Morgunblaðið - 03.01.2018, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 3. JANÚAR 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Um þettaleyti erutilvitnanir
á hvers manns
vörum. Fleyg orð
frá liðnu ári,
óheppileg eða skondin öfug-
mæli og hvers konar önnur
speki, smá og stór. Þjóðin telur
að nú sé tíminn til að hefja
sagnfræðilega endurskoðun á
hinu liðna ári. Auðvitað er
margt þegar fallið í gleymsk-
unnar dá.
Flestir muna þó enn að rík-
isstjórn sprakk s.l. haust en
síður af hverju hún sprakk.
Það var allt svo vitlaust að
kannski er gustuk að gleyma
því fljótt.
Margir muna þó enn að í um-
fjöllun stjórnmálasérfræðings
„RÚV“ um stefnuræðu þeirrar
ríkisstjórnar sagði sá að hún
virtist sigla mjög lygnan sjó.
Sá sami hefur svo sem sagt eitt
og annað sem betur hefði verið
ósagt, en skyn á tíma og at-
burði lá ekki vel fyrir honum
þetta augnablikið frekar en
endra nær. Örskömmu síðar
var ríkisstjórnin fokin burt í
rjómalogninu.
Annar vitringur og pólitísk-
ur samherji þess fyrrnefnda
var spurður um það á gaml-
ársdag fyrir alllöngu hvaða
efnahagslegu einkunn liðna ár-
ið fengi hjá hjá honum. Svarið
þótti afspyrnu gáfulegt þá:
„Það er mjög erfitt að spá um
nýliðna fortíð.“ Sé svo, sem vel
getur verið, hvernig dettur
nokkrum í hug að spá fyrir um
ókomna tíð?
Í rauninni er auðveldara að
spá fyrir um framtíðina en
liðna tíð. Sú spágerð kallar á
minna áreiti en þegar gamla
árinu er gefin einkunn.
Um það „gamla“ liggja fyrir
fjölmargar upplýsingar sem
hafa má skoðun á og ýmsir
hafa ríka hagsmuni af því að
túlkunin sé „rétt“.
Um framtíðina verður síður
þráttað, nema við gyðju í
Delphi í fornri tíð og Njál á
Bergþórshvoli nokkru síðar.
Alþjóðlegir spámenn notuðu
síðustu daga fyrir áramót til að
bregða upp myndum af því
hvernig dyntir Kim Jong-un
myndu þróast á árinu 2018 og á
hvað tísti mætti eiga von úr
Hvíta húsinu í kjölfarið. Eng-
inn vitringanna þrjúþúsund og
þriggja sagði hins vegar orð
um að væntanleg væru mót-
mæli og uppþot gegn klerka-
stjórn Írans um og upp úr ára-
mótum.
Sjálfsagt muna fáir eftir
fréttum af keisaranum í Íran,
Reza Pahlavi, sem reyndi að
færa ríki sitt hraðar til vest-
rænni hátta en allir vildu sætta
sig við. (Ekkja hans Farah
Diba hin fagra verður áttræð á
þessu ári). Lýðræðið var ekki
meira þar en tíðk-
ast enn í næsta ná-
grenni. Frétta-
flytjendur voru
ekkert ólíkir
mörgum þeim sem
enn eru að. Þeir voru upp-
teknir af hinni ógurlegu leyni-
þjónustu Savak sem keisarinn
studdi sig við. Sú var örugg-
lega áþekk öðrum slíkum. En
það var óþægilega áberandi að
eftir að Khomeini erkiklerkur
sneri heim úr útlegð og fékk öll
völd í landinu breyttist tónn-
inn furðu fljótt hjá vestrænum
fréttamönnum í garð yfirvalda
í Tehran og handlangara
þeirra sem voru miklu grimm-
ari en þeir sem fyrir voru.
Fréttir af ógnum slíkra stofn-
ana þornuðu upp.
