Morgunblaðið - 04.05.2018, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 4. MAÍ 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Íumræðu- ogspjallþáttumljósvakamiðla
gengur sama efnið
aftur vikum, mán-
uðum og árum
saman og batnar
síst við það. Um-
ræðan um verðtryggingu er
þrálát, ekki síst vegna þess að
við einstakan atburð í ís-
lenskri nútímasögu brann það
fyrirkomulag heitt á mörgum.
Þegar verðbólgan er lág eins
og nú um stundir, þótt hættu-
merki sjáist, og á meðan lán-
veitendur eiga raunverulegt
val um verðtryggð og óverð-
tryggð lán, þá er erfitt að sjá
að almenningi standi sérstök
ógn af því að mega velja á milli
kosta.
Í fyrrtöldum samtölum bera
menn gjarnan erlenda vexti
við þá innlendu til að undir-
strika sannfæringu spjallara,
sem hefur þó verið endurtekin
ótal sinnum síðustu árin,
hversu ómögulegt Ísland sé í
samanburði við umheiminn.
Með „umheiminum“ er oftast
átt við þau fjögur eða fimm
lönd sem hagstæðast er að
nota til sönnunarfærslu fyrir
sannfæringu viðmælenda.
Sífellt er látið eins og að
stýrivextir seðlabanka fastir í
kringum 0 séu hæsta einkunn
sem efnahagsleg paradís get-
ur fengið og talandi tákn um
það hvernig alvöru yfirvöld
eigi að umgangast almenning.
En í þeim löndum sem neyðst
hafa til að þvinga í gegn slíkt
vaxtastig er umræðan með allt
öðrum fomerkjum. Hið óeðli-
lega vaxtaumhverfi sé talandi
tákn um vanmáttugt og
ótryggt efnahagsástand og
eins um hitt, að aðgerðir sem
sagðar voru bráðabirgða-
aðgerðir í neyð og mættu ein-
göngu standa örstutt hafi ekki
skilað því sem að var stefnt.
Það gefur augaleið að seðla-
banki sem neyðist til að borga
með sínu lánsfé í heilan áratug
er kominn í miklar ógöngur
með sín úrræði. Við blasa eyði-
leggjandi áhrif slíks á tæki-
færi og vilja til sparnaðar, en
hann er ein helsta undirstaða
heilbrigðs efnahags- og við-
skiptalífs.
Mitt í stununum um ís-
lenska vexti og ömurlega efna-
hagslega umgjörð er kvartað
hástöfum yfir yfirgengilega
háu fasteignaverði og það
beintengt umræðunni um ok-
urvextina hér.
Látið er vera að nefna að
hér hefur gilt sérstakt ástand
að þessu leyti vegna stjórn-
leysis og fyrir-
hyggjuleysis í
stærsta sveitarfé-
lagi landsins.
Skipulagsmistök,
ákvarðanafælni og
sérviska af ýmsu
tagi hefur leitt til
þess að lóðaframboð í höf-
uðborginni er í órafjarlægð frá
eðlilegri eftirspurn og hvert
barn veit hvaða áhrif það hef-
ur á þróun húsnæðisverðs.
Hin mikla skekkja í um-
ræðunni og ruglandi við
hættustig gera ólíklegra en
ella að rétt úrræði finnist fljótt
og vel, eins og nauðsyn ber til.
