur hefur úrslitavald í stjórnmál-
unum, auk þess sem hann er æðsti
yfirmaður hersins, öryggisstofnana
og dómstólanna. Erkiklerkurinn hef-
ur gefið út tilskipanir í efnahags-
málum og fleiri málefnum og tólf
manna ráð sem hann skipar hefur
neitunarvald gegn lögum þingsins.
Hafa fengið nóg
Margir Íranar höfðu þó vonast til
þess að stjórn Rouhanis og samn-
ingurinn við Bandaríkin og fimm
önnur lönd árið 2015 í deilunni um
kjarnorkuáætlun Írans myndu binda
enda á einangrun landsins, leiða til
erlendra fjárfestinga, fjölga störfum
og auka kaupmátt landsmanna.
Samningurinn leiddi til hagvaxtar en
atvinnuleysið er enn mikið, um
12,5%, og verðbólgan tæp 10%. At-
vinnuleysið er allt að 40% meðal unga
fólksins og lífskjörin eru verst í dreif-
býlinu. „Fólkið hefur fengið nóg,
einkum unga fólkið. Það hefur ekkert
til að vera ánægt með,“ hefur frétta-
veitan AFP eftir 35 ára kennara í
Teheran. „Ástandið er miklu verra í
sveitahéruðunum. Landbúnaðurinn
hefur verið eyðilagður. Ég þekki
marga frá norðurhluta landsins sem
hafa komið til Teheran í leit að
vinnu.“
Mestu mótmælin frá 2009
Mótmælin hófust í Mashhad, næst-
stærstu borg landsins, á fimmtudag
og dreifðust síðan til fleiri borga, m.a.
Teheran. Í gær hafði a.m.k. 21 látið
lífið í mótmælunum, þeirra á meðal
níu manns í fyrrakvöld. Að minnsta
kosti 450 manns höfðu verið hand-
tekin í Teheran og 100 til viðbótar í
borginni Isfahan og nágrenni. Þetta
eru mestu götumótmæli í landinu frá
árinu 2009 þegar fjöldamótmæli
blossuðu upp eftir að Mahmoud Ah-
madinejad var endurkjörinn forseti í
mjög umdeildum kosningum. Yfir-
völd í Íran sögðu að a.m.k. 36 manns
hefðu látið lífið í þeim mótmælum en
andstæðingar klerkastjórnarinnar
segja að 72 hafi beðið bana.
Nýjustu mótmælin snerust í fyrstu
um efnahagsþrengingarnar og mót-
mælendurnir gagnrýndu stjórnvöld-
in m.a. fyrir að dæla peningum í
vopnaða hópa sjía-múslíma í grann-
ríkjunum í stað þess að bæta lífs-
kjörin í Íran. Fljótlega tóku þó mót-
mælin einnig að beinast gegn
klerkastjórninni í heild. Sumir mót-
mælendanna hafa ekki látið kröfuna
um efnahagsumbætur nægja heldur
einnig krafist þess að öll klerka-
stjórnin víki og að Ali Khamenei
erkiklerkur segi af sér, að sögn ír-
ansk-bandarísku blaðakonunnar
Farnaz Fassiti. Hún bendir á að í
Íran hefur erkiklerkurinn verið
dýrkaður sem fulltrúi Allah á jörð-
inni og gagnrýni á hann telst glæpur
sem varðar dauðarefsingu sam-
kvæmt lögum landsins.
„Mótmælendurnir hafa verið á
móti Khamenei frekar en Rouhani,“
hefur The Wall Street Journal eftir
Karim Sadjadpour, sérfræðingi í
málefnum Írans. „Þeir vita að ef
Rouhani fer og Khamenei verður
áfram breytist ekkert.“
Annar sérfræðingur í málefnum
Írans, Alireza Nader, telur þó að
mótmælin komi Rahouni forseta í
mikinn vanda. „Mótmælin sýna að
hann hefur í raun ekki áorkað neinu
fyrir utan kjarnorkusamninginn, sem
hefur ekki leitt til neins verulegs
efnahagsbata. Þetta hefur sannar-
lega veikt stöðu hans.“
Donald Trump Bandaríkjaforseti
hefur lýst yfir stuðningi við mótmæl-
endurna. „Íranska þjóðin er nú loks-
ins að rísa upp gegn grimmri og
spilltri einræðisstjórn Írans,“ sagði
Trump á Twitter. Hann gagnrýndi
einnig Barack Obama, forvera sinn í
forsetaembættinu, fyrir að undirrita
kjarnorkusamninginn og fallast á af-
nám refsiaðgerða gegn Íran. „Allir
peningarnir sem Obama asnaðist til
að láta þá fá fóru í hryðjuverka-
starfsemi og í þeirra eigin „vasa“.