Carter forseti var af mörg-
um sakaður um að hafa svikið
keisarann í tryggðum, en hann
hafði verið bandamaður
Bandaríkjamanna eins og
Mubarak sem Obama lét sigla
sinn sjó að ráði ungra aðstoð-
armanna sinna í Hvíta húsinu
sem sögðu forsetann „ekki
mega verða viðskila kröfu sög-
unnar“, hvað sem það merkir.
Í Íran eru „sekir“ menn nú
reglulega hengdir opinberlega
í háa krana fyrir svo ólíka
„glæpi“ eins og smygl og sam-
kynhneigð.
Opnir mótmælafundir eru
fáir á Vesturlöndum af slíku
tilefni og illa sóttir sé til þeirra
blásið.
Upp komst að Bandaríkja-
menn sendu á lokametrum
Obama forseta milljarða dala í
reiðufé, í evrum, svissneskum
frönkum og öðrum erlendum
gjaldeyri, til klerkastjórnar-
innar, til þess að stuðla að
samningum um tilraunir Írana
til að þróa kjarnorkuvopn.
Flugvélar lentu í Íran í
skjóli nætur úttroðnar af
órekjanlegum seðlum. Írönsk
yfirvöld létu „leka“ myndum af
þessum óvenjulegu flutningum
til að hlakka yfir fullkominni
niðurlægingu „óvinarins“ í
samningagerðinni.
Eftir aðeins átta ár getur
klerkastjórnin komið sér upp
kjarnorkuvopnum að vild.
Kannski kom það helst á
óvart að íranskur almenningur
skyldi rísa upp nú og andmæla
fátækt og atvinnuleysi eftir að
Bandaríkin og stórríki ESB
höfðu losað um mikla fjármuni
í þakkarskyni fyrir vita gagns-
lausan samning og ritað að
auki undir stóra viðskipta-
samninga. Margir höfðu óttast
að lungi þessa fjár yrði nýttur
til að fjármagna hryðjuverka-
starfsemi nær og fjær. Það, að
einmitt nú skuli bágum kjörum
mótmælt í Íran með fram-
angreindum hætti, bendir því
miður til þess að þetta svart-
sýnismat hafi verið rétt.
Þegar hafa allmargir
fallið í mótmælum
almennings í Íran}
Andóf í Íran
B
reska þjóðin ákvað í þjóðar-
atkvæðagreiðslu á síðasta ári að
ganga úr Evrópusambandinu og
því mun framtíðarskipulag Evr-
ópu taka breytingum. Til að
tryggja vandaðan undirbúning af hálfu ís-
lenskra stjórnvalda fyrir viðræður um framtíð-
arsamskipti Íslands og Bretlands skipaði utan-
ríkisráðherra fimm vinnuhópa um Brexit sl.
sumar. Mennta- og menningarmálaráðuneytið
tekur þátt í þremur þessara vinnuhópa. Hér
verður farið yfir nokkur af þeim brýnu málum
eins og gagnkvæma viðurkenningu á faglegri
menntun og hæfi, samstarfsáætlanir á sviði
mennta- og menningarmála og vísinda ásamt
hugverka- og höfundaréttindum.
EES-samningurinn tryggir gagnkvæma við-
urkenningu á menntun og hæfi á sameiginlega
vinnumarkaðnum. Einstaklingi sem hefur aflað sér fag-
legrar menntunar og hæfis til starfs í einu af aðildar-
ríkjum EES-samningsins er heimilt að starfa hvar sem er
innan Evrópska efnahagssvæðisins með sömu réttindum
og skyldum og heimamenn. Við útgöngu Bretlands úr
Evrópusambandinu verða bresk stjórnvöld ekki skuld-
bundin til að viðurkenna menntun sem aflað er á Íslandi
til að gegna þeim lögvernduðu störfum. Á sama hátt verð-
ur íslenskum stjórnvöldum ekki skylt að viðurkenna
menntun sem aflað hefur verið í Bretlandi. Eitt megin-
markið íslenskra stjórnvalda er að tryggja að áfram verði
hægt að viðhalda skilvirkni núverandi viðurkenning-
arkerfis og komast að gagnkvæmu samkomulagi.