Í þessu sambandi gæti verið
gagnlegt að horfa til greinar
eftir Patrick Jenkins úr Fin-
ancial Times sem birt var hér í
blaðinu í gær, sem hluti af
samvinnu FT og Morgun-
blaðsins. Greinin hafði yfir-
skriftina „Dekkri horfur fyrir
sænsku bankana“. Þar er rifj-
að upp hversu vel skandinav-
íska bankakerfið kom út úr
öldurótinu eftir bankaáfallið
fyrir áratug og hversu mikils
álits það hefur notið síðan, allt
þar til sló í bakseglin síðustu
mánuði. Í greininni segir:
„Rekstrartölur Nordea,
stærsta banka Norður-
landanna (gengi hlutabréf-
anna hefur lækkað um 13%
undanfarna 12 mánuði), voru
birtar í síðustu viku og hafa
einungis vakið fleiri spurn-
ingar um horfur hjá lánastofn-
unum á þessu svæði. Þó svo að
Casper von Koskull, forstjóri
bankans, hafi staðhæft að
Nordea verði rekinn með
meiri hagnaði á þessu ári en
því síðasta, þá voru tölur
fyrsta ársfjórðungs lakari en
búist var við. Hagnaður fyrir
skatta lækkaði um 6% og
skrifast að hluta á minnkandi
vaxtamun á fasteignalánum.
Sænski fasteignamarkaður-
inn virðist svo sannarlega ekki
líta vel út. Afar lágir vextir
hafa ýtt fasteignaverði upp í
hæstu hæðir. Meðalverð fast-
eigna er núna tífalt hærra en
meðaltekjur, sem er tvöfalt
hærra hlutfall en fyrir tveimur
áratugum, enda hefur sænska
fasteignavísitalan verið á upp-
leið allt síðan Svíþjóð lenti síð-
ast í bankakreppu snemma á
10. áratugnum.“
Spekingar spjallrása hér í
nærumhverfinu hefðu gott af
því að taka mið af þessu og
ýmsu öðru sem þarna kom
fram til að rétta af ruglið í um-
ræðunni og hugsanlega koma
henni niður á jörðina eða nær
yfirborðinu.
Sænski fasteigna-
markaðurinn lítur
ekki vel út. Afar lág-
ir vextir ýta verði
upp í hæstu hæðir}
Niðurgreiddir vextir
eru ekki náðarsól
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
Þ
að vefst ekki fyrir ráðamönnum
þjóðarinnar að þiggja stökk-
breyttar launahækkanir sem
Kjararáð skaffar þeim reglulega.
Laun sem hækka jafnan um tugi
prósenta og oftar en ekki afturvirkt svo mán-
uðum skiptir. En það vefst svo sannarlega
fyrir þeim að leiðrétta kjör ljósmæðra sem ég
vil fullyrða að séu ein elskaðasta starfsstétt
landsins. Þetta er eitthvað svo óréttlátt og
rangt. Það er ekki að furða þótt samfélagið
ólgi af réttlátri reiði og traustið á alþing-
ismönnum sem og embættismönnum sé ekki
upp á marga fiska. Samið hefur verið við
Sjúkratryggingar Íslands og sjálfstætt starf-
andi ljósmæður en Ljósmæðrafélagið hefur
ekki aðkomu að þeim samningi. Nú er deilan í algjörum
hnút og næsti samningafundur haldinn 7. maí nk. Við
hljótum að krefjast þess að ríkisvaldið leysi þennan
hnút.
Miklar kröfur
Íslenskar ljósmæður eru ekki fjölmenn stétt. Ein-
ungis eru 280 skráðir félagar í Ljósmæðrafélagi Íslands.
Að jafnaði bætast aðeins tíu nýjar í hópinn árlega. Kröf-
urnar sem til þeirra eru gerðar eru miklar, þær þurfa að
ljúka sex ára háskólanámi til að öðlast réttindi sín.
Hvergi á Norðurlöndum hafa ljósmæður lengra nám að
baki og jafn víðtæka þekkingu í heilbrigðisfræðum og
hér. Því miður er það einungis hluti þeirra sem skilar sér
til starfa á Landspítalann. Það ætti ekki að
vera erfitt að reikna út hvers vegna.
Fegursta orð íslenskrar tungu
Árið 2013 völdu Íslendingar fegursta orð ís-
lenskrar tungu. Framtakið kom frá Hugvís-
indastofnun og RÚV. Þann 12. nóvember sama
ár var síðan kynnt í Kastljósþætti RÚV að feg-
ursta orðið af þeim öllum væri orðið ljósmóðir.
