Morgunblaðið - 07.04.2018, Page 30

Morgunblaðið - 07.04.2018, Page 30
30 UMRÆÐAN MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. APRÍL 2018 Undanfarinn ára- tug hef ég nánast verið með báða fætur í skólum landsins á hverjum einasta degi og flutt fyrirlesturinn „Verum ástfangin af lífinu“ fyrir nem- endur í 10. bekk, þökk sé traustum styrktaraðilum sem vilja leggja sitt af mörkum til samfélagsins. Í vetur bætti ég við fyrirlestri fyrir mið- stig; „Vertu hetjan í þínu lífi – með því að hjálpa öðrum“. Þetta eru um 200 fyrirlestrar á ári en engu að síður finnst mér ég geta gert betur, og ekki bara ég, held- ur fjöldi annarra rithöfunda sem mætti virkja til að kveikja „lestrarástríðu“ í hjörtum yngri nemenda, á meðan þeir eru enn móttækilegir. Eftir að hafa verið annað slagið með skapandi skrif í skólum, kennt hvernig ég spinn söguþráð, skapa persónur, bý til spennu og eftirvæntingu og virkjað nem- endur til verka – er það mín reynsla að þeir taka sprett á bókasafnið til tryggja sér bæk- urnar. Síðan halda þeir áfram að lesa, öðlast reynslu, orðaforða, sjálfstraust og námsárangur batn- ar. Kannski pínu einföldun en ef við viljum efla læsi þarf að virkja alla, ekki síst foreldra. Við rithöfundar barna- og ung- lingabóka getum gert miklu meira gagn, en fram til þessa hefur það strandað á frumkvæði þeirra sem „stjórna“, stuðningi, skilningi og fjármagni, jafnvel þótt allir séu sammála um mikilvægi þess að sá fræjum í frjóan jarðveg. Það er reyndar nóg til af peningum á Ís- landi en þeir hafa runnið í aðra átt, líklega í humátt, af því við er- um ekki að „fjárfesta“ á réttum stöðum. Og eftir sitja sárir nem- endur sem horfa upp á „sinn eða sína“ rithöfunda ganga um í skól- anum í öðrum tilgangi en að efla lestraráhuga. Það er fátt meira gefandi en að verða að vitni að því þegar áhugi krakka á bókum/lestri/skrifum kviknar fyrir alvöru beint fyrir framan nefið á manni. Það er löngu tímabært að fjárfesta í barna- og unglingabókahöf- undum, fyrst og fremst með hag unga fólksins í huga. Mín draumsýn er sú að hver einasti skóladagur hefjist á yndislestri og í kjölfar þess skrifi nemendur þau orð upp á töflu sem þeir skilja ekki og læri þannig nokkur ný orð daglega. Það er mikilvægt að safna orðum, læra að skrifa þau rétt og nota þau í margvíslegum tilgangi. Germynd, miðmynd, þolmynd, þáskildagatíð, til hvers? Er ekki aðalmálið að geta lesið, skilið, skrifað rétt, tjáð sig og notað tungumálið? Finnar, „heimsmeist- arar“ í skólamálum, segja að þjálf- un í lestri skipti mestu máli og þeir spyrja þegar lestrarvandi krakka berst í tal: „Hversu marg- ar bækur lastu í síðasta mánuði?“ Nákvæmlega það sama er fjallað um í bókinni „The Book Whispe- rer“ eftir Donalyn Miller. Lestu, lestu, lestu, lærðu orð, og þú ert í góðum málum. Á vef Menntamálastofnunar stendur: „Slök hljóðkerfis- og mál- vitund er talin aðalorsök lestrar- vanda hjá 88% barna (9 af hverj- um 10). Síðustu 30 ár a.m.k. hefur mikil áhersla verið á að börnum sé strax frá unga aldri boðið mark- visst upp á leiki og verkefni til örvunar hljóðkerfis- og málvitund þeirra og að þeim sem virðast eiga í erfiðleikum sé sinnt sérstaklega. Leikskólaárin eru því sérlega mik- ilvæg fyrir snemmtæka íhlutun.