Fólkið fær lítið af mat, mikla verð-
bólgu og engin mannréttindi. Banda-
ríkin fylgjast með!“
Talsmaður stjórnarinnar í Teher-
an sagði að Trump ætti að reyna að
leysa vandamál Bandaríkjanna, svo
sem fátækt „milljóna heimilislausra
og hungraðra Bandaríkjamanna“, í
stað þess að „eyða tímanum í gagns-
laus og móðgandi tíst um önnur
lönd“. Khamenei kenndi „óvinum Ír-
ans“ um mótmælin í ræðu í gær.
„Óvinirnir hafa sameinast og beita
öllum ráðum, peningum, vopnum og
öryggisstofnunum, til að skapa
vandamál fyrir Íslamska lýðveldið,“
sagði hann.
Bjóða klerkastjórninni birginn
 Götumótmælin í Íran hófust vegna óánægju með lífskjörin en breyttust í mótmæli gegn klerka-
stjórninni í heild  Veikja stöðu Rouhanis forseta en talin beinast frekar að Khamenei erkiklerki
Qom
Mashhad
Tuyserkan
Kermanshah Dorud
Izeh
Rasht
Borgir þar semmótmælt hefur verið frá 28. des.
Mótmæli í Íran
AFGANISTAN
PAKISTAN
SÁDI-
ARABÍA
ÍRAK
Heimild: Ríkissjónvarp Írans
Fregnir ummanntjón
TEHERAN
250 km
Borujerd
Ahvaz
Qazvin
Hamedan
Sari
Neyshabur
Shahroud
Kashmar
Isfahan
Arak
Khorramabad
Shahinshahr
Najafabad
Zanjan
Hundruð manna
hafa verið
handtekin, að
sögn yfirvalda
Farþegar á þaki rútu fylgjast með öskugosi í Sinabung-
fjalli á Súmötru í Indónesíu. Fjallið hefur oft gosið síð-
ustu árin eftir að hafa legið í dvala í fjórar aldir þar til í
ágúst 2010. Rúmlega 3.000 manns hafa þurft að flýja
heimkynni sín vegna öskugossins. Sjö manns fórust
vegna goss í fjallinu í maí sl. og sextán í febrúar 2014.
Sinabung-fjall í Indónesíu heldur áfram að gjósa
AFP
Um 3.000 á flótta vegna öskugoss
Stjórn Suður-Kóreu bauðst í gær til
að halda fund með háttsettum emb-
ættismönnum Norður-Kóreu við
landamæri ríkjanna 9. janúar. Dag-
inn áður hafði Kim Jong-un, leiðtogi
Norður-Kóreu, gefið til kynna að
hann vildi viðræður milli ríkjanna og
að Norður-Kóreumenn tækju þátt í
Vetrarólympíuleikunum sem verða
haldnir í Suður-Kóreu í febrúar.
Sameiningarráðherra Suður-
Kóreu, Cho Myoung-Gyon, sagði að
stjórnin hefði boðið stjórnvöldum í
Norður-Kóreu á fund í Friðarhúsinu
í landamærabænum Panmunjom á
þriðjudaginn kemur. „Við vonum að
fulltrúar Suður- og Norður-Kóreu
geti komið saman til að ræða þátt-
töku Norður-Kóreumanna í Vetrar-
ólympíuleikunum og önnur sam-
eiginleg hagsmunamál til að bæta
tengsl ríkjanna.“
Donald Trump Bandaríkjaforseti
sagði að vilji Kims Jong-uns til við-
ræðna við Suður-Kóreustjórn sýndi
að refsiaðgerðirnar gegn Norður-
Kóreu væru farnar að hafa „mikil
áhrif“ á stjórn landsins.
Sérfræðingar í málefnum Kóreu-
ríkjanna sögðu að fundurinn væri
skref í rétta átt því að hann benti til
þess að bæði ríkin vildu bæta tengsl-
in. Norður-Kóreumenn gætu þó sett
stjórn Suður-Kóreu í erfiða stöðu
með því að leggja fram kröfur sem
hún gæti ekki samþykkt.
Vill viðræður Kóreuríkja
 Stjórn S-Kóreu leggur til fund með embættismönnum frá
N-Kóreu um þátttöku í Vetrarólympíuleikum og fleiri mál
GÆÐI – ÞEKKING – ÞJÓNUSTA
Sérfræðingar í
erfiðum blettum!