Ég er fjögurra barna móðir, en það voru ekki
mínar hendur sem fyrstar tóku á móti börn-
unum mínum í þennan heim, það voru hlýjar
hendur ljósmóðurinnar sem færðu mér þau í
fangið. Við vitum það öll að það tekur mislangan
tíma fyrir okkur konur að koma börnunum okk-
ar í heiminn, en það breytir ekki þeirri stað-
reynd að allan þann tíma erum við umvafðar kærleika og
hlýju ljósmóðurinnar sem víkur aldrei frá okkur meðan á
fæðingunni stendur.
Semjið strax
Sumarið er á næsta leiti. Það er sá árstími þar sem barns-
fæðingar eru hvað flestar. Er það virkilega svo að rík-
isvaldið ætli að ganga fram með þeim hætti sem stuðlar að
óöryggi og ótta á meðal verðandi mæðra? Við þörfnumst
ljósmæðranna okkar og megum enga þeirra missa til ann-
ara starfa. Veitum þeim þær kjarabætur sem þær réttilega
krefjast. Ljósmóðir hefur tekið á móti okkur öllum.
Inga Sæland
Pistill
Kjaradeila í hnút
Höfundur er alþingismaður og formaður Flokks fólksins.
SVIÐSLJÓS
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Heildarfjárhæð afsláttar afgjöldum, skattalegs hag-ræðis og ívilnana af op-inberum gjöldum vegna
sex ívilnunarsamninga í tengslum við
nýfjárfestingar í atvinnulífinu á ár-
unum 2009 til 2017 nemur tæpum 87
milljónum króna. Þetta kemur fram í
skriflegu svari Þórdísar Kolbrúnar
Reykfjörð Gylfadóttur, ferðamála-,
iðnaðar- og nýsköpunarráðherra, við
fyrirspurn frá Óla Birni Kárasyni,
þingmanni Sjálfstæðisflokksins.
Samtals hafa verið gerðir 13 íviln-
unarsamningar við atvinnufyrirtæki á
þessu tímabili, en meira en helmingur
verkefnanna hefur ýmist enn ekki
komið til framkvæmda eða hætt hefur
verið við þau.
United Silicon fengið mest
Hæstu ívilnanir hefur United
Silicon hlotið, samtals 30,6 milljónir
króna. Það er vegna kísilvers í Helgu-
vík sem hefur verið lokað vegna
rekstrarvanda og óvíst er hvort taki
til starfa að nýju. Næsthæstu íviln-
anir hefur Becromal Iceland og tengd
fyrirtæki hlotið, samtals tæpar 25
milljónir króna. Það er vegna ál-
þynnuverksmiðju í Eyjafirði. Í þriðja
sæti er Algalíf Iceland, samtals um
17,7 milljónir króna. Það er vegna
smáþörungaframleiðslu við Ásbrú.
Ívilanir til GMR Endurvinnsl-
unnar vegna stálendurvinnslu á
Grundartanga nema rúmlega 7,1
milljón króna. Ívilanir til Matorku
vegna fiskeldisstöðvar í Grindavík
nema tæplega 3,4 milljónum og íviln-
anir til Verne Holdings vegna gagna-
vers á Reykjanesi nema 2,8 millj-
ónum króna.
Tekið er fram í svari ráðherra að
endanlegar tölur fyrir árið 2017 liggi
ekki fyrir fyrr en síðar á þessu ári.
