Morgunblaðið - 25.04.2018, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 25. APRÍL 2018
Reykjavík Grágæs sem beið í polli hjá biðstöð Strætó við Miklubrautina sneri frá vagninum. Ef til vill áttaði hún sig á að þótt Strætó bjóði morgunhana velkomna þá gildir það ekki endilega um gæsir.
Valli
Á síðasta ári bilaði
neyðarloka í dælustöð-
inni við Faxaskjól með
þeim afleiðingum að í
tæpar þrjár vikur
streymdi óhreinsað
skólp í sjóinn við Æg-
isíðu. Almenningi var
hins vegar ekki greint
frá biluninni fyrr en
fréttir fóru að spyrjast
út um óþrifnað í flæð-
armálinu. Erfiðlega gekk að ná í
Dag B. Eggertsson borgarstjóra
enda vissi hann upp á sig skömm-
ina. Dælustöðvarnar eru komnar til
ára sinna og höfðu líka bilað á ár-
unum 2014 og 2015.
Endurnýjun óhjákvæmileg
Í ágætri grein sem Bjarni
Bjarnason, forstjóri Orkuveitunnar,
ritaði í Fréttablaðið á sumardaginn
fyrsta fjallar hann um fráveitukerf-
ið sem var endurnýjað fyrir fjörutíu
árum. Kveður Bjarni sýn okkar á
umhverfismál hafa tekið stakka-
skiptum síðan þá og segir meðal
annars: „Fráveitukerfið er barn
síns tíma og sem dæmi má taka að
dælustöðvarnar tíu eru allar þannig
að stöðvist dælurnar, til dæmis
vegna rafmagnsleysis eða bilunar,
þá opnast neyðarrás sem hleypir
skólpinu beint í sjóinn, óhreinsuðu.
Sama á við ef stöðva þarf dælingu
vegna viðhalds eða endurbóta. Það
er enginn varabúnaður sem tekur
við. Ef neyðarrásin hleypti ekki
skólpinu til sjávar myndi hækka í
öllum lögnum og skólpið kæmi upp
um klósett og niðurföll í þeim hús-
um sem lægst standa.“ Er augljóst
að Bjarni kallar eftir skýru umboði
frá stjórnmálamönnum til að ráðast
í endurnýjun á fráveitukerfinu.
Aðeins „áform“ um hreinar
strendur
Nútíma dælustöðvum er ekki að-
eins ætlað að halda strandlengjunni
hreinni heldur jafn-
framt að sía frá efni,
svo sem örplast, sem
við viljum alls ekki
að fari í hafið. Ætla
mætti að vilji væri til
þess að samþykkja
að ráðast nú þegar í
endurnýjun dælu-
stöðvanna. Svo er
hins vegar ekki. Á
borgarstjórnarfundi
sl. þriðjudag hélt
Dagur B. Eggerts-
son borgarstjóri
áfram að tala um „áform“ borg-
arinnar um hreinar strendur og
„framtíðarsýn“. Engar ákvarðanir
voru teknar um endurnýjun frá-
veitukerfisins.
Vildu frekar ylstrendur
Á borgarstjórnarfundinum voru
hins vegar til umræðu tillögur Dags
um tvær nýjar ylstrendur í Reykja-
vík. Eina við Skarfaklett og aðra við
Gufunes. Á fundinum lýsti ég þeirri
skoðun minni að nauðsynlegt væri
að forgangsraða og að ég vildi sjá
fjármunum varið í að laga fráveitu-
kerfið og dælustöðvarnar, sér-
staklega með tilliti til örplastsmeng-
unar, áður en ráðist yrði í að útbúa
nýjar ylstrendur. Þær gætu komið
síðar. Það sorglega er að Dagur
hafði sitt í gegn og að fulltrúar allra
flokka, þar á meðal Vinstri grænna
og Sjálfstæðismanna, voru þessu
samþykkir. Hver vill vera á móti yl-
ströndum?