“ Við foreldrar erum sterkustu fyrirmyndir barnanna. Bækur/ lesefni ætti að vera sýnilegt og að- gengilegt á öllum heimilum, les- efni sem tengist áhugamál barnanna. Okkur er kunnugt um að dapur árangur í grunnskóla getur leitt til brotinnar sjálfs- myndar og síðar brottfalls úr framhaldsskóla. Liggur ekki í augum uppi að ef við náum góðum tökum á lestri, náum við betri tökum á lífinu? Í ljósi þess þarf að huga sérstaklega að nemendum sem eru með ís- lensku sem annað mál. Finna þarf út getu hvers nemanda og tryggja honum réttar áskoranir sem lúta að áhugamálum hans, aldri og þroska. Og svo er spurning hvort skóli án aðgreiningar sé til bóta en ég hef ekki reynslu á þeim vettvangi. Margt annað þarf að gera til að efla læsi. Afnema ætti virðis- aukaskatt af bókum hið snarasta, lækka þær í verði og fylla skólana af bókum. Bókasöfnin eru hjarta skólanna, griðastaður þar sem nemendur geta gleymt sér í ævin- týraheimi, lesið sig inn í nýja heima, öðlast vængi og meðbyr til að fljúga frjálsir og sjálfstæðir um í lífinu. Lestur er mikilvægt lýðheilsu- mál, hvernig sem á það er litið, af því brottfall úr framhaldsskólum tengist læsisvandamálum og brot- inni sjálfsmynd. Slíkt getur haft alvarlegar afleiðingar eins og við vitum með tilheyrandi kostnaði fyrir heilbrigðiskerfið. Ég get gert betur, þú getur gert betur, við getum öll gert bet- ur því litlir hlutir skapa stóra sigra. En ef við ætlum bara að skrifa greinar eins og þessa, vísa hvert á annað, klóra okkur í höfð- inu og bíða eftir frumkvæði ann- arra, siglir okkar íslenska skúta í strand að lokum. Frumkvæði ósk- ast, leiðtogar óskast! Siglir íslenska skútan í strand? Eftir Þorgrím Þráinsson »Mín draumsýn er sú að hver einasti skóladagur hefjist á yndislestri og í kjölfar þess skrifi nemendur þau orð upp á töflu sem þeir skilja ekki og læri þannig nokkur ný orð daglega. Þorgrímur Þráinsson Höfundur er rithöfundur. Á síðustu árum hefur geisað hér á landi mikil barátta fyrir jafnrétti kynjanna. Rætt er um „gallaða fóstureyðing- arlöggjöf“. Það þyrfti að rýmka lögin til að „stand- ast sjálfsagðar kröfur um rétt kvenna til forræðis yfir eigin líkamat“. „Í samfélagi, sem vill jafna stöðu kynjanna, hlýtur krafa um frjálsar fóstureyðingar að vera sjálfsögð.“ Upplýst var, að á Íslandi væru framkvæmdar um þúsund fóstureyð- ingar á ári. Það er svipaður mann- fjöldi og nú býr á Eyrarbakka og Stokkseyri. En þarna er ekki allt sem sýnist. Fóstur í móðurkviði er sjálfstæður einstaklingur, sem á sér mikla fram- tíð, en er ekki hluti af líkama móð- urinnar, þó að hún hýsi það um tíma. Þegar ungbörn og fóstur deyja – og alveg eins þó að fóstri hafi verið eytt – koma þau fram í hinum heiminum, þar sem vel er tekið á móti þeim og þau alast upp hjá fósturforeldrum til full- orðins ára. Og þegar móðirin flytur svo yfir, taka þessi börn yfirleitt á móti móður sinni og verður fagn- aðarfundur. En hafi jarðneska lífinu lokið með því að fóstrinu hafi verið eytt – sem getnaðarvörn – þá getur staðið við rúm móðurinnar, þegar hún vaknar hinum megin – ung og glæsileg stúlka eða myndarlegur piltur og segi: „Hví gerðirðu mér þetta, mamma? Þú sviptir mig þeim þroska og þeirri þjálfun, sem gleði og sorgir í lífsbar- áttunni hefðu gefið mér í jarðlífinu.