Morgunblaðið - 04.05.2018, Blaðsíða 21

21
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 4. MAÍ 2018
Vorverk María Joensen tekur til hendi í garðinum sínum á Fáskrúðsfirði. Útlit er fyrir að sólin gleðji Austfirðinga um helgina og sumir segja að sumarið verði sérlega gott eystra eins og oft áður.
Eggert
Ísraelar minntust
þess 19. apríl að 70 ár
voru liðin frá því að
David Ben-Gurion,
fyrsti forsætisráðherra
landsins, las sjálfstæð-
isyfirlýsingu þess. Í að-
draganda hennar var
hart deilt um hvernig
haga ætti stöðu araba
annars vegar og gyð-
inga hins vegar í Pal-
estínu.
Gengið var til atkvæða um málið á
allsherjarþingi Sameinuðu þjóðanna
(SÞ) 29. nóvember 1947. Thor Thors,
sendiherra Íslands hjá SÞ, var einn
þriggja manna í nefnd sem átti að
leita sátta innan vébanda SÞ. Það
mistókst og kom það í hlut Thors að
kynna allsherjarþinginu niðurstöðu
nefndarinnar um að raunhæfasta
leiðin væri að skipta Palestínu. Var
það samþykkt með 39 atkvæðum
gegn 13 (fulltrúar 10 ríkja greiddu
ekki atkvæði). Gyðingar samþykktu
yfirlýsinguna en arabar höfnuðu
henni og gerðu vopnaða árás á Ísr-
ael.
Stefna araba er enn að reka Ísr-
aela á haf út. Fyrir skömmu sagði þó
krónprinsinn í Sádi-Arabíu gyðinga
eiga rétt til lands í Palestínu.
Ísraelar hafa samið frið við ná-
granna sína í Egyptalandi og Jórd-
aníu. Ísraelar óttast nú að Íranar
hafi búið um sig í nágrannalandi
þeirra Sýrlandi. Tengsl Ísraela og
Sáda hafa aukist jafnt og þétt síðari
ár vegna sameiginlegrar andstöðu
við Írana.
Óvildina milli Írana og Sáda má
rekja til þess sem Magnús Þorkell
Bernharðsson kallar
„stigvaxandi spennu
milli súnní- og sjíta-
múslíma“ í nýrri bók
sinni, Mið-Austurlönd.
Spennan birtist til
dæmis í borgara-
styrjöldinni í Sýrlandi
þar sem Íranar og Hiz-
bollah-samtökin, síjtar,
standa þétt við bak rík-
isstjórnar Bashars al-
Assads en öflug ríki
súnní-múslíma, til
dæmis Sádi-Arabía og
Katar, styðja stjórnar-
andstöðuna.
Þá blasa þessi átök síjta og súnníta
einnig við á hörmulegan átt í Jemen,
syðst á Arabíuskaganum. Sádar gera
þar oft grimmilegar loftárásir á síjta,
Houthis, sem njóta stuðnings Írana.
„Sádar hafa sérstaklega miklar
áhyggjur af því að Íranar ætli að búa
til einhvers konar hálfmána sjíta sem
teygi sig frá Íran, í gegnum suður-
hluta Íraks, yfir Sýrland, suðurhluta
Líbanons og alla leið til Mið-
jaðarhafs,“ segir Magnús Þorkell.
Þetta er einnig mikið áhyggjuefni
Ísraela. Gerist þetta hefðu Íranar
fært áhrifasvæði sitt að norður-
landamærum þeirra.
UNRWA
Gyðingar streymdu til Ísraels eftir
stofnun ríkis þeirra. Talið er að tæp-
lega 900.000 hafi flúið þangað frá
arabalöndunum. Þegar rætt er um
flótta araba frá Ísrael á árunum 1947
og 1948 er oft nefnd talan 538.000.
Vegna þessara flóttamanna komu SÞ
á fót stofnuninni The United Nations
Relief and Works Agency for Palest-
ine Refugees in the Near East
(UNRWA) árið 1949. Í nýjasta hefti
Þjóðmála segir í grein eftir danska
höfunda að við þessa stofnun starfi
nú rúmlega 30.000 manns, fleiri en
hjá nokkurri annarri SÞ-stofnun og
hún stækki jafnt og þétt.
Í greininni segir: „Fáir vita um
þessa stofnun þótt hún gegni lyk-
ilhlutverki í deilunni [milli Palest-
ínumanna og Ísraela]. Það er
kannski ekki svo skrýtið því að ein-
mitt UNRWA á mikið undir því að
óreiðan haldist sem mest í Mið-
Austurlöndum. […]
Í staðinn fyrir að vinna að því að
Palestínumenn falli inn í og lagi sig
að nýjum gistilöndum sínum leggur
UNRWA áherslu á að ýta undir reiði
palestínsku flóttamannanna til að
halda lífi í arfgengu hatri þeirra.“
Hvarvetna er lögð áhersla á að
flóttamenn lagi sig sem best að nýj-
um aðstæðum í nýju landi en land-
flótta Palestínumenn lifa og hrærast
sem flóttamenn í skjóli SÞ.