Þau sjö verkefni til viðbótar, sem
fengið hafa ívilnunarsamninga við ís-
lensk stjórnvöld á þessu tímabili og
ekki hafa komið til framkvæmda, eru
Century Aluminum Company og
Norðurál vegna álvers í Helguvík,
Thorsil og tengd fyrirtæki vegna kís-
ilmálmverksmiðju í Þorlákshöfn og
kísilvers á Reykjanesi, Íslenska kís-
ilfélagið og tengd fyrirtæki vegna kís-
ilmálmverksmiðju í Helguvík, Mar-
meti vegna fiskvinnslu í Sandgerði,
PCC SE og tengd fyrirtæki vegna
kísilverksmiðju í landi Bakka í Norð-
urþingi og Silicor Materials vegna
sólarkísilvers í Hvalfjarðarsveit.
Ólöglegir samningar
Haustið 2013 sendi ESA, Eftir-
litsstofnun EFTA, frá sér tilkynningu
þar sem sagði að fimm ofangreindra
ívilnunarsamninga íslenskra stjórn-
valda – við Becromal, Verne, Íslenska
kísilfélagið, Thorsil og GMR endur-
vinnsluna – fælu í sér ríkisaðstoð sem
gengi gegn EES-samningnum. Yrðu
stjórnvöld að endurheimta þær fjár-
hæðir sem greiddar hefðu verið. Ekk-
ert er vikið að þessu atriði í svari ráð-
herra við fyrirspurn Óla Björns.
Samkvæmt upplýsingum sem Morg-
unblaðið aflaði hjá ráðuneytinu í gær
leitaði það eftir endurgreiðslum og
fékk um 9,5 milljónir til baka af um
tæplega 40 milljóna króna ríkisaðstoð
sem veitt hafði verið þremur fyrir-
tækjanna.
Í tilkynningu ESA kom fram að
Íslandi væri heimilt að veita ríkisað-
stoð til að stuðla að aukinni fjár-
festingu og atvinnumögu-
leikum á svæðum er eiga undir
högg að sækja. „Hins vegar er
nauðsynlegt að gengið sé úr
skugga um að þau skilyrði
sem sett eru fyrir slíkri aðstoð
í EES-samningnum séu upp-
fyllt, aðstoðin tilkynnt til
ESA og samþykki
stofnunarinnar
liggi fyrir,“ sagði í
tilkynningunni.
Ívilnanir vegna fjár-
festinga 87 milljónir
Afslættir vegna ívilnunarsamninga 2009-2017
30
25
20
15
10
5
0
milljarðar kr.
Verne Holdings
Ltd.
Matorka GMR Endur-
vinnslan ehf.
Algalíf Becromal
Iceland ehf.
United Silicon
hf.
Heildarfjárhæð afslátta af gjöldum, skattlegs hagræðis og ívilnana
af opinberum gjöldum í milljörðum króna
2,9 3,4
7,1
17,7
24,9
30,6
Heildarupphæð
afslátta 2009 til 2017*
86.692.840 kr.
*Tölur fyrir 2017 eru ekki
endanlegar
Heimild: svar
ráðherra á
Alþingi
„Ég hef alla tíð varað við svo-
kölluðum ívilnunarsamningum,
hvort heldur er við einstök fyr-
irtæki eða atvinnugreinar. Með
slíkum samningum er verið að
skekkja stöðuna í atvinnulíf-
inu, brengla alla ákvarð-
anatöku. Afleiðingin er oftar
en ekki verri nýting fjármagns
og vinnuafls. Öðrum arðbærari
fjárfestingum er rutt úr vegi,“
segir Óli Björn Kárason þing-
maður.
„Auðvitað er það rétt og
skynsamlegt að ýta undir fjár-
festingu í atvinnulífinu með
skattalegum hvötum. Þannig
er byggt undir bætt lífs-
kjör landsmanna,“ seg-
ir Óli Björn. Einföld
reglusetning og hóf-
söm skattlagning, þar
sem allir lúta sömu
leikreglum, séu efna-
hagslegir hvatar sem
brengli ekki ákvarð-
anir eins og íviln-
unarsamningar
geri.
Varar við
ívilnunum
SAMKEPPNI BRENGLAST
Óli Björn
Kárason