“ Á fræðslufundi með Björg Ólafs- dóttur miðli vorið 1986 kom Einar Kvaran fram – 48 árum eftir andlát sitt – og sagði frá andláti sínu og fyrstu lífsreynslu í hinum nýju heim- kynnum. Þegar ég spurði hann um ör- lög þeirra, sem deyja á fósturskeiði, svaraði hann: „Ég met það við læknana, sem komnir eru yfir, að þeir skilja það nú, að það er strax líf. En Guð hjálpi þeim læknum á Jörðinni, sem leika sér að því að taka líf! Þeir ættu að hugsa meira um lífið hinum megin. Því margt kemur á móti þeim, þegar yfir kemur. En þeir, sem trúa því og finna fyrir því – þeim dettur ekki í hug að gera þetta. En þeir, sem gera það, verða að taka það út. Það var læknir, sem kom yfir, sem gerði mikið af þessu. Honum varð mikið um það, þegar það kom hver veran á fætur annarri – ungt fólk, bæði karlar og konur, og sagði við hann: „Þú kemst ekki langt strax! Það ert þú, sem gerðir það, að við vorum ekki á Jörðinni!“ Honum var sýnt það. En þá rankaði hann við sér. Því maður veit aldrei, hvað í barni getur búið.“ En hver verða örlög barna, sem deyja ung eða sem fóstur? Þau lifa öll og er vel annast um þau í hinum heiminum. Björg sagðist ekki muna fyrr eftir sér en hún léki sér við litla telpu í stofu- horninu heima hjá sér á Þingeyri. Þeg- ar hún birtist, tók Björg fram dótið sitt og litla telpan kom með sín og þarna léku þær sér og töluðu saman. Svona léku þær sér fram undir fermingu. Löngu síðar var henni sagt, að þessi æskuvinkona hennar væri raunveru- lega systir hennar, sem farið hefði af þessum heimi, áður en hún fæddist. Hún hefði komið fram í hinum heim- inum sem fóstur og haldið áfram að þroskast til fullorðins aldurs. En þegar Björg fór að halda trans- fundi, var einn af stjórnendum hennar stúlka, sem nefndi sig Helgu – og sá um lýsingarnar í upphafi. En þegar Nonni kom að sambandinu til að lýsa, fannst henni hún vera of skyld Björgu – enda var hún systir Bjargar og bernskuleikfélagi. Mannsævin hefst við getnað úr tveimur frumum foreldra og 23.000 genum, sem móta útlit okkar og eig- inleika allt lífið. Þær ungu, fögru stúlkur, sem hrósa sér af því að nota fóstureyðingu sem getnaðarvörn, ættu að hugsa sig vel um áður. Því þetta getur valdið þeim sorgum þessa heims og annars. Og nóg er af barnlausum hjónum, sem þrá að ættleiða börn. Og hvað hefði orðið ævistarf mitt, ef mér hefði verið eytt? Eða þitt, ef þér hefði verið eytt sem fóstri? Eyðing fósturs sem getnaðarvörn Eftir Guðmund Kristinsson » Fóstur í móðurkviði er sjálfstæður ein- staklingur, sem á sér mikla framtíð, en er ekki hluti af líkama móðurinnar, þó að hún hýsi það um tíma. Guðmundur Kristinsson Höfundur er fv. féhirðir og rithöfundur. Árið 1918 er minn- isstætt á marga vegu. Spænska veikin, frostaveturinn mikli og Ísland varð full- valda ríki. Og á rétt nýbyrj- uðu ári, eða hinn 11. febrúar 