Eftir Sveinbjörgu
Birnu Sveinbjörns-
dóttur
»Ætla mætti að vilji
væri til þess að sam-
þykkja að ráðast nú
þegar í endurnýjun
dælustöðvanna. Svo er
hins vegar ekki.
Sveinbjörg B.
Sveinbjörnsdóttir
Höfundur er borgarfulltrúi.
sveinbjorgbs@reykjavik.is
Soffía frænka: Hrein-
ar strendur, ekki
skítugar ylstrendurVið getum ekki leyft
okkur að skipuleggja
heilbrigðiskerfið út frá
þörfum kerfisins
sjálfs. Þarfir sjúkra-
tryggðra – allra lands-
manna – eiga alltaf að
vera í forgangi. Við
getum heldur ekki tek-
ið ákvörðun um sam-
eiginlega fjármögnun
þjónustunnar til að
mæta kröfum kerfisins en hlustað
lítt á óskir þeirra sem þurfa að nýta
sér þjónustuna.
Sem samfélag eigum við ekki að
hafa það sem sérstakt markmið að
auka útgjöld til heilbrigðismála.
Aukin lífsgæði með góðri öflugri
heilbrigðisþjónustu fyrir alla er og á
að vera markmiðið. Því miður virð-
ist sem við missum sjónar á þessu í
amstri dagsins og pólitískum deilum
um hluti sem eru léttvægir í sam-
anburði við heilsu og lífsgæði.
Brenglun og engin vitglóra
Ragnar Hall hæstaréttar-
lögmaður fjallaði í nýlegri blaða-
grein um þá brenglun sem hefur
verið innleidd í íslenskt heilbrigð-
iskerfi. Þrátt fyrir að hundruð
landsmanna bíði eftir liðskiptaað-
gerðum neitar ríkið að nýta sér
þjónustu einkaaðila hér á landi og
telur rétt, þrátt fyrir mun hærri
kostnað, að senda fólk fremur úr
landi til að gangast undir nauðsyn-
lega aðgerð:
„Ef þú ert til í að fara í aðgerð
sem kostar 3 milljónir greiðum við
hana að fullu. En ef þú ætlar að
fara í slíka aðgerð hjá NN hér á
landi, þá skaltu vita að við greiðum
ekkert, enda þótt kostnaðurinn
verði aðeins 1 milljón. Hver maður
sér að ekki er vitglóra í svona
kerfi.“
Það er ekki hægt að mótmæla
fullyrðingu lögmannsins; það er
engin vitglóra í þessu kerfi. Undir
þetta tekur Steingrímur Ari Ara-
son, forstjóri Sjúkratrygginga Ís-
lands, í blaðagrein í Fréttablaðinu.
Þar kemur fram að í byrjun ársins
voru 1.100 einstaklingar á biðlista
eftir liðskiptaaðgerð. Meðalbiðtím-
inn er í raun 12-14 mánuðir, þar
sem margir eru á bið-
lista mánuðum saman
eftir að komast á bið-
lista!
Þrátt fyrir óskir
Sjúkratrygginga Ís-
lands hafa stjórnvöld
hafnað því að gerðir
séu samningar við
einkaaðila um gervi-
liðaaðgerðir til að
mæta þeirri þörf sem
opinberir aðilar geta
ekki sinnt. Stefnan er
skýr að þessu leyti:
Liðskiptaaðgerðir skulu aðeins
verða í boði hjá stofnunum ríkisins.
Þarfir hinna sjúkratryggðu eru
settar til hliðar – kerfið er í for-
gangi og þá er líkt og kostnaðurinn
verði aukaatriði. Vanlíðan og kvalir
sjúklinga gleymast. Þjóðhagslegt
tap veldur litlum áhyggjum.
Lausnin: Biðraðir?