Bókun 31 við EES-samninginn um sam-
vinnu á sérstökum sviðum utan marka fjór-
þætta frelsisins gerir Íslandi kleift að taka
þátt í samstarfsáætlunum Evrópusambands-
ins á sviði mennta-, menningar- og vísinda-
mála. Þátttakan hefur skilað miklu fyrir bæði
einstaklinga og mennta-, menningar- og vís-
indakerfið í landinu. Hinn 8. desember sl. náð-
ist samkomulag um þátttöku Breta í sam-
starfsáætlunum ESB á sviði mennta-,
menningar- og vísindamála til ársins 2020. Ís-
lensk stjórnvöld telja að mikill ávinningur hafi
náðst í þessu samstarfi og leggja ríka áherslu
á að svo verði áfram í framtíðinni.
EES-samningurinn hefur að geyma reglur
um hugverkaréttindi og óskráð réttindi á borð
við höfundarétt. EES-samningurinn felur í
sumum tilfellum í sér aukna vernd hugverka-
og höfundaréttinda umfram alþjóðasamninga á því sviði
og á öðrum sviðum auðveldar samningurinn skráningu og
skilvirka vernd slíkra réttinda á Evrópska efnahagssvæð-
inu. Íslenskir höfundar njóta þannig aukinnar verndar á
verkum sínum umfram það sem gengur og gerist í ýmsum
alþjóðlegum samningum. Brýnt er að tryggja hagsmuni
þessu tengda í framtíðinni. Íslensk stjórnvöld munu halda
áfram að sinna hagsmunagæslu vegna Brexit og fylgjast
náið með framvindu úrsagnarferlisins. Það er mikilvægt
að viðhalda góðum og nánum samskiptum við Breta, sem
eru okkar helsta viðskiptaþjóð, og efla þau til framtíðar.
Lilja
Alfreðsdóttir
Pistill
Menntun, menning og vísindi í kjölfar Brexit
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Flest bendir til að fjöldi far-þega á kílómetra verðiekki nægur í nýju sam-göngukerfi borgarlínu til
að standa undir léttlestakerfi. Hrað-
vagnar séu raunhæfari.
Þetta kemur fram í skýrslu
danska ráðgjafafyrirtækisins COWI
vegna borgarlínu. Hún er kynnt
vegna breytinga á svæðisskipulagi
höfuðborgarsvæðisins 2040 sem
gerðar eru vegna borgarlínu.
Á hinn bóginn er tekið fram að
sumir samgönguásar, til dæmis BSÍ-
Hlemmur-Ártún, fari nærri neðri
mörkum léttlestar – 2.000 farþegar á
kílómetra – ef hlutur almennings-
samgangna fer úr 4% í 12%. Miðað er
við mikla þéttingu byggðar meðfram
borgarlínu og hamlandi aðgerðir til
að draga úr bílaumferð. Hins vegar
fari enginn samgönguás nærri þess-
um mörkum í öðru viðmiðunarkerfi
sem skoðað var.
Þurfi ekki tímatöflu
Fram kemur í skýrslu COWI að
hraðvagnakerfi gangi best þegar
tíðnin er slík að farþegar þurfa ekki
að velta fyrir sér tímatöflu. Þá er mið-
að við að vagnar komi á minnst 5 til
10 mínútna fresti yfir daginn. Bent er
á að enn meiri tíðni hafi ekki mark-
verð áhrif á biðtíma. Hún auki hins
vegar framboð sæta og gæti því aukið
þægindi farþega. Á móti komi að tíð-
ari ferðir geti leitt til umferðartafa.
Talið er að ef vagnar koma sjaldnar
en á tíu mínútna fresti sé biðtími jafn-
an langur og farþegar þurfi jafnan að
nota tímatöflur.