Hátíðarræður
Opinbera athöfnin á 70 ára þjóðhá-
tíðardegi Ísraela var við grafreit her-
manna á Herzl-fjalli í Jerúsalem. Á
þessari hæð, sem kennd er við Theo-
dor Herzl, „föður Ísraelsríkis“,
stendur þinghúsið, Knesset, og Ísr-
aelssafnið.
Þarna fluttu leiðtogar þjóðarinnar
hátíðarræður um það sem skapar
Ísraelum styrk: söguna, tunguna og
landið. Allt sameinar þetta þjóðina í
fjölbreytileika hennar sem Yuli
Edelstein þingforseti lofaði með
þeim orðum að tengslin sem sköp-
uðust innan hans væru „leyndarmál
töfra Ísraels“. Þjóðfélagið líktist lit-
skrúðugri mósaíkmynd ólíkra kyn-
kvísla og litarhafts, trúar og skoð-
ana, upprunalanda og hátternis.
„Fjölbreytileikinn er uppspretta afls
okkar og knýr vöxt okkar,“ sagði
þingforsetinn.
Benjamin Netanyahu forsætisráð-
herra beindi stoltur orðum sínum til
andstæðinga Ísraelsríkis og sagði:
„Eftir næstu 70 ár sjáið þið hér land
sem er 70 sinnum sterkara en nú
vegna þess að árangur okkar til
dagsins í dag er aðeins upphafið!“
Hann flutti Donald Trump Banda-
ríkjaforseta þakkir fyrir að viður-
kenna Jerúsalem sem höfuðborg Ísr-
aels og flytja sendiráð
Bandaríkjanna til borgarinnar
helgu. Forsætisráðherrann sagði að
nú væri loks farið að gæta „aðdáunar
á Ísrael“ meðal araba og Ísraelar
réttu þeim friðarhönd á svæðinu sem
leituðu friðar.
Tengsl við Ísland
Sumarið 2006 birtist grein eftir
Gunnar Þór Bjarnason sagnfræðing
um Ísland og Ísrael í Þjóðmálum.
Þar segir hann að á næstu árum og
áratugum eftir að Thor Thors beitti
sér á þingi SÞ hafi fáir reynst „eins
staðfastir í stuðningi sínum við Ísr-
aelsríki og Íslendingar“.
Gunnar Þór segir að samskipti ís-
lenskra og ísraelskra ráðamanna
hafi sennilega aldrei verið innilegri
en á viðreisnarárunum, það er á sjö-
unda áratugnum þegar stjórn Sjálf-
stæðisflokks og Alþýðuflokks var við
völd.
Golda Meir utanríkisráðherra kom
hingað í opinbera heimsókn árið 1961
og Ben-Gurion forsætisráðherra árið
1962. Guðmundur Í. Guðmundsson
utanríkisráðherra fór til Ísraels árið
1960 og Bjarni Benediktsson for-
sætisráðherra árið 1964. Abba Eban
utanríkisráðherra kom hingað 1966
og sama ár fór Ásgeir Ásgeirsson,
forseti Íslands, í opinbera heimsókn
til Ísraels. Gunnar Þór segir:
„Það mun hafa verið í fyrsta sinn
sem þjóðhöfðingi vestræns ríkis
heimsótti landið. Ísraelsmenn gerðu
Ásgeiri hátt undir höfði en hann var
fyrstur erlendra þjóðhöfðingja til að
ávarpa Knesset, ísraelska þingið.“
Í ávarpi sínu sagði Ásgeir að hann
væri að nokkru leyti í pílagrímsför.
Margt væri líkt með þjóðunum
tveimur, til dæmis að tala „fornt mál
sem hefði lítið breyst um langan ald-
ur“ og sem hefði „átt ríkastan þátt í
að varðveita þjóðernið og endurreisa
sjálfstæð lýðveldi í báðum lönd-
unum“.
Gagnkvæm samskipti ráðamanna
ríkjanna tveggja þegar aðeins um og
innan við 20 ár voru liðin frá sjálf-
stæði þeirra efldu sjálfstraust stjórn-
valda þeirra og styrk gagnvart öðr-
um ríkjum.
Nú eru aðrir tímar. Ríkjunum
tveimur sem urðu til á fimmta ára-
tugnum hefur vegnað vel. Við höfum
barist fyrir tilverurétti okkar með
því að tryggja ráð yfir 200 mílna
efnahagslögsögu og þau eru nú
tryggð með alþjóðalögum. Ísraelar
hafa tryggt tilverurétt sinn með því
að setja öryggi ríkisins og borgara
þess ofar öllu.
Eftir Björn
Bjarnason » Gagnkvæm sam-
skipti ráðamanna
ríkjanna tveggja þegar
aðeins um og innan við
20 ár voru liðin frá sjálf-
stæði þeirra efldu sjálfs-
traust.
Björn
Bjarnason
Höfundur er fyrrv. ráðherra.
Ísrael 70 ára – náin tengsl við Íslendinga