Í Sovétríkjunum sálugu voru bið-
raðir hluti af daglegu lífi. Bíða
þurfti eftir öllu, jafnvel eftir lífs-
nauðsynjum í matvörubúðum. Al-
menningur eyddi sínum tíma í bið-
röðum. Í grámyglu biðraðanna var
haft að orði að biðraðamenningin
væri skynsamleg stefna stjórnvalda
sem þannig losnuðu við að byggja
elliheimili, því ævinni eyddi fólkið í
að bíða.
Varla dettur nokkrum manni í
hug að sækja í smiðju Sovétríkj-
anna við að skipuleggja heilbrigð-
isþjónustu, en samt sem áður hefur
kerfið ákveðið að fremur skuli
byggt undir biðraðamenninguna en
að nýta sér þjónustu einkaaðila sem
uppfylla allar faglegar kröfur.
Við þurfum að glíma við margar
áskoranir við skipulag heilbrigðis-
kerfisins. Þeim áskorunum er ekki
hægt að mæta með því að lengja
biðlista og jafnvel taka upp sérstaka
biðlista eftir að komast á biðlista.
Jöfnuður eykst ekki í biðröðum
heldur þvert á móti. Misrétti verður
meira og hinir efnameiri kaupa
nauðsynlega þjónustu í öðrum lönd-
um eða beint af einkaaðilum.
Við Íslendingar höfum góða
reynslu af samþættingu og sam-
vinnu einkarekinna fyrirtækja og
opinberra stofnana. Sérfræðilæknar
starfa margir sjálfstætt, einkafyr-
irtæki sinna forvörnum og endur-
hæfingu, reka hjúkrunarheimili og
sjálfstætt starfandi ljósmæður
bjóða ungum mæðrum sína þjón-
ustu. Einkaaðilar reka heilsugæslu-
stöðvar þar sem ánægja viðskipta-
vinanna er mikil. Þannig má lengi
telja. En þrátt fyrir allt þetta er
þjónusta þessara aðila gerð tor-
tryggileg og í stað þess að nýta sér
kosti einkarekstrar þar sem það er
skynsamlegt, virðist sem kerfið
sjálft hafi öðlast sjálfstætt líf. Þörf-
um sjúkratryggðra er ekki mætt og
biðraðir eru taldar æskilegri en að
semja við einkaaðila um þjónustu.
Afleiðingin er verra heilbrigð-
iskerfi, minni jöfnuður, lakari sam-
keppnishæfni heilbrigðiskerfisins til
að laða að hæfileikaríkt starfsfólk
og til framtíðar hærri kostnaður en
ella.
Gríðarleg hækkun útgjalda
Samkvæmt fjárlögum síðasta árs
var reiknað með að framlag ríkis-
sjóðs til heilbrigðismála yrði tæpir
193 milljarðar króna. Samkvæmt
fjármálaáætlun sem nú liggur fyrir
þingi er stefnt að miklum hækk-
unum til heilbrigðismála allt til árs-
ins 2023. Það ár verða útgjöld rík-
isins rúmlega 56 milljörðum króna
hærri á föstu verðlagi en á síðasta
ári, eða 249 milljarðar. Hækkunin
er tíu milljörðum hærri fjárhæð en
heildarútgjöld vegna hjúkrunar og
endurhæfingar á fjárlögum 2017.
Ekki er óeðlilegt að útgjöld til
heilbrigðismála hækki frá ári til árs,
m.a. vegna fjölgunar landsmanna,
breyttrar aldurssamsetningar, dýr-
ari tækja og hærri launa heilbrigð-
isstarfsmanna. En við getum spyrnt
við fótum því það getur ekki verið
að við ætlum að verja þessum
auknu fjármunum í biðraðir.
Eftir Óla Björn
Kárason » Þarfir hinna sjúkra-
tryggðu eru settar
til hliðar – kerfið er í
forgangi og þá er líkt og
kostnaðurinn verði
aukaatriði. Vanlíðan
sjúklinga gleymist.
Óli Björn Kárason
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins.
Biðraðir og kröfur kerfisins