Morgunblaðið - 03.01.2018, Blaðsíða 36

36 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 3. JANÚAR 2018
Íslendingar stóðu
frammi fyrir þjóðar-
gjaldþroti fyrir tæpum
áratug án þess að bera
gæfu til að læra að til-
einka sér ný og betri
vinnubrögð. Það er illa
komið fyrir lands-
mönnum verði haldið
áfram á sömu vegferð.
Það er skrýtinn efna-
hagsbati og hagsæld ef
fasteignauppbygging er drifin áfram
við þenslu og skort á iðnaðar-
mönnum. Á sama tíma ætla stjórn-
völd að byggja nýtt þjóðarsjúkrahús
án þess að vita einu sinni hvað það
kostar ásamt því að hunsa alla áreið-
anleikakönnun. Einnig á að viðhalda
innantómum loforðum: byggja þús-
undir íbúða fyrir þá sem
minna mega sín á sann-
gjörnu verði. Fasteigna-
bóla með síhækkandi
fasteignaverði, sem hefur
átt sér stað, mun fyrr eða
síðar springa og reynast
mörgum heimilum ofviða
og lenda síðan á þjóðinni.
Ekki verður ábætandi að
við slíkar aðstæður
stöðvast atvinnuhjólið á
ógnarhraða. Þarf efna-
hagslegt hrun aftur til að
almenningur vakni og
geri sér grein fyrir á hvaða vegferð
stjórnvöld og stjórnsýsla eru, þar sem
hvergi má inna af hendi sparnað og
engu breyta? Sérhagsmunargæsla al-
þingismanna og þá helst fjórflokks-
ins, sem er ekkert annað en klíku-
veldi, rottar sig saman með öllum
tiltækum ráðum til að halda völdum
og tryggja að sem minnstu sé breytt.
Það er illa komið fyrir samfélaginu
takist stjórnvöldum að viðhalda mis-
skiptingu og sérhagsmunagæslu
sjálfum sér til handa og hunsa rétt-
læti. Kjararáð er ítrekað að fremja
þjóðarglæp með því að riðla öllum
stöðugleika með samþykki Alþingis
ásamt því að ýta undir ójöfnuð.
Kjararáði ber að leiðrétta kjör emb-
ættismanna með þeim hætti að raska
ekki almennum kjarasamningum og
bera hag allra landsmanna fyrir
brjósti.
Ríkisstjórninni tókst í fæðingu,
með dyggri aðstoð kjararáðs, að jarð-
setja trúverðugleika sinn með ein-
ræðistilburðum að breytingar skuli
koma síðar til þeirra sem minna mega
sín. Alþingismenn þegja þunnu hljóði
til að rugga sem minnst feitum launa-
hækkunum sem þeim var úthlutað.
Síðan kemur forsætisráðherra ítrekað
fram til að upplýsa þjóðina að hún vilji
eiga gott samtal við verkalýðshreyf-
inguna, til að viðhalda stöðugleika,
hvað hún hyggst gera í framtíðinni.
Heilbrigðiskerfið er í miklu fjár-
svelti og það ber að bæta með ábyrg-
um hætti. Það er skammgóður vermir
ef milljörðum er mokað handahófs-
kennt í þá sem hæst gjalla. Jafnvel á
„góðæris-“ og þenslutímum þarf að
gæta aðhalds og fyrirhyggju. Þúsund
milljarðar hafa verið afskrifaðir vegna
óstjórnar og glæpsamlegs verklags,
það sem verra er, flestir þeirra sem
þar bera ábyrgð stýra landinu ennþá,
með einum og öðrum hætti, og láta
ekki af rányrkju sér til handa.
Efnahagsbati og stöðugleiki verður
ekki drifinn áfram til lengri tíma með
fasteignabólu, sem er vart annað en
snuð og einfaldleiki þeirra skuldsettu
og trúgjörnu. Það sem fer upp kemur
jafnan aftur niður af margföldum
þunga og tekur þá sem fyrir því verða.
Jafnt og þétt mun grotna undan þjóð-
inni, þegar á reynir, við að viðhalda
stöðugleika sem er byggður upp af
draumsýn.