1018, var stúkan Framtíðin stofnuð – þann dag bar upp á mánudag og var sá dagur lengi vel fund- ardagur stúkunnar. Framtíðin sem fékk númer 173 af Reglu góðtemplara – IOGT var stofnuð upp úr sameiningu tveggja stúkna en þær voru stúk- an Bifröst og stúkan Hlín. Sam- runinn var vegna þess að fækkað hafði það mikið hjá stúkunum tveim að tæplega þótti fund- arfært. Starfið í hinni nýstofnuðu stúku var líflegt fyrstu árin og lengi fram eftir árum. Vissulega stóð Framtíðin fyrir mörgu markverðu á starfsárum sínum og má þar til nefna stofnun Elliheimilisins Grundar svo eitt- hvað sé nefnt. Því miður hefur fækkað í stúk- unni hin síðustu árin, en vissulega elur maður þá von í brjósti að brugðið geti til betri vegar. Þess vegna sagði ég m.a. þetta á afmæl- isdaginn: Sameinaðar stúkur tvær: Hlín og Bifröst hétu þær. Sameinuð þar í sannri trú, sú ætti að heita Framtíðin nú. Ára hefur farið fjöld, Framtíðin er víst í kvöld sú er að baki hundrað hér á herðum árin farsæl ber. Nítján hundruð og átján er, árið mun greypt í huga mér. Framtíðin nú farið hefur fram um heillar aldar skeið. Tíminn óræður auðnu vefur ágæta hugsjón á bjartri leið. Gleðin á gullfagrar rósir, gleðjast því halir og drósir. Að Framtíðin lifi, svo fagna megi framtíð sannri á lífsins vegi. Kveðja frá Einingunni Helgi Seljan sendi eftirfarandi kveðju fyrir hönd Einingarinnar: Góðtemplarastúkan Framtíðin, ein þessara grunnstoða Regl- unnar, nú Bindindissamtakanna IOGT, varð 100 ára á dögunum, en hún er næstelzta starfandi stúkan á eftir Einingunni. Þetta er merk- isáfangi og þarna hefur að verki verið margt ágætisfólk, konur sem karlar, og nú er Inga Aradóttir þar æðstitemplar. Margt hefur gengið á í sögu hreyfingarinnar, eins og í þjóðlífinu sjálfu. Þar hafa skipzt á skin og skúrir og hafa margir átt þar mæta baráttusögu, en sitthvorumegin við aldamótin síðustu var þar í forystu fremst sem æðstitemplar til fjölda ára Björn G. Eiríksson sérkennari. Hann hélt ætíð sínu striki þótt oft gæfi á bátinn, en það er einmitt hann sem hér minnist Framtíð- arinnar. En saga síðustu áratuga verður ekki sögð án þess að minn- ast á hinn ötula liðsmann Guðjón B. Eggertsson sem á þarna einkar góðan feril einnig. Heillaóskir hlýjar eru nú sendar aldargömlum samherjum. Aldarafmæli Framtíðarinnar Eftir Björn G. Eiríksson » Framtíðin sem fékknúmer 173 af Reglu góðtemplara – IOGT var stofnuð upp úr sam- einingu tveggja stúkna en þær voru stúkan Bif- röst og stúkan Hlín. Björn G. Eiríksson Höfundur er sérkennari og fyrrverandi æðstitemplar. TIL LEIGU í miðbæ Reykjavíkur Einstakt tækifæri! Glæsilegt og eitt besta verslunarhúsnæði við Laugaveginn til leigu og afhendingar fljótlega. Um er að ræða 360 m² verslunarhúsnæði, allt á einum gólffleti, með stórum glugga „front“ að Laugavegi, sjálfvirkri göngudyr og hitateppi við inngang. Hentar undir öfluga verslunarstarfsemi, ferðaþjónustuaðila, eða hvers kyns starfsemi sem vill tengjast stöðugt öflugra mannlífi og túrisma í miðborginni. Áhugasamir hafið samband við Guðlaug í síma 896-0747.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.