Morgunblaðið - Sunnudagur - 29.04.2018, Blaðsíða 12

Siðir sumarleyfisins
Langþráð sumarfrí er handan við hornið. Tíminn þegar okkur „kemur þetta bara ekki við“, því eins og Stella hér um árið erum við í
orlofi. Sumarfrí Íslendinga hefur lengst og breyst í gegnum áratugina, með nýjum áfangastöðum, nýjum græjum í fríið og mismun-
andi hugmyndum hverju sinni um hvað raunverulegt frí sé. Sunnudagsblað Morgunblaðsins tók léttan snúning á sumarfríi lands-
manna gegnum tíðina þar sem eitt er víst að breytist aldrei innanlands; alltaf þurfa stígvél, regnfatnaður og ullarföt að vera með í för.
Júlía Margrét Alexandersdóttir julia@mbl.is
Getty Images/iStockphoto
ÚTTEKT
12 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29.4. 2018
þriggja daga sumarfrí í nýjum samn-
ingum eins og bókbindarar árið 1919.
Sendisveinar í Reykjavík fengu 7 daga
sumarfrí í kringum 1930, í fyrsta skipti,
þótt þeir hefðu í mörg ár verið sendi-
sveinar. 1937 var samþykkt að veita
þeim sem unnu við sorphirðu 5 daga
sumarfrí. Um miðja öldina áttu flestir
vinnandi menn orðið heimtingu á ein-
hverju sumarfríi með launum, yfirleitt
um tvær vikur. Þó var enn hópur þá
sem talaði um fríin sem vitleysu, uppá-
tæki nútímans sem ætti lítinn rétt á
sér. Það er ekki fyrr en á 7. áratugnum
sem sumarfrí er orðið algjörlega sjálf-
sagt. Með fyrirvaranum með sveitina,
alltaf var og hefur verið stór munur á
rólegheitunum í borginni í júlímánuði
og á landsbyggðinni.
Nýtt fyrirbæri, sumarfrí, þýddi nýj-
ar vangaveltur. Fólk sat uppi með
spurningar hvert það ætti að fara, hvað
það ætti að gera, átti það að hvíla sig,
gera sér eitthvað sér til fróðleiks og
skemmtunar? Við erum enn í dag að
reyna að nýta sumarfríið okkar sem
best og reyna að fá gott út úr því.
Maður hafði ekki þessi sumarfríeins og nú tíðkast. Helstaskemmtun á sumrin hér í
Reykjavík voru útreiðartúrarnir. Farið
lengst upp á Kolviðarhól eða til Þing-
valla einu sinni á sumri. Lagt af stað á
laugardagskvöldum og komið aftur á
sunnudagskvöldum. Legið í hlöðum um
nóttina. Alltaf brennivín.“
Hafliði Jónsson verslunarmaður lýs-
ir eins dags sumarfríi sínu eins og það
var fyrri part 20. aldar, í Morg-
unblaðinu.
„Á síðastliðnu sumri tóku þau gömlu
hjónin sér sitt fyrsta og eina sumarfrí.
Fóru þau norður í land að finna börn
sín, sem þar búa. Aldrei höfðu þau áður
getað tekið sér eins dags hvíld frá störf-
um og ekkert ferðast, nema stöku sinn-
um í kaupstaðinn.“ Sumarfríi bónda-
hjóna árið 1951, úr minningargrein.
Þróunin á sumarfríum var þó hraðari
hjá vinnandi stéttum í þéttbýli enda
annir mestar á landsbyggðinni á sumr-
in.
Hröð þróun þýddi þó í fyrstu aðeins
að starfsstéttir fögnuðu því að fá
Fóru ekki í fríið
Í raun er ekki svo langt síðan sumarfrí var ekki
sjálfsagt. Eða síðan þau voru hreinlega ekki til,
enginn fékk frí, nema kannski einn dag.
Annir í sveit breyt-
ast ekki þótt réttur
til sumarfrís verði
lögbundinn.
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Á fjórða áratugnum tóku verslunarmenn í borg-inni eftir breytingu. Silli og Valdi sáu að fleiriog fleiri komu til þeirra áður en lagt var af stað
til þess að birgja sig upp með nesti. Þótt ferðirnar væru
bara nokkrir dagar, helgi eða einn dagur var þetta ný-
mæli. Enda þurftu margir að vinna happdrættisvinning
til að komast í sumarfrí, eins og Reykvíkingur nokkur
sem vann 5.000 krónur 1935 og notaði peninginn til að
taka sér sumarfrí og ferðast um landið með konu sinni.