Misskipting og sérhagsmunagæsla
er keyrð áfram með einbeittum brota-
vilja smákónga, sem eru uppteknir að
hlaða undir eigin rass. Sukkið, svínarí-
ið og óstjórn endurspeglast alls staðar
og engu skal breyta. Verkalýðs-
leiðtogar, sem ættu snefil af sjálfsvirð-
ingu, myndu aldrei ljá máls á pró-
sentuhækkunum sem gera ekkert
annað en að ýta undir enn frekari
ójöfnuð og misskiptingu. Kjararáð er,
með samþykki Alþingis, að þjösnast á
samfélaginu með óhæfu verklagi og
brýtur allar undirstöður til að við-
halda stöðugleika.
Milljarða varðskip er búið að liggja
við bryggju heilan áratug, þar sem
það er ekki rekstrarhæft og ætti að
vera löngu búið að selja til að taka
meiri hagsmuni fram yfir minni.
Sandkassaleikurinn við Landeyjahöfn
tekur engan enda ásamt skipaskurð-
inum í gegnum Vaðlaheiði. Margra
milljarða fangelsi er vart starfhæft
vegna fjárskorts, og skjólstæðingar
bryðja geðlyf þar sem ekkert er við að
vera. Í siðmenntuðum réttarríkjum
þyrfti smákrimmi sem ætti óuppgerða
sekt ekki að vera vistaður í rammgirtu
fangelsi, eins og morðingi eða hryðju-
verkamaður. Fangelsismálayfirvöld
bera höfuðábyrgð ásamt stjórnvöld-
um á hversu illa og rangt fjármunum
er forgangsraðað og væru eflaust bet-
ur geymdir bak við lás og slá. Hvert
klefarými á Hólmsheiði kostar yfir 60
milljónir, ef ekki meira, á sama tíma
gjalda þúsundir vegna rangrar for-
gangsröðunar. Lætur þar hæst heil-
brigðis- og velferðarkerfi sem sam-
rýmist ekki þjóð sem er rík af
náttúruauðlindum.
Tugþúsundir manna eru nánast á
götunni eða hírast í iðnaðarhúsum, á
uppsprengdu leiguverði, og hver fé-
lagsmálaráðherrann af öðrum kemur
fram á sjónarsviðið sem frelsari nýrr-
ar ríkisstjórnar og lofar öllu fögru.
Slíkar blekkingar og falsvonir ber að
stöðva.
Hvert byggðarlagið af öðru er lagt
í rúst til að útvaldir sægreifar geti
drottnað yfir ránsfeng sem stjórnvöld
hafa skammtað þeim. Síðan kemur
hver sjávarútvegsráðherrann af öðr-
um fram til að skipa nefnd til að
kanna hvort hægt sé að draga úr
þjófnaðinum. Til að hámarka rán-
yrkju fiskvinnslunnar spilar Fiski-
stofa með, þar sem fleiri fiskar fara út
úr fiskvinnsluhúsum en koma inn, og
sjávarútvegsráðherra hyggst skoða
málið með vorinu.
Efnahagsbati er brothættur og
ekki sjálfgefinn verði hann drifinn
enn eina ferðina áfram af fyrir-
hyggjuleysi og óskhyggju. Stjórnvöld
munu sem fyrr sverja af sér alla
ábyrgð, þó svo að bankar beri enn og
aftur, með skipulögðum hætti, gjald-
þrota fasteignareigendur út af heim-
ilum sínum.
Ekki vantar peninga og dóm-
greindarleysið þegar kemur að um-
ræðu um að byggja þjóðarsjúkrahús
á þenslutímum án þess svo mikið að
vita hvað það eigi að kosta. Hver ein-
asti þingmaður mun firra sig allri
ábyrgð. Tvöfalda á þjóðvegakerfið út
úr borginni ásamt léttlestarkerfi og
sundabrú, þó svo að engir peningar
séu til. Einnig skal rusla upp þjóð-
arleikvangi niður í Laugardal, ef Ís-
lendingar skyldu verða næstu heims-
meistarar í eigin heimsku. Það þarf
að byrja á því að moka út óábyrgum
embættismönnum og öðrum ónytj-
ungum sem eru búnir að hreiðra um
sig vítt og breitt um alla stjórnsýsl-
una, engum til gagns. Ríkisstjórninni
er að takast að jarðsetja sig með að-
gerðaleysi sínu. Það er skammgóður
vermir þó svo að milljörðum sé mok-
að handahófskennt í innviði þeirra
sem hæst gjalla. Jafnvel á „góðæris-
og þenslutímum“ þarf að gæta að-
halds og fyrirhyggju. Þúsund millj-
arðar verða ekki afskrifaðir aftur
vegna óstjórnar, flestir þeirra sem
þar bera ábyrgð stýra landinu ennþá
og láta ekki af rányrkju og sérhags-
munagæslu.