Við útreikninga er miðað við að
biðtími sé 7,5 mínútur milli klukkan 7
og 19, 10 mínútur klukkan 6-7 og 19-
20, 15 mínútur milli 20 og 23 og 30
mínútur klukkan 23-6. Um helgar er
biðtíminn 10 mínútur milli 10 og 19,
15 mínútur milli 8 og 10 og 19-22 og
30 mínútur á tímanum milli 22 og 8.
Bendir þetta til að horft sé til að stór-
auka þjónustu strætó.
63% í 600 metra radíus
Bent er á að um 95.000 manns á
höfuðborgarsvæðinu búi innan 400
metra radíuss frá væntanlegri legu
borgarlínu, eða um 44% íbúanna. Þá
búi um 138.000 manns innan 600
metra radíuss frá borgarlínu, sem
samsvari um 63% íbúafjöldans. Þessu
tengt er áætlað að þeir sem búa innan
400 metra radíuss við borgarlínu
verði að baki 557 þús. ferða. Það sé
um 64% allra ferða. Talan hækki í
627.000 ferðir innan 600 metra rad-
íuss, eða 72% allra ferða.
„Þetta þýðir að nærri 2⁄3 ferða
eru í göngufjarlægð frá biðstöðvum
borgarlínu í framtíðinni. Jafnframt
yrðu um 3⁄4 ferða innan 600 metra frá
borgarlínu,“ segir m.a. í skýrslunni.
Þá er bent á að flestir staðir sem
skapa fjölda strætóferða séu innan
400 metra radíuss. Einungis Land-
spítali í Fossvogi og Kauptún í Garða-
bæ séu meira en 400 metra frá bið-
stöð. Hins vegar séu Ikea og Costco
ekki dæmigerðir áfangastaðir fyrir
almenningssamgöngur.
Þegar Fossvogurinn breytist
„Fossvogur væri áhugavert
svæði fyrir almenningssamgöngur –
einnig þegar svæðinu hefur verið
breytt vegna nýrrar og miðlægrar
staðsetningar sjúkrahúsa í Reykja-
vík,“ segir m.a. í skýrslunni.
Loks segir þar að við áætlaðan
kostnað af borgarlínu sé miðað við
rými undir léttlestir. Þannig megi síð-
ar breyta hraðvagnakerfi í léttlesta-
kerfi ef þörf krefur. Sagt var frá því í
Morgunblaðinu í júní að áætlað væri
að borgarlínan yrði alls 57 kílómetrar
og kostnaðurinn 63-70 milljarðar.
Rætt hefur verið um að fram-
kvæmdir geti hafist 2020.
Biðin eftir borgarlínu
verði 5 til 10 mínútur
Heppilegar tíðnir ferða
Meðalbiðtími
mínútur milli ferða
Fjöldi ferða á klukkustund
Heppileg tíðni
Styttri biðtími
Óveruleg stytting biðtíma
Heimild: COWI
Fram kemur í tillögu að breyttu
svæðisskipulagi vegna borgar-
línu að hún sé „stærsta sam-
eiginlega verkefni sveitarfélag-
anna á höfuðborgarsvæðinu“.
Með hágæðakerfi almennings-
samgangna sé átt við hrað-
vagnakerfi eða léttlest.
„Í undirbúningsvinnu sveitar-
félaganna á höfuðborgarsvæð-
inu er miðað við að borgarlínan
verði hraðvagnakerfi. Það sem
einkennir slík kerfi, óháð því
hvort um er að ræða hraðvagna
eða léttlestir, er í megindrátt-
um þrennt:
Í fyrsta lagi ferðast vagn-
arnir á sérakreinum og fá for-
gang á gatnamótum … Í öðru
lagi er tíðni ferða mikil. Algeng
tíðni vagna er 5-10 mínútur en
þar sem þörf er á meiri af-
kastagetu getur hún farið í um
tvær mínútur … Í þriðja lagi eru
biðstöðvar yfirbyggðar og
vandaðar,“ segir m.a. í tillög-
unni.
Verði allt að
tvær mínútur
TÍÐNI BORGARLÍNU