Aðbúnaður fyrir alla þessa Íslendinga sem voru að
öðlast réttindi til að fá sumarfrí var lélegur. Þróunin
hélst ekki í hendur, fólk fékk frí en gat ekki auðveldlega
fundið stað til að dvelja á nema það hefði pantað með
miklum fyrirvara. Þau sumargistihús sem voru til voru
yfirfull allt sumarið á 5. áratugnum og auk þess sem
vantaði gistihús vantaði nýja stétt fólks til að vinna við
það. Menn veltu því fyrir sér hvort sækja ætti til út-
landa reynda gistihússtjóra, yfirþjóna og matreiðslu-
menn eða senda fólk út í nám, skapa yrði nýja atvinnu-
grein.
Fyrstu fríin
Það tók „ekki nema“ 9 daga sjóferð
að skreppa til Kaupmannahafnar á
4. áratugnum og var ferðin þó köll-
uð hraðferð. Innanlandsferðir voru
það sem fyrstu sumarfríin snerust
um, bæði vegna samgangna og
fjárhags. Þær voru þó ekki svo
einfaldar, fáir áttu bíla og gisti-
staðir af skornum skammti.
Ljósmynd/Ólafur K. Magnússon
Sumarfrí voru tiltöku-
mál í byrjun síðustu ald-
ar, ekki aðeins var til-
kynnt hverjir fóru í frí í
blöðum heldur einnig
hvert þeir fóru:
„Í sumarfrí fóru þeir í
gær upp í Kjós, Jón Ás-
björnsson, fulltrúi lög-
reglustjóra, og Halldór
Hansen læknir.“
„Fólkið streymir burt
úr bænum í sumarfrí.
Með Ingólfi í gær fór
fjöldi farþega, m.a. Vilh.
Bernhöft tannlæknir,
Matthías Einarsson
spítalalæknir, Daniel
Bernhöft bakari, allir í
laxveiðaferð í Grímsá.“
„Sterling fór í gær-
kvöldi til Vestmanna-
eyja og Leith. Meðal far-
þega: Helgi Pétursson
gjaldkeri og Baldvin Ein-
arsson í sumarfrí til
Skotlands og ýmsir
fleiri.“
Þeir fóru
í fríið
„Gullfoss verður, eins og kunnugt er í hraðferðum
milli Kaupmannahafnar og Reykjavíkur í sumar.
Fyrir þá, sem þurfa að fara snögga ferð til útlanda í
einhverjum erindagerðum, eða þá sem langar til að
skreppa til útlanda í sumarfríinu sínu, en hafa ekki
yfir miklum tíma að ráða eru þessar ferðir sérlega
hentugar. Ferðin frá Reykjavík til Kaupmannahafnar
og heim aftur tekur aðeins 17 daga, sjóferðin tekur
aðeins um 9 daga.“
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Útlandaferð ársins
1933 - „Hraðferð“
Í áratugi var skammast
yfir því að Íslendingar
gætu ekki verið göngu-
fólk „eins og Norð-
menn“. Þegar við vor-
um hætt að þeysast
milli landshluta á hest-
baki tók bíllinn við.
Það er samt mjög
seint sem Íslendingar
geta farið að ferðast um
landið á eigin bifreiðum
og ekki orðið sjálfsagt
fyrr en á 7. áratugnum.
Fólk sameinaðist um
þær bifreiðar sem að-
gengilegar voru, leigðu
bifreiðar og fengu lán-
aðar jafnvel bara þessar
1-2 vikur á ári sem sum-
arfríið var og voru ekki
á bíl þess á milli:
❊ Sæti laust í ágætri 5 manna bifreið í 10
daga ferð til Norðurlands. Uppl. í síma
2840 eftir hádegi í dag.
❊ Ungur maður í góðri stöðu sem ætlar í
sumarfrí snemma í júlí, óskar eftir skemmti-
legri stúlku á aldrinum 18—22 ára, sem
ferðafjelaga. Farið verður í prívatbíl til
norðurlandsins.
❊ Tvær 19 ára stúlkur óska eftir að kynn-
ast 2 piltum, sem eiga bíl, sem ferðafélögum
í sumarfrí.
❊ Er kaupandi að gömlum bíl, sem nota
mætti í sumarfríið. Bíllinn þarf að vera sem
næst í gangfæru standi. Tilboð með upplýs-
ingum um tegund og verð leggist inn á af-
greiðslu Þjóðviljans fyrir fimmtudagskvöld,
— merkt ,,Gamall bíll — Sumarfrí".
❊ Ferðafjelagar með bifreið til yfirráða
óskast í viku í sumar. Bílstjóri sem getur
skipst á að keyra.