Stjórnvöld eru ómeðvitað að ör-
yrkjavæða samfélagið enn frekar
með láglaunastefnu ásamt því að
draga allan hvata til að sjá sér far-
boða. Það er reginmisskilningur að
allir sem minna mega sín séu óreiðu-
fólk og leggi ekkert til samfélagsins,
þó svo að það hafi ekki tök á að ylja
sér við niðurgreidda Hörputóna.
Þarf aðra þjóðarbrotlendingu?
Eftir Vilhelm
Jónsson
Vilhelm Jónsson
»Efnahagsbati er
brothættur og ekki
sjálfgefinn.
Höfundur er fjárfestir.
EXPLORE WITHOUT LIMITS
®
ARCTIC TRUCKS ÍSLAND EHF.
KLETTHÁLSI 3
110 REYKJAVÍK
SÍMI: 540 4900
NETFANG: info@arctictrucks.is
www.arctictrucks.is
DEKKJAÞJÓNUSTA
TÍMABÓKANIR
Í SÍMA 540 4900
JEPPADEKK
fyrir íslenskar aðstæður
VÖNDUÐ OG HLJÓÐLÁT
DEKK UNDIR FLESTAR GERÐIR
JEPPA OG JEPPLINGA.
Undir lok ársins 2017
greindi prof. Svens-
mark, Danmarks Tekn-
iske Universitet (DTU),
frá lokaáfanga rann-
sóknar sem staðið hefur
í 20 ár, en hún skýrir
hvernig sólvirkni og
geimgeislar hafa áhrif á
skýjafar á jörðinni.
Skýin endurkasta
stórum hlut þess sól-
skins sem á þau fellur
og tiltölulega lítil breyting á skýja-
hulu jarðar ræður því hvort hún hlýn-
ar eða kólnar. Þetta atriði hefur enn
ekki tekist að setja inn í reiknilíkön
loftslagsfræðinga með viðunandi
hætti, en það mun sýna fram á, að
maðurinn hefur með gerðum sínum
ekki jafn mikil áhrif á hlýnun jarðar
og reikningar hafa áður sýnt.
Loftslagsmálin eru hjartans mál
ríkjandi ríkisstjórnar. Niðurstöður
þessarar rannsóknar kunna að kalla
fram endurmat leiða í þeim málum.
Sjónum verði þá beint meira að því,
hvernig milda má þá vá sem af aukn-
um koltvísýringi stafar með sérstakri
áherslu á lífríki sjávar, fremur en að
aukningunni sjálfri.
Árið 1988 trúðu menn
því, að CO2 myndað við
bruna eldsneytis væri
eina orsök hnattrænnar
hlýnunar. Þá var IPCC
(Intergovernmental
Panel on Climate
Change) sett á fót af
Umhverfisstofnun
Sameinuðu þjóðanna
(UNEP) og alþjóða veð-
urfræðistofnuninni
(WMO) til að sjá þjóð-
um heims fyrir skýrri
sýn á stöðu þekkingar
og vísinda er lúta að þeirri vá. IPCC
hefur unnið mikið starf við að sam-
ræma vísindalegar loftslagsrann-
sóknir og þjóðir heims hafa varið
miklu fé til hinna sameiginlegu verk-
efna. Þar ber mest á gerð reiknilík-
ana sem geta reiknað hlýnunina út
frá náttúrulögmálum og magni CO2,
en þau eiga meðal annars að meta
ábyrgð hinna þróuðu ríkja á þessari
vá. Enn hefur samt ekki tekist að
finna, hve mikið af hlýnuninni er af
mannavöldum og hve mikið af nátt-
úrulegum orsökum. Sú rannsókn sem
greint er frá í upphafi getur breytt
miklu um þetta.
IPCC gefur út ítarlegar skýrslur
með úrvinnslu úr rannsóknarstarfi
þúsunda vísindamanna á þrem fag-
sviðum og samantekt fyrir stefnu-
mótendur að auki. Á tæpum 30 árum
hefur vaxið upp gríðarlegur iðnaður á
þessu sviði, þar sem starfa háskólar,
opinberar stofnanir og náttúruvernd-
arsamtök. Þar sem þessir rannsak-
endur treysta á opinber framlög og
söfnunarfé þurfa þeir að mála ábyrgð
mannsins sem sterkustum litum, sem
aftur hefur áhrif á val viðfangsefna og
efnistök. Það verður því að lesa
skýrslurnar, sérstaklega samantekt-
ina með vökulum huga, en þannig les-
ið er hér besta upplýsingasafn sem
völ er á um þessi málefni.
Segja má, að Brundtland-skýrslan
fræga sé eitt af því sem markaði upp-
haf hins sameiginlega átaks þjóða
heims gegn hlýnunarvánni. Þar hefur
mest verið vitnað til orðanna „Think
global, act local“, sem á íslensku gæti
útlagst „Hugsið hnattrænt, fram-
kvæmið heima“. Þetta hefur því mið-
ur ekki orðið það leiðarljós sem vonað
var. Áherslan á forgangsverkefni
IPCC og ábyrgð mannsins hefur
komið niður á öðrum rannsóknum.
Þannig hefur lítið gengið með gagn-
virk áhrif loftslags og hafstrauma og
áhrif CO2 á lífríkið í hafinu eru skoðuð
fullþröngt. Hvort tveggja varðar
þetta íslenska hagsmuni sérstaklega.
Íslenskir hagsmunir
Við Ísland mætast hinn hlýi Golf-
straumur frá hitabeltinu og hinn
kaldi Pólstraumur. Jafnvæginu milli
þessara strauma virðist auðraskað og
finna þeir sér þá annað tímabundið
jafnvægi og ýmist hvor straumurinn
leggst upp að ströndum landsins með
tilheyrandi áhrifum á hafís og veð-
urfar. Þetta hefur mikil áhrif á bæði
fiskgengd og raforkuvinnslu hér-
lendis og einnig á veðurfar í Vestur-
Evrópu ef marka má rannsóknir.
Kólnun hér af þessum toga getur
komið upp skyndilega eins og hafísár
sjöunda áratugarins eru dæmi um.
Súrnun sjávar er eitt af þeim
vandamálum sem hafa athygli IPCC,
sem telur höfin þegar hafa súrnað
marktækt vegna meira magns af
uppleystu CO2. Þetta hefur eins og
kunnugt er áhrif á dýr sem mynda
sér skeljar úr kalki eins og kórala og
ýmis svifdýr. Minna þekkt eru áhrif á
nýklakin seiði þorsks til dæmis, en
þar virðist frítt CO2 í sjónum hafa
bein áhrif. Þetta er því miður of lítið
rannsakað. Þó heildarmagn CO2 í haf-
inu sé um 50 sinnum meira en í and-
rúmslofti, þá verður dreifing þess
ójöfn og staðbundin áhrif geta komið
upp. Hér þarf að auka rannsóknir.
Áhrif CO2 á loftslag jarðar eru um-
deild og aðeins sönnuð óbeint með lík-
indareikningum. Þær vísindalegu
niðurstöður sem um getur í upphafi
þessarar greinar eru að hlýnunar-
áhrif CO2 eru minni en talið hefur
verið. Margir munu þá telja að þau
séu engin og vilja fara að dæmi
Trumps, forseta USA, og hætta að
berjast gegn losun CO2. Það yrði illa
ráðið. Áhrif aukins magns CO2 á hafið
og lífríki þess eru minna umdeild og
gefa fullt tilefni til að halda áfram
baráttunni gegn aukningu CO2 í and-
rúmsloftinu, enda sannanleg vís-
indalega með beinum hætti. Forsend-
urnar fyrir þeirri baráttu kunna að
verða aðrar sem og áherslur á mót-
vægisaðgerðir. Áherslur í rann-
sóknum þurfa einnig að verða aðrar,
en það eru forsendur og áherslur sem
snerta okkar hagsmuni með beinni
hætti en áður. Þarna þurfum við Ís-
lendingar að taka forystu, því vand-
fundin er sú þjóð sem hefur þarna
meiri hagsmuna að gæta.
Breytt sýn á hlýnun jarðar
Eftir Elías Elíasson » Þó heildarmagn CO2
í hafinu sé um 50
sinnum meira en í and-
rúmslofti, þá verður
dreifing þess ójöfn og
staðbundin áhrif geta
komið upp.
Elías Elíasson
Höfundur er verkfræðingur.
eliasbe@simnet.is